Makililimos ug Pagpakilimos—Sa Unsang Paagi Kini Angayng Lantawon?
Ang patriarkanhong kahikayan, nga gipaila sa Bibliya nga naglungtad na sa wala pa ug human sa tibuok-yutang Lunop sa adlaw ni Noe, sa walay duhaduha dakog gikatabang aron malikayan ang mga kahimtang diin ang mga indibiduwal mag-inusara, mag-ilaid sa kalisod, ug magsalig sa hinabang sa publiko, ug busa kini nakapugong sa pagdaghan sa kabos kaayong mga tawo. Sukad pa sa karaang mga panahon, ang pagkamaabiabihon ngadto sa mga estranyo o sa mga magpapanaw morag kinabubut-on kaayong gihimo; ang maong pagkamaabiabihon gipakita diha sa mga asoy sa Bibliya, uban sa panagsang mga eksepsiyon. (Genesis 19:1-3; Exodo 2:18-20; Maghuhukom 19:15-21) Ang pagkatukod sa mga siyudad nakaamot sa paghuyang sa patriarkanhong kahikayan ug lagmit kini, duyog sa mahakogong kiling sa pagpahimulos sa pagkamaabiabihon o sa kaluoy sa uban, mitultol sa pagkaugmad sa batasan sa pagpakilimos taliwala sa katawhan.
Ang pagpakilimos, o ang batasan sa pagpangayog limos, dayag nga dugay na kaayong nagsugod sa kanasoran sa Sidlakan. Kini ilabinang nagpakita sa kamatuoran nga sa Hebreohanong Kasulatan walay gihisgotan nga ang pagpakilimos naglungtad sa bisan unsang sukod o nga kini nahimong usa ka problema sa nasod sa Israel sukad sa pagkatukod sa nasod hangtod sa pagkadestiyero niini sa Babilonya. Sa ilang paggula gikan sa Ehipto ug sa ilang pagkaulipon nianang yutaa, ang mga Israelinhon ‘nangayo [usa ka porma sa Hebreohanong berbo nga sha·ʼalʹ] gikan sa mga Ehiptohanon ug mga butang nga plata ug mga butang nga bulawan ug mga kupo. . . . ug gihukasan nila ang mga Ehiptohanon.’ (Exodo 12:35, 36) Apan, kini nahiuyon sa sugo ug sa tagna sa Diyos, ug dayag nga gilantaw kini ingong nahiangay nga bayad tungod sa ilang pagtrabaho ingong ulipon sulod sa daghang katuigan ug tungod sa mga inhustisya nga ilang giantos diha sa mga kamot sa mga Ehiptohanon. (Exodo 3:21, 22; itandi ang Deuteronomio 15:12-15.) Kini wala maghatag ug sumbanan sa batasan sa pagpakilimos.
Ang Moisesnong Balaod naundan ug puwersadong balaod alang sa kabos, nga kon sundon, magwagtang sa tanang hinungdan sa pagpakilimos. (Levitico 19:9, 10; Deuteronomio 15:7-10; 24:19-21) Ang Hebreohanong Kasulatan kusganong nagpahayag ug pagsalig nga tagan-an sa Diyos kadtong naghupot sa pagkamatarong, sama sa gipahayag ni David sa tigulang na siya: “Wala ako makakita ug matarong nga gibiyaan sa bug-os, ni sa iyang kaliwat nga nagapangita [“nagpakilimos,” King James Version; usa ka porma sa Hebreohanong pulong nga biq·qeshʹ] ug tinapay,” bisan tuod ang maong mga matarong gipakita nga mahinatagon kaayo. (Salmo 37:25, 26; itandi ang kasinatian sa apostatang Jerusalem diha sa Lamentaciones 1:11; 4:4.) Sa laing bahin, ang Proverbio 20:4 naghulagway sa tawong tapolan ingong “magapakilimos sa ting-ani,” ug ang Salmo 109:10 naghubit sa pagsilot sa daotan ingong nagpugos ‘sa iyang mga anak nga maglatagaw; ug magpakilimos sila, ug mangita silag pagkaon gikan sa ilang awaaw nga mga dapit.’ Niining duha ka ulahing mga teksto ang pulong nga “magapakilimos” gihubad gikan sa Hebreohanong pulong nga sha·ʼalʹ, diin kini nga termino sa paninugdan nagkahulogang “mangayo” o “mohangyo” (Exodo 3:22; 1 Hari 3:11); apan, gipakita niining duha ka kahimtang nga ang pagpangayo gihimo sa aktibong paagi, ug tingali sa dayag nga paagi, nga nagpaila sa pagpakilimos.
Mopatim-aw nga sulod sa panahon nga nahibalik ang mga Hudiyo gikan sa pagkadestiyero (537 W.K.P.) hangtod sa panahon sa pag-anhi ni Jesus sa yuta, ang ideya naugmad taliwala sa mga Hudiyo nga ang paghatag ug mga limos, o mga gasa sa kaluoy, maoy usa ka basehanan sa kaluwasan. Kini gipaila sa mga pulong nga makita diha sa Apokripal nga basahon sa Ecclesiasticus (3:30) (gisulat sa sayong bahin sa ikaduhang siglo W.K.P.) nga ang “paghatag ug limos nagtabon sa mga sala.” Ang maong panglantaw sa walay duhaduha nagdasig sa pagpakilimos. (Itandi ang gibandilyo-pag-ayo nga pagpanghatag nga gisaway ni Jesus diha sa Mateo 6:2.)
