ZACARIAS
1 Sa ikawalong bulan sa ikaduhang tuig sa paghari ni Dario,+ ang mensahe ni Jehova nadawat ni propetang* Zacarias*+ nga anak ni Berekias nga anak ni Ido, nga nag-ingon: 2 “Si Jehova nasuko pag-ayo sa inyong mga amahan.+
3 “Ingna ang katawhan, ‘Kini ang giingon ni Jehova sa mga panon:* “‘Balik kanako,’ miingon si Jehova sa mga panon, ‘ug ako mobalik kaninyo,’+ nag-ingon si Jehova sa mga panon.”’
4 “‘Ayawg sundoga ang inyong mga amahan, nga giingnan sa mga propeta kaniadto: “Kini ang giingon ni Jehova sa mga panon, ‘Biyai ninyo, palihog, ang inyong daotang mga dalan ug ang inyong daotang binuhatan.’”’+
“‘Apan wala sila maminaw, ug wala sila manumbaling kanako,’+ miingon si Jehova.
5 “‘Asa na karon ang inyong mga amahan? Nabuhi ba hangtod sa hangtod ang mga propeta? 6 Giingnan nako ang inyong mga amahan nga angay nilang tumanon ang akong mga sugo. Gipadala nako ang akong mga alagad nga propeta aron pasidan-an sila. Dili ba nahitabo man kanila ang akong giingon?’+ Busa sila mibalik kanako ug miingon: ‘Gibuhat kanamo ni Jehova sa mga panon kon unsay iyang giingon, sumala sa among binuhatan.’”+
7 Sa ika-24 nga adlaw sa ika-11 nga bulan, ang bulan sa Sebat,* sa ikaduhang tuig sa paghari ni Dario,+ ang mensahe ni Jehova nadawat ni propetang Zacarias nga anak ni Berekias nga anak ni Ido, nga nag-ingon: 8 “Nakakita kog panan-awon sa gabii. Dihay tawo nga nagsakayg pulang kabayo, ug siya naa taliwala sa mga kahoyng mirto sa walog; ug sa likod niya naay mga kabayong pula, pulahong-brawon, ug puti.”
9 Busa miingon ko: “Kinsa man ni sila, akong ginoo?”
Ang anghel nga nakigsulti kanako mitubag: “Akong ipakita kanimo kon kinsa ni sila.”
10 Unya ang tawo nga naa taliwala sa mga kahoyng mirto miingon: “Sila ang gipadala ni Jehova aron liboton ang yuta.” 11 Ug sila miingon sa anghel ni Jehova nga naa taliwala sa mga kahoyng mirto: “Gilibot namo ang yuta, ug ang tibuok yuta malinawon ug walay kasamok.”+
12 Busa ang anghel ni Jehova miingon: “Oh Jehova sa mga panon, kanus-a man ka maluoy sa Jerusalem ug sa mga siyudad sa Juda,+ nga niini 70 ka tuig na kang nasuko?”+
13 Ang anghel nga nakigsulti kanako gitubag ni Jehova sa maayo ug makapahupay nga mga pulong. 14 Unya giingnan ko sa anghel nga nakigsulti nako: “Ipahayag kini, ‘Mao ni ang giingon ni Jehova sa mga panon: “Nahigugma ug naluoy ko pag-ayo sa Jerusalem ug sa Zion.+ 15 Nasuko kaayo ko sa mga nasod nga hambogiro,+ kay gaan lang unta ang akong isilot sa akong katawhan,+ apan sobra ra ang kalisdanan nga ilang gipahamtang sa akong katawhan.”’+
16 “Busa kini ang giingon ni Jehova: ‘“Mobalik ko sa Jerusalem uban ang kaluoy,+ ug tukoron pag-usab ang akong balay diha kaniya,”+ miingon si Jehova sa mga panon, “ug usa ka pising pangsukod ang isukod sa Jerusalem.”’+
17 “Ipahayag pa kini, ‘Mao ni ang giingon ni Jehova sa mga panon: “Ang akong mga siyudad pun-on nako pag-usab sa akong pagkamaayo; ug hupayon pag-usab ni Jehova ang Zion+ ug pilion pag-usab ang Jerusalem.”’”+
18 Unya mihangad ko ug nakakitag upat ka sungay.+ 19 Busa nangutana ko sa anghel nga nakigsulti nako: “Unsa man na?” Siya mitubag: “Mao na ang mga sungay nga nagpatibulaag sa Juda,+ Israel,+ ug Jerusalem.”+
20 Dayon gipakitaan ko ni Jehova ug upat ka artesano.* 21 Nangutana ko: “Unsay ilang buhaton?”
Siya miingon: “Kini ang mga sungay nga nagpatibulaag sa Juda maong wala gyoy bisag usa nga makahangad sa iyang ulo. Kini nga mga artesano moanhi aron lisangon sila, aron putlon ang mga sungay sa kanasoran nga nagpataas sa ilang sungay batok sa Juda aron patibulaagon ang katawhan niini.”
2 Ug mihangad ko ug nakakitag tawo nga naggunit ug pisi nga pangsukod.+ 2 Busa nangutana ko: “Asa ka moadto?”
Siya mitubag: “Akong sukdon ang Jerusalem, aron masayran ang gilapdon ug gitas-on niini.”+
3 Ug ang anghel nga nakigsulti nako milakaw, ug may laing anghel nga mitagbo niya. 4 Unya kini miingon kaniya: “Dagan ug sultihi ang batan-ong lalaki, ‘“Ang Jerusalem pagapuy-an+ nga samag siyudad nga walay paril tungod kay modaghan ang tawo ug ang binuhing mga hayop niini.+ 5 Ug ako mahimong paril nga kalayo sa palibot niya,+ ug pun-on nako siya sa akong himaya,”’”+ miingon si Jehova.
6 “Dali! Dali! Panghawa mo sa yuta sa amihanan,”+ miingon si Jehova.
“Kay gipatibulaag ta mo sa lainlaing direksiyon,”*+ miingon si Jehova.
7 “Dali, Zion! Ikyas, ikaw nga nagpuyo uban sa anak nga babaye sa Babilonya.+ 8 Kini ang giingon ni Jehova sa mga panon, kinsa human himayaa nagpadala kanako sa mga nasod nga miatake kaninyo:+ ‘Bisan kinsa nga nagtandog kaninyo nagtandog sa akong kalimutaw.*+ 9 Kay karon akong iwarawara ang akong kamot batok kanila, ug sila mahimong inilog sa ilang mga ulipon.’+ Ug kamo mahibalo gayod nga si Jehova sa mga panon ang nagpadala kanako.
