JUAN, MAAYONG BALITA SUMALA NI

Usa ka asoy bahin sa yutan-ong kinabuhi ug ministeryo ni Jesu-Kristo, ang kataposan sa upat ka Ebanghelyo nga gisulat.

Magsusulat. Bisan tuod ang basahon wala magpaila sa ngalan sa magsusulat niini, halos gidawat sa tanan nga kini gisulat ni apostol Juan. Sukad sa sinugdanan, ang iyang pagkamagsusulat wala kuwestiyona, gawas sa usa ka gamayng grupo sa ikaduhang siglo nga mitutol tungod kay ilang giisip nga ang mga pagtulon-an niini nga basahon maoy sukwahi sa naandang doktrina, apan dili tungod sa bisan unsang ebidensiya bahin sa magsusulat niini. Sukad lamang sa pagtungha sa modernong mga “kritiko” nga gikuwestiyon pag-usab ang pagkamagsusulat ni Juan.

Ang pangsulod nga ebidensiya nga si apostol Juan, nga anak nga lalaki ni Zebedeo, mao gayod ang magsusulat naglakip sa daghan kaayong pamatuod gikan sa nagkalainlaing mga panglantaw nga tungod niini, sa kasukwahi, kini nangibabaw sa bisan unsang mga argumento. Diyutay lamang kaayo ang mga butang nga gihisgotan dinhi, apan ang alistong magbabasa, nga maghunahuna niini, makakaplag ug daghan pa gayod. Ang pipila mao kini:

(1) Ang magsusulat sa basahon dayag nga usa ka Hudiyo, sumala sa gipakita sa iyang pagkasinati sa Hudiyohanong mga panghunahuna.​—Ju 1:21; 6:14; 7:40; 12:34.

(2) Siya usa ka lumad nga molupyo sa yuta sa Palestina, sumala sa gipaila sa iyang bug-os nga pagkasinati sa maong dapit. Ang mga detalye nga gihisgotan bahin sa mga dapit nga ginganlan nagpaila sa iyang personal nga kahibalo bahin niini. Iyang gihisgotan ang “Betania tabok sa Jordan” (Ju 1:28) ug ang “Betania duol sa Jerusalem.” (11:18) Siya misulat nga dihay usa ka tanaman sa dapit nga gilansangan ni Kristo ug may usa ka bag-ong handomanang lubnganan diha niana (19:41), nga si Jesus namulong “didto sa dapit sa tipiganan sa bahandi samtang nanudlo siya didto sa templo” (8:20), ug nga “tingtugnaw kadto, ug si Jesus naglakaw didto sa templo sa mga portiko ni Solomon” (10:​22, 23).

(3) Ang mismong pamatuod sa magsusulat ug ang tinuod nga ebidensiya nagpakita nga siya usa ka saksing-nakakita. Iyang ginganlan ang mga indibiduwal nga nagsulti o nagbuhat sa pipila ka butang (Ju 1:40; 6:​5, 7; 12:21; 14:​5, 8, 22; 18:10); siya detalyado bahin sa mga panahon sa mga panghitabo (4:​6, 52; 6:16; 13:30; 18:28; 19:14; 20:1; 21:4); siya naghisgot ug tinuod nga gidaghanon sa iyang mga paghubit, nga nagbuhat niana nga dili mapasiatabon.​—1:35; 2:6; 4:18; 5:5; 6:​9, 19; 19:23; 21:​8, 11.

