Mga Talan-awon Gikan sa Yutang Saad

Gerizim​—‘Dinhi Niining Bukira Kami Nanagsimba’

ANG Samarianhong babaye sa atabay. Dili ba kanang mga pulonga makapasantop sa imong hunahuna sa makatandog nga asoy sa impormal nga pagsangyaw ni Jesus sa usa ka babaye diha sa “tubod ni Jacob” sa Sicar, usa ka Samarianhon nga siyudad? Buot ba nimong pahaiton ang imong panglantaw niadtong makahuloganong hitabo?—Juan 4:5-14.

Matikdi ang duha ka bukid sa ibabaw, nga mga 50 kilometros amihanan sa Jerusalem.a Sa wala (habagatan) mao ang puno-sa-kahoy nga Gerizim; ang dagaya nga mga tubod nakaamot sa iyang pagkatabunok ug kaanindot. Sa tuo (amihanan) mao ang Ebal, taas-taas ug gamay apan batohon ug umaw.

Tali kanila nagtadlas ang tabunok nga walog sa Sichem. Hinumdomi nga sa dihang ang higala sa Diyos nga si Abram (sa ulahi gitawag ug Abraham) nagdulhog latas sa Yutang Saad, siya mihunong sa Sichem. Dinhi mitukod siyag halaran alang kang Jehova, nga bag-o pang mipakita kaniya ug gisaad kining yutaa alang sa iyang binhi. (Genesis 12:5-7) Pagkahaom nga dapit aron himoon ang maong saad, diha sa kinatung-an sa yuta! Gikan sa kinatumyan sa Gerizim o Ebal, makita sa patriarka ang dagkong mga bahin sa Yutang Saad. Ang siyudad sa Sichem (Nablus sa karon) maoy usa ka hinungdanon nga sentro sa kalihokan, kay nahimutang sa amihanan-habagatan nga kalsada sa bukid nga duol sa sidlakan-kasadpan nga kalsada tali sa baybayon ug sa Walog sa Jordan.

Ang halaran ni Abraham mao lamang ang ilado nga relihiyosong hitabo dinhi. Sa ulahi, si Jacob mipalit ug yuta niining dapita ug mipadayon sa matuod nga pagsimba. Mikalot usab siya o nagsuhol alang sa pagkalot ug halalom nga atabay, duol sa tiilan sa Gerizim. Mga siglo sa ulahi ang Samarianhong babaye miingon kang Jesus: “Ang among ginikanan nga si Jacob, nga maoy naghatag kanamo niining atabaya . . . , miinom gikan niana.” Lagmit tubod ang tinubdan sa iyang tubig, nga maoy hinungdan kon nganong si apostol Juan nagtawag niana nga “tubod ni Jacob.”

Ang paghisgot sa matuod nga pagsimba may kalabotan sa Gerizim ug Ebal mopasantop usab sa imong hunahuna nga si Josue nagdala sa Israel dinhi, ingon sa gisugo ni Moises. Si Josue mitukod ug halaran sa Ebal. Handurawa ang katunga sa katawhan sa atubangan sa Gerizim ug ang uban sa atubangan sa Ebal samtang gibasa ni Josue “ang kasugoan, ang panalangin ug ang tunglo.” (Josue 8:30-35; Deuteronomio 11:29) Mga tuig sa ulahi, si Josue mibalik ug sa kataposang pahimangno miingon: “Alang kanako ug sa akong balay, kami magaalagad kang Jehova.” Ang mga tawo nakigtugon sa paghimo sa sama. (Josue 24:1, 15-18, 25) Apan tinuod ba?

Ang tubag mahimong makatabang kanimo sa pagsabot sa kabildohay ni Jesus uban sa Samarianhong babaye. Abi god nimo, ang matuod nga pagsimba nga gisunod ni Abraham, Jacob, ug Josue wala magpadayon dinhi sa Samaria.

Tapos mobulag ang napulo ka tribo sa amihanan, sila miliso sa pagsimba sa baka. Busa gitugotan ni Jehova ang mga Asiryanhon sa pagsakop sa dapit niadtong 740 W.K.P. Gibihag nila ang kadaghanan sa molupyo, ug ingong ilis midalag mga langyaw gikan sa laing dapit sulod sa Empiryo sa Asirya, nga mga magsisimba ug langyawng mga diyos. Ang pila niadtong mga pagano malagmit nakigminyo sa mga Israelinhon ug nakakat-on sa pila ka pagtulon-an sa matuod nga pagsimba, sama sa pagsirkunsidar. Apan ang misangpot nga porma sa Samarianhong pagsimba sa walay duhaduha wala makapahimuot sa bug-os sa Diyos.​—2 Hari 17:7-33.

Sa ilang sinambogan nga pagsimba, ang mga Samarianhon midawat ingong Kasulatan sa lima lamang ka basahon ni Moises, ang Pentateuch. Mga ikaupat nga siglo W.K.P., sila mitukod ug templo sa Bukid Gerizim, sa pagpakig-indig sa templo sa Diyos sa Jerusalem. Sa lakaw sa panahon ang templo sa Gerizim gidedikar kang Zeus (o, Jupiter) ug sa ulahi nagun-ob. Sa gihapon, ang pagsimba sa mga Samarianhon padayon nga nasentro sa Gerizim.

Karong adlawa, ang mga Samarianhon nagasaulog sa tinuig nga selebrasyon sa Paskuwa sa Gerizim. Ubay-ubayng karnero ang ihawon. Ang ilang patayng lawas lapwaan sa nagabukal nga tubig aron matangtang ang balhibong-lana, ug unya ang karne lutoon diha sa mga lungag sa daghang oras. Sa tungang-gabii gatos-gatos sa mga Samarianhon, nga daghan gikan sa Jerusalem, mangaon sa panihapon sa paskuwa. Sa wala, imong makita ang Samarianhong hataas nga saserdote, ang iyang ulo may pandong, nga nagdumala sa selebrasyon sa Paskuwa sa Bukid Gerizim.

Hinumdomi ang gisulti sa Samarianhong babaye kang Jesus: “Ang among mga ginikanan nanagsimba dinhi niining bukira.” Si Jesus nagtul-id kaniya, ug kanato usab: “Ang takna taliabot na nga kamo dili magasimba sa Amahan niining bukira ni sa Jerusalem. . . . Apan, ang takna taliabot, ug karon mao na, nga ang tinuod nga mga magsisimba magasimba sa Amahan diha sa espiritu ug kamatuoran, kay, sa pagkatinuod, kini ang ginapangita sa Amahan nga managsimba kaniya. Ang Diyos Espiritu, ug kadtong managsimba kaniya kinahanglang magasimba kaniya diha sa espiritu ug kamatuoran.”​—Juan 4:20-24.

[Footnote]

[Picture Credit Line sa panid 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Picture Credit Lines sa panid 25]

Garo Nalbandian

Garo Nalbandian