10 “Singgit sa kalipay, Oh anak nga babaye sa Zion;+ kay moanha ko+ ug mopuyo sa imong taliwala,”+ miingon si Jehova. 11 “Nianang adlawa daghang nasod ang modapig kang Jehova,+ ug sila mahimong akong katawhan; ug ako mopuyo sa imong taliwala.” Ug ikaw mahibalo gayod nga si Jehova sa mga panon ang nagpadala kanako nganhi kanimo. 12 Panag-iyahon ni Jehova ang Juda ingong iyang bahin diha sa balaang yuta, ug pilion niya pag-usab ang Jerusalem.+ 13 Kamong tanang katawhan,* paghilom mo sa atubangan ni Jehova, kay siya milihok na gikan sa iyang balaang puy-anan.
3 Ug iyang gipakita kanako si Josue+ nga hataas nga saserdote nga nagtindog atubangan sa anghel ni Jehova, ug si Satanas+ nagtindog sa tuo ni Josue aron makigbatok kaniya. 2 Unya ang anghel ni Jehova miingon kang Satanas: “Badlongon unta ka ni Jehova, Satanas;+ badlongon unta ka ni Jehova, nga mipili sa Jerusalem!+ Dili ba si Josue usa ka nagsiga nga kahoy nga gikuha gikan sa kalayo?”
3 Kon bahin kang Josue, hugaw ang iyang sinina ug nagtindog siya atubangan sa anghel. 4 Giingnan sa anghel kadtong nanindog sa iyang atubangan: “Huboa ang iyang hugawng sinina.” Unya siya miingon kaniya: “Tan-awa, akong gikuha ang imong kasaypanan* gikan kanimo, ug ikaw sul-obag nindot nga sinina.”*+
5 Busa miingon ko: “Butangig hinlong turban ang iyang ulo.”+ Ug gisul-ob nila kaniya ang hinlong turban ug ang sinina; ug ang anghel ni Jehova nagtindog sa duol. 6 Unya ang anghel ni Jehova miingon kang Josue: 7 “Si Jehova sa mga panon miingon, ‘Kon subayon nimo ang akong mga dalan ug tumanon ang imong mga responsibilidad sa akong atubangan, mag-alagad ka ingong maghuhukom sa akong balay+ ug mag-atiman* sa akong hawanan; ug tugotan ti ka nga makaduol nako uban niining mga nagtindog dinhi.’
8 “‘Palihog paminaw, Oh Hataas nga Saserdoteng Josue, ikaw ug ang imong mga kauban nga naglingkod sa imong atubangan, kay kining mga tawhana magsilbing ilhanan; ania, akong ipaila ang akong alagad+ nga si Turok!+ 9 Tan-awa ang bato nga akong gibutang atubangan ni Josue! Ang bato may pito ka mata;* ug kulitan nako kinig mga pulong,’ miingon si Jehova sa mga panon, ‘ug kuhaon nako ang kasaypanan nianang yutaa sa usa ka adlaw.’+
10 Si Jehova sa mga panon miingon, “‘Nianang adlawa, ang matag usa ninyo mangimbitar sa inyong silingan nga moadto ilalom sa inyong punoan sa ubas ug kahoyng igos.’”+
4 Ang anghel nga nakigsulti nako mibalik ug gipukaw ko niya, nga samag nagpukaw ug tawong natulog. 2 Unya siya miingon kanako: “Unsay imong nakita?”
Busa miingon ko: “Nakakita kog tangkawan* nga entirong bulawan,+ ug may panaksan sa ibabaw niini. Kini may pito ka lampara,+ oo pito, ug ang mga lampara nga naa sa ibabaw niini may pito ka tubo. 3 Ug may duha ka kahoyng olibo+ tapad sa panaksan, usa sa tuo ug usa sa wala.”
4 Unya akong gipangutana ang anghel nga nakigsulti nako: “Unsay kahulogan niini, akong ginoo?” 5 Busa ang anghel nga nakigsulti nako nangutana: “Wala ba ka mahibalo kon unsay kahulogan niini?”
Mitubag ko: “Wala, akong ginoo.”
6 Busa giingnan ko niya: “Kini ang mensahe ni Jehova kang Zorobabel: ‘“Dili pinaagi sa kasundalohan, o sa gahom,+ kondili pinaagi sa akong espiritu,”+ miingon si Jehova sa mga panon. 7 Kinsa ka ba, Oh dakong bukid? Atubangan ni Zorobabel+ ikaw mahimong patag.+ Ug iyang dad-on ang kinaibabwang bato samtang dunay nagsinggit: “Pagkanindot! Pagkanindot!”’”
8 Nakadawat na sab kog mensahe gikan kang Jehova, nga nag-ingon: 9 “Gipahimutang sa mga kamot ni Zorobabel ang pundasyon niining balaya,+ ug ang iya mismong mga kamot ang mohuman niini.+ Ug ikaw mahibalo gayod nga si Jehova sa mga panon ang nagpadala kanako nganhi kaninyo. 10 Duna bay nagtamay dihang nahitabo ang gagmayng butang?*+ Kinahanglang usbon niya ang iyang tinamdan. Kay sila magsadya ug makakita sa tunton* nga gigunitan ni Zorobabel. Kining pito mao ang mga mata ni Jehova, nga nagasusi sa tibuok yuta.”+
11 Unya nangutana ko niya: “Unsay kahulogan niining duha ka kahoyng olibo sa tuo ug sa wala sa tangkawan?”+ 12 Gipangutana nako siya pag-usab: “Unsay kahulogan sa gagmayng sanga* sa duha ka kahoyng olibo nga nagpaagas ug bulawang likido pinaagi sa duha ka bulawang tubo?”
13 Busa gipangutana ko niya: “Wala ba ka mahibalo kon unsay kahulogan niini?”
Mitubag ko: “Wala, akong ginoo.”
14 Siya miingon: “Kini ang duha ka dinihogan* nga nagtindog tapad sa Ginoo sa tibuok yuta.”+
5 Mihangad na sab ko, ug nakakita kog linukot nga basahon nga naglupad. 2 Gipangutana ko niya: “Unsay imong nakita?”
Mitubag ko: “Nakakita kog linukot nga basahon nga naglupad, nga 20 ka maniko* ang gitas-on ug 10 ka maniko ang gilapdon.”