(4) Ang magsusulat maoy usa ka apostol. Walay lain gawas sa usa ka apostol ang mahimong saksing-nakakita sa daghan kaayong mga panghitabo nga nalangkit sa ministeryo ni Jesus; usab ang iyang lalom nga kahibalo bahin sa hunahuna, mga pagbati, ug mga pangatarongan ni Jesus sa pipila ka buhat nagbutyag nga siya maoy kauban sa 12 nga mikuyog kang Jesus sa tibuok niyang ministeryo. Pananglitan, siya nagsulti kanato nga si Jesus nangutana kang Felipe aron sa pagsulay kaniya, “kay nahibalo man siya kon unsay iyang pagabuhaton.” (Ju 6:​5, 6) Si Jesus nahibalo “sa iyang kaugalingon nga ang iyang mga tinun-an nagbagulbol.” (6:61) Siya nasayod “sa tanang butang nga modangat kaniya.” (18:4) Siya “miagulo diha sa espiritu ug naguol.” (11:33; itandi ang 13:21; 2:24; 4:​1, 2; 6:15; 7:1.) Ang magsusulat pamilyar usab sa mga hunahuna ug mga pagbati sa mga apostoles, nga ang pipila niini sayop ug gitul-id sa ulahi.​—2:​21, 22; 11:13; 12:16; 13:28; 20:9; 21:4.

(5) Dugang pa, ang magsusulat gihisgotan ingong “ang tinun-an nga gihigugma ni Jesus.” (Ju 21:​20, 24) Siya dayag nga maoy usa sa tulo ka labing suod nga mga apostoles nga wala ibulag ni Jesus sa daghang higayon, sama sa pagkausab sa iyang dagway (Mar 9:2) ug sa panahon sa iyang kasakitan didto sa tanaman sa Getsemane. (Mat 26:​36, 37) Niining tulo ka apostoles, si Santiago wala isipa ingong mao ang magsusulat tungod kay siya gipatay ni Herodes Agripa I sa mga 44 K.P. Wala gayoy ebidensiya nga kini nga Ebanghelyo gisulat sa maong sayo nga petsa. Si Pedro wala usab isipa nga mao ang magsusulat tungod sa paghisgot sa iyang ngalan kauban sa “tinun-an nga gihigugma ni Jesus.”​—Ju 21:​20, 21.

Pagkatinuod. Ang Ebanghelyo ni Juan gidawat ingong kanonikal sa unang Kristohanong kongregasyon. Kini makita diha sa halos tanang karaang mga katalogo, ug kini gidawat diha niana nga mga katalogo nga wala duhaduhai ingong tinuod. Ang mga sulat ni Ignatius sa Antioquia (mga 110 K.P.) naundan ug tataw nga mga timailhan sa iyang paggamit sa Ebanghelyo ni Juan, sama usab sa mga sinulat ni Justin Martyr usa ka kaliwatan sa ulahi. Kini makita diha sa tanan nga labing hinungdanong mga codex sa Kristohanon Gregong Kasulatan​—ang Sinaitic, Vatican, Alexandrine, Ephraemi, Bezae, Washington I, ug Koridethi nga mga codex​—ingon man diha sa tanang unang mga bersiyon. Usa ka tipik niini nga Ebanghelyo nga naundan ug bahin sa Juan kapitulo 18 makaplagan diha sa John Rylands Papyrus 457 (P⁵²), sa unang katunga nga bahin sa ikaduhang siglo. Ang mga bahin usab sa kapitulo 10 ug 11 makaplagan diha sa Chester Beatty Papyrus Num. 1 (P⁴⁵), ug ang usa ka dakong bahin sa tibuok nga basahon makaplagan diha sa Bodmer Papyrus Num. 2 (P⁶⁶) sa unang bahin sa ikatulong siglo.

Kon Kanus-a ug Diin Gisulat. Gituohan sa kadaghanan nga si Juan gibuhian gikan sa pagkadestiyero sa pulo sa Patmos ug siya didto o duol sa Efeso, mga 100 km (60 mi) gikan sa Patmos, sa panahon nga iyang gisulat ang iyang Ebanghelyo niadtong mga 98 K.P. Ang Romano nga si Emperador Nerva (96-98 K.P.) nagpasig-uli sa daghan nga nadestiyero sa pagkatapos sa paghari sa gisundan niya nga emperador nga si Domitian. Si Juan lagmit maoy usa niini. Sa Pinadayag nga nadawat ni Juan didto sa Patmos, ang Efeso maoy usa sa mga kongregasyon nga gisugo siya nga iyang sulatan.