Ang pagmando sa langyawng mga gahom nagpahinabog kapit-os sa mga Hudiyo ug sa walay duhaduha nakabalda gayod sa pagpatuman sa Moisesnong Balaod labot sa mga katungod sa yuta nga ilang napanunod ug sa susamang mga kondisyones. Kini, uban sa bakak nga relihiyosong mga pilosopiya, nga wala makapatisok sa tinuod ug de-prinsipyong gugma sa silingan (Mateo 23:23; Lucas10:29-31), lagmit nga nakaamot usab sa hinungdan sa pagdaghan sa makililimos didto sa Palestina. Busa gihisgotan sa makadaghan diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan ang mahitungod sa mga makililimos nianang yutaa.
Ang mga buta, bakol, ug mga masakiton nalakip sa mga makililimos nga gihubit sa panahon ni Jesus ug sa mga apostoles. Ang ophthalmia (usa ka sakit sa mata nga komon gihapon sa Tungang Sidlakan) lagmit mao ang hinungdan sa pagkabuta sa pipila niining mga tawhana. (Marcos 10:46-49; Lucas 16:20, 22; 18:35-43; Juan 9:1-8; Buhat 3:2-10) Sama sa mga makililimos karong adlawa, sila sagad mopuwesto diha sa dagkong mga dalan o duol sa mga dapit diin mag-adtoan ang mga panon sa katawhan, sama sa templo. Bisan pa sa pagpasiugda sa paghatag ug mga limos, ang mga makililimos gitamay, mao nga ang piniyalan sa sambingay ni Jesus miingon, “Maulaw ako nga magpakilimos.”—Lucas 16:3.
Ang duha ka Gregong berbo nga gigamit alang sa pagpakilimos adunay kalabotan sa pulong nga ai·teʹo, nga nagkahulogan ug “pagpangayo.”—Mateo 7:7.
Ang Gregong pulong nga pto·khosʹ, nga gigamit ni Lucas (16:20, 22) sa pagsulat bahin sa pagtawag ni Jesus kang Lazaro ingong makililimos, naghubit sa usa ka tawong nagtikuko ug nagtikubo, ug kini nagpunting sa mga kabos kaayo, sa mga timawa, sa mga makililimos. Kining mao gihapong termino gigamit diha sa Mateo 5:3 maylabot niadtong “mahunahunaon sa ilang espirituwal nga panginahanglan [“kadtong kinsa makililimos sa espiritu,” potnot sa New World Translation—With References]” (“kabos sa espiritu,” King James Version). Labot sa paggamit sa pulong nga pto·khosʹ niining tekstoha, ang Word Studies in the New Testament ni M. R. Vincent (1957, Tomo I, p. 36) nag-ingon nga “kini tin-aw ug haom kaayo dinhi, sa pagpaila sa tumang kakabos sa espirituwal, nga ang pagkamahunahunaon niini gikinahanglan aron makasulod sa gingharian sa Diyos, ug dili matagbaw pinaagi sa kaugalingong mga paningkamot, kondili pinaagi lamang sa walay bayad nga kaluoy sa Diyos.”
Kining terminoha gigamit usab ni Pablo sa Galacia 4:9 sa pagpahayag sa iyang kabalaka alang niadtong kinsa ‘namalik pag-usab sa mahuyang ug walay bili [pto·khaʹ] nga paninugdang mga butang’ nga gibuhat kanhi. Ang maong mga butang “walay bili” kon itandi sa espirituwal nga mga bahandi nga mabatonan pinaagi ni Kristo Jesus.
Bisan tuod si Jesus ug ang iyang mga apostoles nagmaluloton sa mga makililimos, sila wala magdasig sa pagpakilimos; bisan tuod mapasalamaton nilang gidawat ang pagkamaabiabihon, sila wala magpakilimos. Gisultihan ni Jesus kadtong misunod kaniya aron lamang makakaon ug tinapay nga ang angay nilang kabalak-an, dili “ang pagkaon nga mahanaw, kondili ang pagkaon nga magpabilin alang sa kinabuhing walay kataposan.” (Juan 6:26, 27) Gisultihan ni Pedro ang bakol nga makililimos sa templo: “Ako walay plata ug bulawan, apan unsay ania kanako maoy akong ihatag kanimo,” nga migamit sa iyang espirituwal nga mga gasa aron ayohon ang maong tawo. (Buhat 3:6) Bisan tuod may mga panahon nga gigutom, walay-puloy-anan, ug kulang sa besti, ang mga apostoles naghago, nga ‘nagtrabaho pinaagi sa kaugalingon nilang mga kamot, sa magabii ug sa maadlaw, aron dili makapabug-at sa uban.’ (1 Corinto 4:11, 12; 1 Tesalonica 2:9) Ang sukdanan taliwala sa mga Kristohanon mao: “Kon adunay dili buot magtrabaho, ayaw usab siya pakan-a.”—2 Tesalonica 3:10-12.