3 Unya giingnan ko niya: “Kini ang tunglo nga nagalibot sa tibuok yuta, tungod kay ang tanang nagapangawat,+ sumala sa nasulat sa atubangan sa linukot nga basahon, wala masiloti; ug ang tanang nagapanumpa,+ sumala sa nasulat sa likod niini, wala masiloti. 4 ‘Akong gipadala kini,’ miingon si Jehova sa mga panon, ‘ug mosulod kini sa balay sa kawatan ug sa balay sa nagapanumpa ug bakak pinaagi sa akong ngalan; magpabilin kini sulod sa balay ug laglagon niini ang balay ug ang mga kahoy ug bato niini.’”
5 Unya ang anghel nga nakigsulti nako miduol ug miingon: “Hangad palihog, ug tan-awa kon unsay migawas.”
6 Busa nangutana ko: “Unsa kana?”
Siya mitubag: “Sudlanan kana nga pangsukod.”* Siya mipadayon: “Mao nay hitsura niadtong mga tawhana sa tibuok yuta.” 7 Ug nakita nako nga gialsa ang lingin nga taklob nga tingga, ug dihay babaye nga naglingkod sulod sa sudlanan. 8 Busa siya miingon: “Kini ang Pagkadaotan.” Unya giduso niyag balik ang babaye sa sudlanan ug gitakloban kini sa bug-at nga tingga.
9 Dayon mihangad ko ug nakakitag duha ka babaye nga nagsingabot, ug naglupad sila. Naa silay mga pako nga sama sa mga pako sa madremadre. Ug gialsa nila ang sudlanan paingon sa langit.* 10 Busa gipangutana nako ang anghel nga nakigsulti nako: “Asa nila dad-on ang sudlanan?”
11 Siya mitubag: “Sa yuta sa Sinar*+ aron himoag balay ang babaye; ug kon andam na ang balay, ibutang siya didto sa iyang hustong dapit.”
6 Unya mihangad na sab ko ug nakakita kog upat ka karo nga migawas taliwala sa duha ka bukid, ug ang mga bukid maoy tumbaga.* 2 Sa unang karo, pula ang mga kabayo, ug sa ikaduhang karo, itom ang mga kabayo.+ 3 Sa ikatulong karo, puti ang mga kabayo, ug sa ikaupat nga karo, ang mga kabayo puntikpuntik ug sagolsagol ug kolor.+
4 Gipangutana nako ang anghel nga nakigsulti nako: “Unsa na, akong ginoo?”
5 Ang anghel mitubag: “Kana ang upat ka espiritu+ sa kalangitan nga mogawas human sila moatubang sa Ginoo sa tibuok yuta.+ 6 Ang karo nga giguyod sa itom nga mga kabayo mopaingon sa yuta sa amihanan;+ ang mga puti mopaingon sa unahan sa dagat; ug ang mga puntikpuntik mopaingon sa yuta sa habagatan. 7 Ang mga kabayo nga sagolsagol ug kolor andam nang molibot sa yuta.” Unya siya miingon: “Lakaw, libota ang yuta.” Ug sila milibot sa yuta.
8 Unya gitawag ko niya ug giingnan: “Tan-awa, ang kasuko ni Jehova sa yuta sa amihanan nawala tungod sa mga kabayo nga nagpaingon sa yuta sa amihanan.”
9 Nakadawat na sab kog mensahe gikan kang Jehova, nga nag-ingon: 10 “Kuhaa kang Heldai, Tobiyas, ug Jedaia ang ilang gidala gikan sa katawhan nga nabihag; ug nianang adlawa, kinahanglang moadto ka sa balay ni Josias nga anak ni Sofonias uban niining mga tawo nga nangabot gikan sa Babilonya. 11 Pagkuhag plata* ug bulawan ug paghimog korona* ug ibutang kini sa ulo sa hataas nga saserdote nga si Josue+ nga anak ni Jehozadak. 12 Ug ingna siya,
“‘Si Jehova sa mga panon nag-ingon: “Ania ang tawo nga ginganlag Turok.+ Siya moturok gikan sa iyang kaugalingong dapit, ug tukoron niya ang templo ni Jehova.+ 13 Siya ang magtukod sa templo ni Jehova, ug siya ang modawat sa himaya. Siya molingkod sa iyang trono, ug mahimo siyang hari ug saserdote,+ ug tumanon niya kining duha ka posisyon sa pagpatunghag pakigdait.* 14 Ug ang korona* magsilbing handomanan* para kang Helem, Tobiyas, Jedaia,+ ug Hen nga anak ni Sofonias, diha sa templo ni Jehova. 15 Ug kadtong didto sa layo manganhi ug motabang sa pagtukod sa templo ni Jehova.” Ug kamo mahibalo gayod nga si Jehova sa mga panon ang nagpadala kanako nganhi kaninyo. Ug kining tanan mahitabo kon mamati mo sa tingog ni Jehova nga inyong Diyos.’”
7 Ug sa ikaupat nga tuig sa pagmando ni Haring Dario, si Zacarias+ nakadawat ug mensahe gikan kang Jehova sa ikaupat nga adlaw sa ikasiyam nga bulan, ang bulan sa Kislev.* 2 Ang katawhan sa Bethel nagpadala kang Sarezer ug kang Regem-melek ug sa iyang mga tawo aron mohangyo sa pag-uyon ni Jehova, 3 nga nag-ingon sa mga saserdote sa balay* ni Jehova sa mga panon ug ngadto sa mga propeta: “Mohilak ba ko ug dili mokaon sa ikalimang bulan,+ sama sa akong gihimo sa daghan nang katuigan?”
4 Nakadawat na sab kog mensahe ni Jehova sa mga panon, nga nag-ingon: 5 “Sultihi ang tanang katawhan sa yuta ug ang mga saserdote, ‘Dihang nagpuasa mo ug nagdanguyngoy sa ikalimang bulan ug sa ikapitong bulan+ sulod sa 70 ka tuig,+ nagpuasa ba gyod mo para nako? 6 Dili ba nangaon mo ug nanginom aron lang tagbawon ang inyong kaugalingon? 7 Dili ba angay unta nga gisunod ninyo ang mga pulong nga gisulti ni Jehova pinaagi sa mga propeta kaniadto,+ samtang ang Jerusalem ug ang mga siyudad sa palibot niini gipuy-an pag mga tawo ug malinawon pa, ug samtang ang Negeb ug Sepela gipuy-an pa?’”