Si Juan tigulang na kaayo, lagmit mga 90 o 100 sa dihang siya misulat sa iyang Ebanghelyo. Siya dayag nga sinati sa ubang tulo ka asoy sa yutan-ong kinabuhi ug ministeryo ni Jesus, maingon man sa Mga Buhat sa mga Apostoles ug sa mga sulat nga gisulat ni Pablo, Pedro, Santiago, ug Judas. Siya nakabaton sa kahigayonan sa pagkakita sa bug-os nga pagpadayag sa Kristohanong doktrina ug nakakita sa mga resulta sa pagwali niini ngadto sa tanang kanasoran. Siya usab nakakita sa pagsugod sa “tawo sa kalapasan.” (2Te 2:3) Nasaksihan niya ang daghang tagna ni Jesus nga natuman na, ilabina ang pagkalaglag sa Jerusalem ug ang kataposan nianang Hudiyohanong sistema sa mga butang.

Katuyoan sa Ebanghelyo ni Juan. Si Juan, nga giinspirar sa balaang espiritu, mapilion sa mga panghitabo nga iyang giasoy, tungod kay, sumala sa iyang giingon: “Sa pagkatinuod, si Jesus naghimo usab ug daghang uban pang mga ilhanan atubangan sa mga tinun-an, nga wala mahisulat niining linukot nga basahon,” ug, “Sa pagkatinuod, adunay daghang uban pa usab nga mga butang nga gihimo si Jesus, nga, kon kini sila isulat nga detalyado kaayo, sa akong hunahuna, ang kalibotan dili paigo sa mga linukot nga basahon nga masulat.”​—Ju 20:30; 21:25.

Anaa kining mga butanga sa hunahuna, gipahayag ni Juan ang iyang katuyoan sa pagsulat sa asoy nga siya gitultolan sa pagsulat pinaagig pag-inspirar, nga niana diyutay lamang ang iyang gisubli sa nasulat na una pa niana: “Apan kini nahisulat aron kamo motuo nga si Jesus mao ang Kristo nga Anak sa Diyos, ug aron nga, tungod sa pagtuo, makabaton kamo ug kinabuhi pinaagi sa iyang ngalan.”​—Ju 20:31.

Gipasiugda ni Juan nga ang iyang gisulat maoy tinuod gayod ug nga kini aktuwal nga nahitabo. (Ju 1:14; 21:24) Ang iyang Ebanghelyo maoy usa ka bililhong tampo nganha sa kanon sa Bibliya ingong pamatuod sa aktuwal nga saksing-nakakita gikan sa kataposang buhi nga apostol ni Jesu-Kristo.

Kaylap nga Gipatik. Ang Maayong Balita Sumala ni Juan mao ang labing kaylap nga gipatik sa bisan unsang bahin sa Bibliya. Linibo ka kopya sa Ebanghelyo ni Juan ang bulag nga gipatik ug giapod-apod, gawas pa sa paglakip niini diha sa mga kopya sa kompletong Bibliya.

