Unsay Makat-onan Nato Gikan sa Kalalangan sa Diyos?

ANG mga salampati makaila sa ilang palibot pinaagi sa paggamit sa hugpong sa magnetikong mga kristal diha sa ilang mga ulo ug mga liog. May isda nga makapatunghag koryente. Ang ubay-ubayng klase sa mga langgam nagawagtang sa sobrang asin sa tubig nga ilang ginainom. Ang pila ka kinhason may mga lungag nga mapuno sa tubig aron mosalom o gas aron motungha na usab.

Oo, naamgohan man nato o wala, sa dihang ang tawo mogamit sa compass, mopatunghag koryente, modesinyog submarino, o mowagtang sa kaasgad sa tubig sa dagat, siya sa tinuoray nagasundog sa kalalangan sa Diyos.

Sa pagkatinuod, ang kalalangan sa Diyos daghan kaayog leksiyon alang sa tawo nga usahay kini tawgong “ang basahon sa kinaiyahan.” Pananglitan, ang bionics maoy usa ka sanga sa siyensiya nga gideboto sa praktikal nga pagpadapat sa mga sistemang hikaplagan diha sa kalalangan. Nagalakip kini sa mga pako sa ayroplano nga may mga kinaiyang sama sa iya sa mga langgam, mga submarinong gipormang sama sa dolphins, ug kongkretong mga estruktura nga gidesinyong samag mga bukog sa tawo. Apan teknikal nga kahibalo ba lamang ang ginahatag sa “basahon sa Kinaiyahan”?

Dili, kini mohatag usahay ug praktikal nga mga leksiyon maylabot usab sa kagawian. Pananglitan, sa pagtumong sa kinaiya sa olmigas sa pagkakugihan, ang basahong Proverbio sa Bibliya nagatambag: “Umadto ka sa olmigas, ikaw nga tapolan; tan-awa ang iyang mga dalan ug pagmaalamon. Bisan kini walay komandante, opisyal o punoan, kini nagaandam sa iyang pagkaon sa ting-init pa; kini nagahipos sa mga taganang pagkaon niini sa ting-ani pa.”​—Proverbio 6:6-8.

Ugaling, ang ethology o etolohiya, ang siyensiya nga nagaangkong nagakuhag mga leksiyon gikan sa kagawian sa kahayopan, may mga limitasyon. Ang tawhanong kagawian dili sa eksakto ikabutang sa samang kategoriya sa iya sa mga hayop. Ang iladong mga kalainan, sama sa pinulongan ug ang labi pang komplikasong mga palakaw sa kaisipan sa tawo, pagatagdon. Sumala sa pagpahayag niini sa usa ka siyentipiko: “Kita dili lamang mas utokang mga aliwas.” Ang atong mga kaisipan “nagahimo kanatong lahi sa tanang ubang matang sa kinabuhi.”

Dugang pa, adunay pila ka pangutana nga dili gayod matubag sa duol nga pagtuon sa kalalangan. Kini nagaaapil sa: May katuyoan ba ang kinabuhi? Nagalungtad ba ang Diyos, ug kon mao, siya ba may pagtagad kanato? Atong tan-awon karon kon matubag ba ang maong mga pangutana.

[Kahon/​Hulagway sa panid 3]

Nauna ang Kalalanga: Sonar

Ang mga kuwaknit nasangkapan sa usa ka sistemang may kaamgid sa sonar, nga makapaarang nila sa pagkaplag ug pagsunod sa mga lihok sa ilang tukbonon pinaagi sa pagpagawas ug mga tingog ug pag-analisar sa mga lanog. Pero ang usa ka kabakaba (ang dogbane tiger) dunay gubot nga signal nga mopagawas ug mga balod nga susama sa iya sa kaaway niini. Sa pagkadawat sa signal, ang kuwaknit, kay walay igong panahon sa pag-analisar kon kini usa ka babag o dili, sistematikong molikay sa kabakaba.

Si Propesor James Fullard, sa University of Toronto, Canada, nagpahayag sa iyang pagdayeg, nga miingon: “Ang katingad-anang butang mao ang pagkadaghan sa impormasyong dumalahon ug ang talagsaong neurolohikanhong mga desisyon nga himoon sa mga kuwaknit ug sa mga kabakaba, pinaagi sa paggamit ug diyutay kaayong selula sa nerbiyos. Gipadayag nila ang dakong pagdaginot ug pagkakomplikado nga mahimong kasinahan sa mga tawong tiglaraw sa estratehiya sa pagbugnoay sa kahanginan.”

[Kahon/​Hulagway sa panid 4]

Nauna ang Kalalangan: Ang “Diving Bell”

Sa sinugdan sa ika-16 nga siglo, si Leonardo da Vinci giingong nag-imbento sa usa ka kasangkapan sa pagsalom. Pero ang usa ka lawalawang ginganlag Argyroneta aquatica nakahingpit na sa usa ka sistema sa pagginhawa sa ilalom sa tubig. Sumala sa gisaysay ni Andrée Tétry diha sa iyang librong Les outils chez les êtres vivants (Mga Himang Gigamit sa Buhing mga Linalang), kining lawalawa “nagapuyo sa hinayg-agos nga mga sapa taliwala sa nailalom sa tubig akuwatikong mga tanom ug nagahabol sa ilang taliwala sa pino pahigda nga gambalay, nga gihuptan kana diha sa puwesto sa kapid-ang mga tanod. Sa pagbalik sa ibabaw, . . . ang lawalawa, pinaagig kalit nga lukso, modakop sa bolabola sa hangin diha sa dili-mabasang mga buhok sa tiyan. . . . Dayon mosalom na usab ang lawalawa ug pagawson ang bolabola sa hangin sa ilalom sa gambalay sa sidahong mga tanod. Unya ang bolabola mopataas nga mapormang gamayng burot sa pinakapukot.” Pinaagig balikbalik nga biyahe, ang lawalawa makatigom ug igong hangin aron palabyon ang adlaw sa ilalom sa kasangkapan niini, diin kan-on niini ang kalan-ong nasikop sa magabii. Mahitungod niini, si Tétry midugang: “Busa ang mga kasangkapan sa pagsalom sa tawo motumbas sa labing espesyalisadong mga matang nga napanid-an diha sa kinaiyahan.”