8 Nakadawat na sab si Zacarias ug mensahe ni Jehova, nga nag-ingon: 9 “Si Jehova sa mga panon miingon, ‘Paghukom mo base sa tinuod nga hustisya,+ ug ipakita ang maunongong gugma+ ug kaluoy sa inyong pagpakiglabot sa usag usa. 10 Ayawg tikasi ang biyuda o ang bata nga wala nay amahan,*+ ang langyaw+ o ang pobre;+ ug ayaw pagplanog daotan batok sa usag usa diha sa inyong kasingkasing.’+ 11 Apan wala gyod sila magtagad,+ ug gahi kaayo silag ulo,*+ ug gisampongan nila ang ilang mga dalunggan aron dili makadungog.+ 12 Gihimo nilang morag diamante* ang ilang kasingkasing+ ug wala nila tumana ang balaod* ug ang mga pulong nga gipadala ni Jehova sa mga panon pinaagi sa iyang espiritu, pinaagi sa mga propeta kaniadto.+ Busa si Jehova sa mga panon nasuko pag-ayo.”+
13 “‘Kay wala man sila maminaw dihang nanawag ko,*+ wala pod ko maminaw dihang nanawag sila,’+ miingon si Jehova sa mga panon. 14 ‘Ug gipatibulaag nako sila pinaagig bagyo ngadto sa tanang kanasoran nga wala nila mailhi.+ Ang ilang yuta nahimong biniyaan, ug walay nangagi o nakabalik didto;+ kay gihimo nilang makahahadlok ang nindot nga yuta.’”
8 Nakadawat na sab kog mensahe ni Jehova sa mga panon, nga nag-ingon: 2 “Si Jehova sa mga panon miingon, ‘Akong panalipdan ang Zion uban ang dakong kadasig,+ ug sa akong dakong kasuko panalipdan gayod nako siya.’”
3 “Si Jehova miingon, ‘Mobalik ko sa Zion+ ug mopuyo sa Jerusalem;+ ug ang Jerusalem tawgon nga siyudad sa kamatuoran,*+ ug ang bukid ni Jehova sa mga panon tawgong ang balaang bukid.’”+
4 “Si Jehova sa mga panon miingon, ‘Ang mga tigulang nga lalaki ug babaye molingkod pag-usab sa mga plasa sa Jerusalem, ang matag usa dunay sungkod tungod sa katigulangon.*+ 5 Ug ang mga plasa sa siyudad mapuno sa mga batang lalaki ug babaye nga magdula didto.’”+
6 “Si Jehova sa mga panon miingon, ‘Bisan tuod morag imposible kaayo kini para sa mga nahibilin niini nga katawhan nianang panahona, imposible pod ba ni para nako?’ miingon si Jehova sa mga panon.”
7 “Si Jehova sa mga panon miingon, ‘Ania, luwason nako ang akong katawhan gikan sa mga yuta sa sidlakan ug kasadpan.*+ 8 Dad-on nako sila, ug magpuyo sila sa Jerusalem;+ ug sila mahimong akong katawhan, ug ako mahimong ilang Diyos+ sa kamatuoran* ug sa pagkamatarong.’”
9 “Si Jehova sa mga panon miingon, ‘Magmaisogon mo,*+ kamo nga naminaw karon niining mga pulonga sa mga propeta,+ ang mismong mga pulong nga gisulti dihang gipahimutang ang pundasyon sa balay ni Jehova sa mga panon aron matukod ang templo. 10 Kay una pa nianang panahona, ang tawo ug hayop nga magtrabaho walay suhol;+ ug peligroso ang pagpanaw tungod sa kaaway, kay akong ginapaaway ang mga tawo.’
11 “‘Apan karon dili na nako himoon sa mga nahibilin niini nga katawhan ang akong gihimo kaniadto,’+ miingon si Jehova sa mga panon. 12 ‘Kay ang binhi sa pakigdait itanom; ang punoan sa ubas mamunga ug ang yuta magpatunghag abot,+ ug ang kalangitan mohatag sa yamog niini; ug ipahinabo nako nga mapanunod sa mga nahibilin niini nga katawhan kining mga butanga.+ 13 Ug sama nga ang mga nasod naghisgot sa inyong ngalan ingong tunglo,+ Oh panimalay ni Juda ug panimalay ni Israel, luwason ta mo, ug hisgotan nila ang inyong ngalan ingong panalangin.+ Ayaw mog kahadlok!+ Magmaisogon mo.’*+
14 “Kay si Jehova sa mga panon miingon, ‘“Kaniadto midesisyon ko nga pahamtangan mog katalagman kay gipasuko ko sa inyong mga katigulangan,” miingon si Jehova sa mga panon, “ug wala to nako basoli,+ 15 apan karon midesisyon ko nga himoag maayo ang Jerusalem ug ang panimalay ni Juda.+ Ayaw mog kahadlok!”’+
16 “‘Mao ni ang angay ninyong buhaton: Sulti mog tinuod sa usag usa,+ ug kinahanglan nga ang inyong mga paghukom diha sa inyong mga ganghaan* ibase sa kamatuoran ug moresultag kalinaw.+ 17 Ayaw pagplanog daotan batok sa usag usa diha sa inyong kasingkasing,+ ug hunong na sa pagpanumpag bakak;+ kay gidumtan nako kining tanan,’+ miingon si Jehova.”
18 Nakadawat na sab kog mensahe ni Jehova sa mga panon, nga nag-ingon: 19 “Si Jehova sa mga panon miingon, ‘Ang pagpuasa sa ika-4 nga bulan,+ sa ika-5 nga bulan,+ sa ika-7 nga bulan,+ ug sa ika-10 nga bulan+ mahimong mga okasyon sa pagsadya ug paglipay para sa panimalay ni Juda—mga pista sa paglipaylipay.+ Busa higugmaa ang kamatuoran ug ang kalinaw.’
20 “Si Jehova sa mga panon miingon, ‘Mahitabo gayod nga ang mga katawhan ug ang mga namuyo sa daghang siyudad manganhi; 21 ug ang mga namuyo sa usa ka siyudad moadto sa ubang siyudad ug moingon: “Dali! Mangadto ta aron mohangyo sa pag-uyon ni Jehova ug pangitaon nato si Jehova sa mga panon. Mangadto pod mi.”+ 22 Ug daghang katawhan ug gamhanang nasod ang mangadto sa Jerusalem aron pangitaon si Jehova sa mga panon+ ug mohangyo sa pag-uyon ni Jehova.’