Bili. Kaharmonya sa Pinadayag, nga niana si Jesu-Kristo nag-ingon nga siya mao “ang sinugdan sa kalalangan sa Diyos” (Pin 3:14), gipunting ni Juan nga kini Siya maoy uban sa Diyos “sa sinugdan” ug nga “ang tanang butang milungtad pinaagi kaniya.” (Ju 1:1-3) Sa tibuok nga Ebanghelyo iyang gipasiugda ang pagkasuod niining bugtong nga Anak sa Diyos uban sa iyang Amahan, ug iyang gikutlo ang daghan sa mga gipamulong ni Jesus nga nagpadayag sa maong pagkasuod. Sa tibuok nga basahon kita gipaamgo kanunay bahin sa Amahan-Anak nga relasyon, sa pagpasakop sa Anak, ug sa pagsimba sa Anak kang Jehova ingong Diyos. (Ju 20:17) Tungod niini nga pagkasuod, nahimong takos ang Anak aron ipadayag ang Amahan sa paaging dili gayod mabuhat ni bisan kinsa ug nga wala gayod mahimo sa mga alagad sa Diyos sa kapanahonang milabay. Ug gipasiugda ni Juan ang mabinationg gugma sa Amahan alang sa Anak ug alang niadtong mahimong mga anak sa Diyos pinaagi sa pagpasundayag ug pagtuo diha sa Anak.

Si Jesu-Kristo gipaila ingong galamiton sa Diyos sa pagpanalangin sa katawhan ug ang bugtong dalan sa pagduol ngadto sa Diyos. Siya gipadayag ingong ang Usa nga pinaagi kaniya moabot ang dili-takos nga kalulot ug kamatuoran (Ju 1:17), usab ingong “ang Kordero sa Diyos” (1:29), ang “bugtong nga Anak sa Diyos” (3:18), “ang pamanhonon” (3:29), ang “tinuod nga tinapay nga gikan sa langit” (6:32), “ang tinapay sa Diyos” (6:33), “ang tinapay sa kinabuhi” (6:35), “buhing tinapay” (6:51), “ang kahayag sa kalibotan” (8:12), ang “Anak sa tawo” (9:35), “ang pultahan” sa toril (10:9), “ang maayong magbalantay” (10:11), “ang pagkabanhaw ug ang kinabuhi” (11:25), “ang dalan ug ang kamatuoran ug ang kinabuhi” (14:6), ug “ang matuod nga punoan sa paras” (15:1).

Ang posisyon ni Jesu-Kristo ingong Hari gipasiugda (Ju 1:49; 12:13; 18:33), ingon man usab ang iyang awtoridad ingong Maghuhukom (5:27) ug ang gahom sa pagbanhaw nga gihatag kaniya sa iyang Amahan. (5:​28, 29; 11:25) Gipadayag ni Juan ang papel ni Kristo sa pagpadala sa balaang espiritu ingong “magtatabang,” sa paglihok ingong tigpahinumdom, tigpamatuod alang Kaniya, ug ingong magtutudlo. (14:26; 15:26; 16:​14, 15) Apan wala tugoti ni Juan nga makalimtan sa magbabasa ang kamatuoran nga kini mao gayod ang espiritu sa Diyos, nga naggikan sa Diyos ug gipadala pinaagi sa Iyang pagbuot. Gipatin-aw ni Jesus nga ang balaang espiritu dili makahimo niana nga buluhaton gawas kon siya makaadto na sa Amahan, kinsa mas labaw pa kay kaniya. (16:7; 14:28) Unya ang iyang mga tinun-an mobuhat ug mas labaw pa gani nga mga buhat, tungod kay si Kristo mahiuban na usab sa iyang Amahan ug motubag sa mga hangyo nga gipangayo pinaagi sa iya mismong ngalan, ug ang tanan maoy alang sa paghatag ug kahimayaan sa Amahan.​—14:12-14.