23 “Si Jehova sa mga panon miingon, ‘Nianang panahona 10 ka tawo gikan sa tanang pinulongan sa mga nasod+ ang mogunit pag-ayo sa sinina* sa usa ka Hudiyo,* ug moingon: “Gusto ming mouban ninyo,+ kay nakadungog mi nga ang Diyos nagauban kaninyo.”’”+
9 Kini ang pahayag sa Diyos:
“Ang mensahe ni Jehova maoy batok sa yuta sa Hadrak,
Ilabina gyod sa Damasco+
—Kay si Jehova nagtan-aw sa tanang katawhan+
Ug sa tanang tribo sa Israel—
3 Ang Tiro nagtukod ug depensa.*
Siya nagtigom ug plata nga sama ka daghan sa abog
Ug nagtigom ug bulawan nga sama ka daghan sa yuta sa kadalanan.+
4 Tan-awa! Kuhaon ni Jehova ang iyang kabtangan,
Ug laglagon sa Diyos ang iyang kasundalohan sa dagat;+
Ug lamyon siya sa kalayo.+
5 Ang Askelon makakita niini ug mahadlok;
Ang Gaza mobatig grabeng kasakit,
Mao man usab ang Ekron, kay ang iyang gilaoman gipakaulawan.
Usa ka hari sa Gaza ang mamatay,
Ug ang Askelon dili na puy-an.+
7 Kuhaon nako ang mga butang nga namantsahag dugo gikan sa iyang baba
Ug ang dulumtanang mga butang gikan sa iyang mga ngipon,
Ug ang mahibilin kaniya maiya sa atong Diyos;
Ug siya mahisamag shik* sa Juda,+
Ug ang Ekron maparehas sa Jebusihanon.+
8 Magkampo ko sa gawas aron bantayan ang akong balay,+
Aron walay makaagi ug walay makabalik;
Ug dili na makaagi ang tigdaogdaog,*+
Kay karon nakita nako ang nahitabo* kanila.
9 Paglipay sa hilabihan, Oh anak nga babaye sa Zion.
Singgit sa kadaogan, Oh anak nga babaye sa Jerusalem.
Tan-awa! Ang imong hari moanha kanimo.+
Siya matarong, nga magdalag kaluwasan,*
Mapainubsanon+ ug nagsakay sa asno,
Sa nating asno, nga anak sa asna.+
10 Kuhaon nako ang karong panggubat sa Epraim
Ug ang kabayo sa Jerusalem.
Ang busogan nga panggubat kuhaon.
Ug siya magproklamar ug pakigdait ngadto sa kanasoran;+
Magmando siya gikan sa usa ka dagat ngadto sa laing dagat
11 Bahin kanimo, Oh babaye, pinaagi sa dugo sa imong pakigsaad,
Akong pagawson ang imong mga binilanggo gikan sa gahong nga walay tubig.+
12 Balik sa kuta, kamong mga binilanggo nga may paglaom.+
Karon, sultihan ti ka,
‘Oh babaye, doble ang akong ibayad nimo.+
13 Kay bawogon* nako ang Juda ingong akong busogan.
Ang Epraim himoon nakong pana sa busogan,
Ug akong pukawon ang imong mga anak, Oh Zion,
Batok sa imong mga anak, Oh Gresya,
Ug himoon ti ka nga samag espada sa manggugubat.’
14 Ipakita ni Jehova nga siya nag-uban sa iyang katawhan,
Ug ang iyang pana mokilab samag kilat.
Patingogon sa Soberanong Ginoong Jehova ang budyong,+
Ug siya moatake uban ang mga unos sa habagatan.
15 Si Jehova sa mga panon manalipod kanila,
Ug ilang lamyon ug tamakan ang mga bato sa lambuyog sa mga kaaway.+
Sila moinom ug maninggit nga samag nakainom ug bino;
Ug sila mapuno sama sa panaksan,
Sama sa mga kanto sa halaran.+
16 Luwason sila ni Jehova nga ilang Diyos nianang adlawa,
Samag magbalantay nga nagluwas sa iyang mga karnero;+
Kay sila mahisama sa mga bato sa korona* nga naggilakgilak sa iyang yuta.+
10 “Pangayo mo kang Jehova ug ulan sa tingpamulak.
Si Jehova ang naghimo sa mga dag-om,
Ang naghatag ug ulan sa mga tawo,+
Ug ang naghatag sa mga tanom sa yuta para sa tanan.
2 Kay ang mga terapim nga estatuwa* nagsultig panglimbong;*
Ug bakak ang panan-awon sa mga tigpanag-an.
Nagsulti silag way pulos nga mga damgo,
Ug way kapuslanan ang ilang paghupay.
Busa sila maglatagaw samag mga karnero.
Sila mag-antos, kay walay magbalantay.
3 Suko kaayo ko sa mga magbalantay,
Ug akong papanubagon ang daogdaogan nga mga lider;*
Kay gihatagan nag pagtagad ni Jehova sa mga panon ang iyang mga karnero,+ ang panimalay ni Juda,
Ug gihimo niya silang samag kusgan ug matahom nga kabayo sa gubat.
4 Gikan kaniya ang tawong sinaligan,*
Gikan kaniya ang kaabag nga magmamando,*
Gikan kaniya ang busogan sa gubat;
Gikan kaniya ang matag tigdumala,* silang tanan.
5 Ug sila mahisamag mga manggugubat,
Nga nagtamaktamak sa lapok sa kadalanan sa gubat.
6 Himoon nakong gamhanan ang panimalay ni Juda,
Ug luwason nako ang panimalay ni Jose.
Ipasig-uli nako sila,+
Kay kaluy-an nako sila;+
Ug sama rag wala nako sila isalikway;+
Kay ako si Jehova nga ilang Diyos, ug ako motubag kanila.
7 Ang katawhan sa Epraim mahisamag banggiitang manggugubat,
Ug ang ilang kasingkasing magsadya nga daw nakainom silag bino.+
Makita kini sa ilang mga anak ug maglipay sila;
Malipay ang ilang kasingkasing tungod kang Jehova.+
8 ‘Motaghoy ko aron tigomon sila;
Kay tubson nako sila,+ ug sila modaghan,
Ug padayon silang modaghan.
9 Bisag gisabwag nako sila nga samag binhi taliwala sa mga katawhan,
Sila mahinumdom nako sa lagyong mga lugar;
Sila malagsik ug mamalik uban sa ilang mga anak.
10 Kuhaon nako sila sa Ehipto
Ug tigomon gikan sa Asirya;+
Dad-on nako sila sa Gilead+ ug sa Lebanon,
Ug kulangon ang lugar para kanila.+
11 Motabok ko sa dagat pinaagi sa pagkisaw sa tubig;
Ug hampakon nako ang mga balod sa dagat;+
Ang tanang katubigan sa Nilo mauga.
Ang garbo sa Asirya ipaubos,
Ug ang setro sa Ehipto mobiya.+
12 Ako mismo, si Jehova, ang maghimo kanila nga gamhanan,+
Ug sila magkinabuhi sa paagi nga mapasidunggan ang akong ngalan,’+ miingon si Jehova.”
11 “Buksi ang imong mga pultahan, Oh Lebanon,
Aron lamyon sa kalayo ang imong mga sedro.
2 Tiyabaw, Oh kahoyng junipero, kay ang sedro napukan;
Ang dagkong kahoy nalaglag!
Tiyabaw, kamong mga kahoyng robles sa Basan,
Kay ang baga nga lasang nalaglag!
3 Paminaw! Nagtiyabaw ang mga magbalantay,
Kay nahanaw ang ilang kahalangdon.
Paminaw! Ang mga batang leyon* nagngulob,
Kay nalaglag ang bagang kalibonan ubay sa Jordan.
4 “Kini ang giingon ni Jehova nga akong Diyos, ‘Bantayi ang mga karnero nga ihawonon,+ 5 nga ang mga namalit nagpatay kanila+ ug wala isipang sad-an. Ug kadtong nagbaligya kanila+ nag-ingon: “Madayeg unta si Jehova, kay mahimo kong dato.” Ug ang ilang mga magbalantay wala maluoy kanila.’+
6 “‘Kay dili na ko maluoy sa mga namuyo sa yuta,’ miingon si Jehova. ‘Busa ang matag tawo akong itugyan sa iyang isigkatawo ug sa iyang hari; ug ilang laglagon ang yuta, ug dili nako sila luwason gikan sa ilang kamot.’”
7 Ug gibantayan nako ang panon sa mga karnero nga ihawonon,+ ug gihimo nako ni para kaninyo, Oh mga sinakit sa panon. Busa mikuha kog duha ka sungkod, ug ang usa gitawag nako nga Pagkamaayo, ug ang lain gitawag nako nga Panaghiusa,+ ug gibantayan nako ang panon sa mga karnero. 8 Ug tulo ka magbalantay ang akong gipapahawa sa usa ka bulan, kay nawad-an kog pailob nila, ug nagdumot sab sila nako. 9 Unya miingon ko: “Dili na ta mo bantayan. Ang himalatyon mamatay, ug ang laglagonon malaglag. Kon bahin sa mga nahibilin, pasagdan nakong kaonon sa matag usa ang unod sa iyang isigkatawo.” 10 Busa gikuha nako ang akong sungkod nga Pagkamaayo+ ug giputol kini, aron putlon ang akong pakigsaad sa tanang katawhan. 11 Busa naputol kadto niadtong adlawa, ug ang mga sinakit sa panon nga nagtan-aw kanako nahibalo nga kadto pulong ni Jehova.
12 Unya miingon ko kanila: “Kon maayo para ninyo, hatagi ko sa akong suhol; apan kon dili, ayaw kanag ihatag.” Ug gibayran* ko nilag 30 ka pirasong plata ingong akong suhol.+
13 Unya giingnan ko ni Jehova: “Ilabay kana sa tipiganag bahandi—ang dako kaayong kantidad nga para nila maoy akong kantidad.”+ Busa gikuha nako ang 30 ka pirasong plata ug gilabay kini sa tipiganag bahandi sa balay ni Jehova.+
14 Unya giputol nako ang akong ikaduhang sungkod, ang Panaghiusa,+ aron putlon ang panag-igsoonay sa Juda ug Israel.+
15 Ug giingnan ko ni Jehova: “Kuhaa ang galamiton sa way pulos nga magbalantay.+ 16 Kay tugotan nako nga motungha ang usa ka magbalantay sa yuta. Dili niya atimanon ang karnero nga himalatyon;+ dili niya pangitaon ang nati nga nawala o ayohon ang nabalian+ o pakan-on ang mga baskog. Hinuon, kan-on niya ang unod sa tambok nga karnero+ ug langkaton ang mga kuko niini.+
17 Alaot ang akong way pulos nga magbalantay,+ nga mibiya sa panon sa mga karnero!+
Tigbason ug espada ang iyang bukton ug ang iyang tuong mata.
Ang iyang bukton mokuyos,
Ug ang iyang tuong mata mabuta.”*
12 Kini ang pahayag sa Diyos:
“Ang mensahe ni Jehova bahin sa Israel,” miingon si Jehova,
Ang Usa nga nagbuklad sa kalangitan,+
Ang nagpahimutang sa pundasyon sa yuta,+
Ug ang naghatag sa gininhawa* sa tawo.