Gipadayag usab ni Juan nga si Jesu-Kristo mao ang halad lukat alang sa katawhan. (Ju 3:16; 15:13) Ang iyang titulo nga “Anak sa tawo” nagpahinumdom kanato sa iyang pagkasuod kaayo sa tawo pinaagi sa pagkahimong unod, ingong paryente sa tawo, ug tungod niini, sumala sa gilandongan diha sa Balaod, mao ang manlulukat ug tigpanimalos sa dugo. (Lev 25:25; Num 35:19) Gisultihan ni Kristo ang iyang mga tinun-an nga ang magmamando niining kalibotana walay gahom diha kaniya apan iyang nadaog ang kalibotan ug, ingong resulta, ang kalibotan gihukman ug ang magmamando niini palagpoton. (Ju 12:31; 14:30) Ang mga sumusunod ni Jesus gidasig sa pagdaog sa kalibotan pinaagi sa pagkamaunongon ug paghupot sa ilang integridad ngadto sa Diyos sama sa gihimo ni Jesus. (Ju 16:33) Kini nahiuyon sa Pinadayag nga nadawat ni Juan, nga niana gisubli ni Kristo ang panginahanglan sa pagdaog ug gisaad niya ang dagaya nga langitnong mga ganti uban kaniya alang niadtong nahiusa uban kaniya.​—Pin 2:​7, 11, 17, 26; 3:​5, 12, 21.

Ang Mini nga Asoy sa Juan 7:53–8:11. Kining 12 ka bersikulo dayag nga gidugang nganha sa orihinal nga teksto sa Ebanghelyo ni Juan. Kini dili makaplagan diha sa Sinaitic Manuscript o sa Vatican Manuscript Num. 1209, bisan tuod kini makita diha sa ikalimang-siglo nga Codex Bezae ug sa ulahi nga Gregong mga manuskrito. Apan kini wala ilakip sa kadaghanang naunang mga bersiyon. Dayag nga kini dili bahin sa Ebanghelyo ni Juan. Usa ka grupo sa Gregong mga manuskrito nagbutang niini nga asoy diha sa kataposan sa Ebanghelyo ni Juan; ang laing grupo nagbutang niini sunod sa Lucas 21:​38, nga nagpaluyo sa konklusyon nga kini maoy mini ug dili inspirado nga mga teksto.

[Kahon sa panid 1326]

MGA PANGUNANG PUNTO SA JUAN

Ang asoy ni apostol Juan sa kinabuhi ni Jesus, nagpasiugda sa tema nga si Jesus mao ang Kristo nga Anak sa Diyos, nga pinaagi kaniya mabatonan ang walay kataposang kinabuhi

Gisulat sa mga 98 K.P., kapin sa 30 ka tuig human masulat ang kataposan sa ubang tulo ka Ebanghelyo ug 65 ka tuig human sa kamatayon ni Jesus

Ang Pulong nahimong unod ug nailhan ingong ang Kordero sa Diyos, ang Anak sa Diyos, ug ang Kristo (1:1-51)

Ang Pulong, kinsa sa sinugdan uban sa Diyos, mipuyo taliwala sa mga tawo apan gisalikway sa iyang katawhan; kadtong midawat kaniya gihatagan ug awtoridad nga mahimong mga anak sa Diyos

Si Juan nga Tigbawtismo nagpamatuod nga si Jesus mao ang Anak sa Diyos ug ang Kordero sa Diyos nga magakuha sa sala sa kalibotan

Si Andres ug dayon ang uban pa nakombinsir nga si Jesus mao ang Kristo

Ang mga milagro ug ang pagwali ni Jesus nagpasundayag nga siya mao ang Kristo, nga pinaagi kaniya maangkon ang walay kataposang kinabuhi (2:1–​6:71)

Si Jesus naghimo sa tubig nga bino didto sa Cana

Siya nagsulti kang Nicodemo nga ang Diyos nagpadala sa Iyang bugtong nga Anak aron nga ang mga matinumanon makabaton ug kinabuhing walay kataposan

Siya nakigsulti sa usa ka babayeng Samarianhon bahin sa espirituwal nga tubig nga mohatag ug kinabuhing walay kataposan, ug siya nagpaila sa iyang kaugalingon nga mao ang Kristo

Si Jesus mihimog mga milagro sa pagpang-ayo; ang mga Hudiyo mitutol sa dihang ang usa ka pagpang-ayo nahitabo sa Igpapahulay, ug buot nilang patyon siya