2 “Ania, akong himoon ang Jerusalem nga usa ka kopa* nga makapahubog sa tanang katawhan sa palibot; ug ang Juda likosan ingon man ang Jerusalem.+ 3 Nianang adlawa himoon nako ang Jerusalem nga usa ka bug-at* nga bato alang sa tanang katawhan. Ang tanang moalsa niini seguradong mabalian;+ ug ang tanang kanasoran sa yuta tigomon batok kaniya.+ 4 Nianang adlawa,” miingon si Jehova, “ipahinabo nako nga ang matag kabayo malisang ug ang nagsakay niini mabuang. Bukhon nako ang akong mga mata ug bantayan ang panimalay ni Juda, apan akong butaan ang tanang kabayo sa mga katawhan. 5 Ug ang mga shik* sa Juda moingon sa ilang kaugalingon, ‘Ang mga nagpuyo sa Jerusalem maoy among kusog tungod kang Jehova sa mga panon nga ilang Diyos.’+ 6 Nianang adlawa himoon nako ang mga shik sa Juda nga samag daob diha sa kakahoyan ug samag sulo diha sa lumbay sa pinutol nga uhay,+ ug ilang laglagon ang mga katawhan sa palibot sa tuo ug sa wala;+ ug ang mga molupyo sa Jerusalem mopuyo pag-usab sa ilang dapit, sa Jerusalem.+
7 “Ug unahon pagluwas ni Jehova ang mga tolda sa Juda, aron ang katahom* sa panimalay ni David ug ang katahom* sa mga molupyo sa Jerusalem dili labaw sa Juda. 8 Nianang adlawa si Jehova mahimong depensa palibot sa mga molupyo sa Jerusalem;+ nianang adlawa ang mapandol* kanila mahisama kang David, ug ang panimalay ni David mahisama sa Diyos, sama sa anghel ni Jehova nga nag-una kanila.+ 9 Nianang adlawa, laglagon gayod nako ang tanang nasod nga moatake sa Jerusalem.+
10 “Akong ibubo ang akong espiritu sa panimalay ni David ug sa mga molupyo sa Jerusalem; mabatonan nila ang akong pag-uyon ug sila mangaliyupo kanako, ug sila motan-aw sa ilang giduslak,+ ug tungod kaniya sila motiyabaw nga morag namatyag bugtong nga anak; ug tungod kaniya sila grabeng magbangotan nga morag namatyag panganay nga anak. 11 Nianang adlawa grabe ang pagtiyabaw diha sa Jerusalem, sama sa pagtiyabaw didto sa Hadadrimon sa Patag sa Megido.+ 12 Ang yuta motiyabaw, ang matag banay motiyabaw nga ginurupo; ang banay sa panimalay ni David sa usa ka grupo, ug ang ilang kababayen-an sa laing grupo; ang banay sa panimalay ni Natan+ sa usa ka grupo, ug ang ilang kababayen-an sa laing grupo; 13 ang banay sa panimalay ni Levi+ sa usa ka grupo, ug ang ilang kababayen-an sa laing grupo; ang banay sa mga Simeihanon+ sa usa ka grupo, ug ang ilang kababayen-an sa laing grupo; 14 ug ang uban pang banay motiyabaw nga ginurupo, ug ang ilang kababayen-an motiyabaw sab nga ginurupo.
13 “Nianang adlawa, dunay atabay nga kubkobon para sa panimalay ni David ug sa mga molupyo sa Jerusalem aron hinloan sila sa ilang sala ug kahugawan.+
2 “Nianang adlawa,” si Jehova sa mga panon miingon, “akong papason sa yuta ang ngalan sa mga idolo,+ ug dili na sila hinumdoman pa; ug akong wagtangon sa yuta ang mga propeta+ ug ang espiritu sa kahugawan. 3 Ug kon ang usa ka tawo managna pa gihapon, ingnon siya sa iyang amahan ug inahan nga nanganak kaniya, ‘Dili ka mabuhi, tungod kay nagsulti kag kabakakan sa ngalan ni Jehova.’ Duslakon siya sa iyang amahan ug inahan nga nanganak kaniya tungod sa iyang pagpanagna.+
4 “Nianang adlawa ikaulaw sa matag propeta ang iyang panan-awon dihang managna; ug dili sila magsul-ob ug opisyal nga balhibong besti+ aron manglimbong. 5 Ug siya moingon, ‘Dili ko propeta. Mag-uuma ko, kay gipalit ko sa usa ka tawo sa batan-on pa ko.’ 6 Ug kon may mangutana niya, ‘Unsa man ning mga samad sa imong lawas?’* siya motubag, ‘Gisamdan ko didto sa balay sa akong mga higala.’”*
7 “Oh espada, bangon batok sa akong magbalantay,+
Batok sa tawo nga akong kauban,” miingon si Jehova sa mga panon.
8 “Ug sa tibuok yuta,” miingon si Jehova,
“Ang duha ka bahin niini laglagon ug mahanaw;*
Ug ang ikatulong bahin mao ray mabilin.
9 Ug akong ipaagi sa kalayo ang ikatulong bahin;
Ug akong dalisayon sila sama sa pagdalisay ug plata,
Ug sulayan sila sama sa pagsulay ug bulawan.+
Sila motawag sa akong ngalan,
Ug ako motubag kanila.
Ako moingon, ‘Sila akong katawhan,’+
Ug sila moingon, ‘Si Jehova ang among Diyos.’”
14 “Tan-awa! Ang adlaw ni Jehova nagsingabot, dihang ang mga inilog gikan kanimo* bahinbahinon sa imong taliwala. 2 Tigomon nako ang tanang kanasoran aron makiggubat sa Jerusalem; ug ang siyudad bihagon ug ang mga balay tulison ug ang mga babaye lugoson. Ang katunga sa siyudad bihagon, apan ang mga mahibilin sa katawhan dili bihagon.
3 “Si Jehova makiggubat nianang mga nasora+ sama sa iyang pagpakiggubat kaniadto sa iyang mga kaaway.+ 4 Nianang adlawa ang iyang mga tiil motindog sa Bukid sa mga Olibo,+ nga atbang sa Jerusalem sa sidlakan; ug ang Bukid sa mga Olibo mapikas, gikan sa sidlakan ngadto sa kasadpan,* ug maporma ang dako kaayong walog; ang katunga sa bukid mairog paamihanan, ug ang katunga niini mairog pahabagatan. 5 Kamo moikyas ngadto sa walog sa akong mga bukid, kay ang walog sa mga bukid moabot hangtod sa Azel. Kamo moikyas, sama sa inyong pag-ikyas tungod sa linog sa panahon ni Haring Uzzias sa Juda.+ Ug si Jehova nga akong Diyos moabot, ug kauban niya ang tanang balaan.+
6 “Nianang adlawa wala nay bililhong kahayag+—ang mga butang mobagtok.* 7 Ug kining adlawa mailhan nga iya ni Jehova.+ Kini dili adlaw o gabii; ug naay kahayag panahon sa kagabhion. 8 Nianang adlawa ang tubig+ sa kinabuhi moagos gikan sa Jerusalem,+ ang katunga paingon sa sidlakang dagat*+ ug ang katunga paingon sa kasadpang dagat.*+ Mahitabo kini sa ting-init ug sa tingtugnaw. 9 Ug si Jehova mahimong Hari sa tibuok yuta.+ Nianang adlawa ang tanan mosimba kang Jehova,+ ug ang iyang ngalan mao ray ilang dayegon.+
10 “Ang tibuok yuta maparehas sa Araba,+ gikan sa Geba+ hangtod sa Rimon+ sa habagatan sa Jerusalem; ug ang Jerusalem mobangon sa iyang dapit ug pagapuy-an,+ gikan sa Ganghaan ni Benjamin+ hangtod sa nahimutangan sa Unang Ganghaan, hangtod sa Ganghaan sa Eskina, ug gikan sa Torre ni Hananel+ hangtod sa mga pug-anag bino* sa hari. 11 Ug ang katawhan mopuyo diha kaniya; kining siyudara dili na gyod hukman* nga laglagon,+ ug ang Jerusalem pagapuy-an nga may kasegurohan.+
12 “Ug mao ni ang hampak nga ihampak ni Jehova sa tanang katawhan nga makiggubat sa Jerusalem:+ Ang ilang unod madugta samtang sila nagtindog, ang ilang mga mata madugta diha sa ilang mga luyak, ug ang ilang dila madugta diha sa ilang mga baba.
13 “Nianang adlawa si Jehova magpahinabo kanilag grabeng kaguliyang; sila mag-awayay ug mag-atakehay.+ 14 Ang Juda makiggubat sab uban sa Jerusalem; ug ang bahandi sa tanang nasod sa palibot tigomon, bulawan ug plata ug mga besti nga daghan kaayo.+
15 “Ug ang parehas niana nga hampak ipahamtang sab nganha sa mga kabayo, mula, kamelyo, asno, ug sa tanang binuhing hayop nga naa sa maong mga kampo.
16 “Kadtong mahibilin sa tanang kanasoran nga makigbatok sa Jerusalem motungas tuigtuig+ aron moyukbo* sa Hari, si Jehova sa mga panon,+ ug aron saulogon ang Pista sa mga Balongbalong.*+ 17 Apan kon naay usa gikan sa mga banay sa yuta nga dili motungas sa Jerusalem aron moyukbo sa Hari, si Jehova sa mga panon, sila dili hatagag ulan.+ 18 Ug kon ang banay sa Ehipto dili motungas ug dili mosulod sa siyudad, sila dili hatagag ulan. Madawat hinuon nila ang hampak nga ihampak ni Jehova sa mga nasod nga dili motungas sa pagsaulog sa Pista sa mga Balongbalong. 19 Kini ang silot sa sala sa Ehipto ug sa sala sa tanang nasod nga dili motungas sa pagsaulog sa Pista sa mga Balongbalong.
20 “Nianang adlawa ang mga pulong nga ‘Ang pagkabalaan iya ni Jehova!’+ isulat diha sa mga kampanilya sa mga kabayo. Ug ang mga kaldero*+ sa balay ni Jehova mahisama sa mga panaksan+ atubangan sa halaran. 21 Ug ang matag kaldero* sa Jerusalem ug sa Juda mahimong balaan ug maiya ni Jehova sa mga panon, ug ang tanang maghalad mosulod ug mogamit sa pipila niana aron magpabukal. Nianang adlawa wala nay Canaanhon* sa balay ni Jehova sa mga panon.”+
O “manalagnang.”
Kahulogan, “Nahinumdom si Jehova.”
Literal, “kasundalohan.”
Tan-awa ang Apendise B15.
Hanas sa paghimog mga butang.
Literal, “sa upat ka hangin sa kalangitan.”
O “sa tawotawo sa akong mata.”
Literal, “unod.”
O “pagkasad-an.”
O “sinina nga pang-espesyal nga okasyon.”
O “magdumala; magbantay.”
Lagmit nagpasabot nga pito ka mata ang nagtan-aw sa bato.
Iningles, lampstand.
O “nagtamay sa gagmayng sinugdanan?”
Literal, “sa bato, sa lata.”
Mga sanga sa kahoy nga punog bunga.
Tan-awa sa Glossary ang “Dihog.”
Ang usa ka maniko katumbas sa 44.5 sentimetros (17.5 pulgadas). Tan-awa ang Apendise B14.
Literal, “Epah kana.” Nagtumong sa sudlanan o basket nga gigamit sa pagsukod ug usa ka epah. Ang usa ka epah katumbas sa 22 litros. Tan-awa ang Apendise B14.
Literal, “taliwala sa yuta ug sa langit.”
Ang Babilonia.
Iningles, copper.
Iningles, silver.
O “halangdong korona.”
O “ug magkauyon kining duha ka posisyon.”
O “halangdong korona.”
O “pahinumdom.”
Tan-awa ang Apendise B15.
O “templo.”
O “ang wala nay ginikanan.”
O “ug sila mitalikod tungod sa kagahig ulo.”
O posible, “gahi nga bato,” sama sa batong ismeril.
O “instruksiyon.”
Literal, “siya.”
O “pagkamatinumanon.”
Literal, “tungod sa kadaghan sa mga adlaw.”
O “gikan sa yuta diin mosubang ang adlaw ug sa yuta diin mosalop ang adlaw.”
O “pagkamatinumanon.”
O “Palig-ona ang inyong mga kamot.”
O “Palig-ona ang inyong mga kamot.”
Iningles, gate.
O “sidsid sa sinina.”
Literal, “Hudiyo nga lalaki.”
O “kuta.”
Ang shik maoy pangulo sa tribo.
O “tig-asayn ug trabaho.”
Dayag, ang kasakit sa iyang katawhan.
O “ug madaogon; ug giluwas.”
Ang Euprates.
Literal, “tamakan.”
O “diadema.”
O “ulay.”
O “mga diyos sa panimalay; mga idolo.”
O “misteryosong mga butang.”
Literal, “ang mga laking kanding.”
Literal, “ang torre sa kanto.” Naghulagway sa importanteng tawo; pangulo.
Literal, “ang ugsok.” Naghulagway sa usa nga nagsuportar; magmamando.
O “tig-asayn ug trabaho.”
O “may lambungay nga mga batang leyon.”
Literal, “gitimbangan.”
Literal, “mohalap.”
O “espiritu sa kinabuhi.”
O “panaksan.”
O “makapabug-at.”
Ang shik maoy pangulo sa tribo.
O “himaya.”
O “himaya.”
O “kinahuyangan.”
Literal, “sa taliwala sa imong mga kamot?” Nagtumong sa dughan o likod.
O “sa mga nahigugma nako.”
O “mga karnero.”
O “mamatay.”
Ang siyudad nga gihisgotan sa bersikulo 2.
Literal, “dagat.”
O “di na malihok,” nga morag migahi sa katugnaw.
Ang Patayng Dagat.
Ang Dagat Mediteranyo.
O “mga pormag pasong nga mga pug-anag bino.”
O “tunglohon.”
O “mosimba.”
O “Temporaryong mga Puy-anan.”
O “Ug ang dakog baba nga mga kaldero.”
O “dakog baba nga kaldero.”
O posible, “negosyante.”