Nagmantala nga kadtong motuo kaniya makabaton ug kinabuhing walay kataposan, si Jesus nagtagna sa pagkabanhaw sa tanang anaa sa handomanang mga lubnganan

Siya milagrosong nagpakaon sa mga 5,000 ka lalaki; sa dihang ang panon sa katawhan buot mohimo kaniyang hari, siya mipahawa; sa dihang ang katawhan padayong misunod kaniya, siya nagpaila sa iyang kaugalingon ingong ang tinapay nga nanaog gikan sa langit ug nagsulti kanila nga sila kinahanglang mokaon sa iyang unod ug moinom sa iyang dugo kon buot nila ang kinabuhing walay kataposan

Misamot ang pagkamabatokon ngadto sa Anak sa Diyos (7:1–​12:50)

Si Jesus maisogong nagwali sa dapit sa templo bisan tuod ang pangulong mga saserdote ug ang mga Pariseo buot modakop kaniya

Si Jesus nagmantala nga siya mao ang kahayag sa kalibotan ug nga ang kamatuoran makapahigawas sa iyang mga mamiminaw, apan sila misulay sa pagbato kaniya

Sa Igpapahulay, giayo ni Jesus ang usa ka tawo nga natawong buta; nasuko pag-ayo ang mga Pariseo

Si Jesus nagpaila sa iyang kaugalingon ingong ang maayong magbalantay, nga nagpatin-aw nga ang iyang mga karnero mamati sa iyang tingog; ang mga Hudiyo misulay na usab sa pagbato kaniya

Ang pagkabanhaw ni Lazaro nakapahadlok pag-ayo sa Hudiyong relihiyosong mga pangulo; determinado sila nga ipapatay gayod si Jesus ug Lazaro

Si Jesus misakay paingon sa Jerusalem ug giabiba ingong Hari sa panon sa katawhan apan dili sa mga Pariseo

Sa kataposang Paskuwa, si Jesus mihatag ug panamilit nga tambag sa iyang mga sumusunod (13:1–​17:26)

Siya naghugas sa ilang mga tiil aron itudlo ang pagkamapainubsanon ug naghatag ug “bag-ong sugo,” nga sila kinahanglang maghigugmaay sa usag usa sama sa iyang paghigugma kanila

Siya nagpaila sa iyang kaugalingon nga mao ang dalan, ang kamatuoran, ug ang kinabuhi; siya nagsaad sa pagpadala sa balaang espiritu ngadto sa iyang mga tinun-an human sa iyang pagbiya

Aron mamunga, ang iyang mga sumusunod kinahanglang magpabiling nahiusa uban kaniya, ang matuod nga paras; apan sila pagalutoson

Si Jesus nag-ampo alang sa iyang mga sumusunod ug nagtaho sa iyang Amahan nga siya nakahuman na sa buluhaton nga gitudlo kaniya, nga nagpadayag sa Iyang ngalan

Si Jesus gidakop, gisalikway sa Hudiyohanong nasod, ug gilansang (18:1–​19:42)

Sa Getsemane, si Jesus gidakop; siya gidala sa atubangan ni Anas, Caifas, ug dayon kang Pilato

Iyang gisultihan si Pilato nga ang Iyang gingharian dili bahin niining kalibotana

Sa dihang ang mga paningkamot ni Pilato sa pagbuhi kaniya napakyas, si Jesus gilansang ug namatay

Si Jose nga taga-Arimatea ug si Nicodemo nag-atiman sa iyang paglubong

Ang ebidensiya sa pagkabanhaw ni Jesus nagpaluyo sa pamatuod ni Juan nga kining usa mao gayod ang Kristo (20:1–​​21:25)

Si Jesus nakita ni Maria Magdalena, dayon sa ubang mga tinun-an, lakip kang Tomas

Sa Galilea, siya mihimog usa ka kataposang milagro, nga nagpahinabog milagrosong kuha sa isda, ug dayon siya misugo: “Pakan-a ang akong gagmayng mga karnero”