Mga Batan-on Nangutana . . .

Unsaon Nako sa Pagwala sa Akong Pagkaabubhoan?

‘Naniudto si Carol diha sa coffee shop sa dihang iyang gipahayag ang maayong balita nga gituboy siya sa bag-ong trabahong may dakong suweldo. Halos natuk-an ang iyang higala sa duol sa iyang cheescake sa nakadungog siya sa balita. Apan naulian siya ug nagpakaron-ingnon nga nalipay siya alang kang Carol. Apan, sa sulod niya naguol siya. Abi nimo, gisulayan siya sa maong trabaho ug wala madawat. Si Carol, iyang gibati, layo ra sa kuwalipikasyon nga iyang nabatonan—ug si Carol pa ang natuboy! Daw dili kana makataronganon. Busa misugod ang iyang higala sa paglantaw kang Carol ingong kaatbang. Gibati siyag dakong pangabubho? Unsay iyang buhaton? Sa unsang paagi iyang mabuntog ang iyang pangabubho?’

ANG eksena nga sama niini, nga gilarawan sa awtor nga si Mary Long sa Family Weekly, kasagaran. Ang pipila kanato makapugong sa panalagsang sekretong kasina sa maayong kahimtang sa usa ka higala. Apan kon ang usa padayong mag-antos sa pagpangabubho, labaw pa kini kay sa umalaging kasakit. Sa grabeng mga kaso ang pangabubho makapugong, makatuis ug makangitngit sa buhaton o bation sa tawo. Sumala sa pagkapahayag niana sa usa ka magsusulat: “Masakit ang pangabubho: Daw piogon kita niini, lawas ug kalag. Pipila lamang ka pagbati ang ingon ka mapiogon—gawas, tingali, sa gugma.” Busa ang pangabubho ginapunting ingong makapatayng sala. Ang basahon sa Bibliya sa Proverbio nangutana: “Apan kinsa ba ang makabarog atubangan sa pangabubho?”—Proverbio 27:4.

Sanglit kitang tanan dili man hingpit, hayan adunay mga timaan sa pangabubho sa matag usa kanato. Kini adunay paagi sa paggawas sa dili direktang mga bahin o sa tagsaong mga sirkumstansiya. Ang atong kaakohan dili ang pagsalikway sa makadaot nga pangabubho apan ang pagtuon sa pagbuntog ug sa pagkontrolar niini pinaagi sa gahom sa espiritu sa Diyos. (Galacia 5:25, 26) Ang pagbuhat niini maoy timaan nga, bisag batan-on, usa ikaw ka hamtong nga Kristohanon.

Pangabubho—Maayo ug Daotan

Sa laing bahin, ang pangabubho mahimong usa ka tukmang kasibot sa kon unsa ang maayo. Ngani gipunting si Jehova ingong “usa ka Diyos nga abubhoan,” nga nagpasabot nga masiboton siya alang sa iyang maayong ngalan, sa kamatuoran ug sa pagkamatarong. May mga panahon nga ang iyang debotadong mga alagad gibatbat nga abubhoan.—Exodo 34:14; 2 Corinto 11:2.

Sa laing bahin, sagad sayop nga motibo ug sayop nga pagkatumong ang pangabubho. Ang tawong abubhoan matahapon sa walay katarongan o maglagot sa pagtagad nga madawat sa uban, mobati nga siya lamang ang takos niini. Si Elizabeth, pananglitan, nangabubho sa pagtagad nga nadawat sa iyang igsoon. Siya miingon: “Ang kamatuoran nga [akong igsoong babaye] abilidaran sa iyang panuigon ug makahimog daghang mga butang nga dili nako mahimo makapangabubho kanako . . . masuko ako sa akong kaugalingon tungod kay nasayod ako nga dili angay nakong bation kana.”

Bisan unsa pay hinungdan, ang dili tukmang pangabubho adunay malaglagong gahom. Makawala kini sa katulog sa tawo, makahatag kaguol, ug maoy hinungdan sa sakit sa tiyan ug sa kadaot sa utok. Mobunga usab kinig kasuko ug pagdumot ug motultol pa ngani sa seryosong krimen. Gitugotan ni Cain ang iyang pangabubho sa pag-agak kaniya sa pagbuno sa iyang igsoong si Abel!

Makadaot ang pangabubho sa suod nga relasyon. Sa normal wala kitay gana sa mga tawong bukas nga mangabubho. Nagsugilon ang Bibliya sa pangabubho ni Raquel sa iyang igsoong si Leah. Kini ang nakadaot sa ilang inigsoong relasyon. (Genesis 30:1) Nangabubho usab ang mga igsoon ni Jose sa relasyon ni Jose sa iyang amahan. Milabay una ang daghang katuigan ug sa dugang pagtuki sa kasingkasing nga nasulbad ang ilang mga kasungian. (Genesis 37:4; Buhat 7:9) Gitugotan ni Haring Saul sa Israel ang iyang pangabubho nga modako sa dihang ang kababayen-an sa Israel mipasidungog kang David nga ilang manlalaban. Sila nanag-awit, “si Saul nakapatay sa iyang linibo, ug si David sa iyang tinagpulo ka libo.” (1 Samuel 18:7) Gumikan sa pangabubho ni Saul napuno siya sa kasuko, katahap ug pagdumot. Sa kataposan nawad-an siya sa iyang pagkatimbang sa paglutos kang David. Ang makasubong kamatuoran mao nga walay katarongan alang sa maong paggawi. Dili hulga si David sa pagkahari ni Saul.

Pagdaog sa Pangabubho

Nan, unsaon nimo sa pagkontrolar sa pangabubho. Buweno, sa nangabubho si Cain sa kalamposan sa iyang igsoong si Abel, ang Diyos miingon kang Cain: “Liso sa pagbuhat ug maayo . . . Apan kon dili ka moliso sa pagbuhat ug maayo, ang sala nagahay-ad sa ganghaan, ug mao kanay imong tinguhaon; ug ikaw, sa imong bahin, makadaog ba niana?“ (Genesis 4:7) Dili madaog ang pangabubho gawas sa pagbuhat ug maayo. Midumili si Cain sa pagbuhat ug maayo. Wala siya magpatalinghog sa tambag sa Diyos. Iyang gibuno ang iyang igsoon. Kon abuton ka ug pangabubho, mamati ka ba sa makataronganong tambag sa Diyos: “Liso sa pagbuhat ug maayo?”

Ang Bibliya dugang nagpakita nga ang mainit nga gugma hinungdanon sa pagdaog sa pangabubho. Atong mabasa: “Ang gugma dili abubhoan.” (1 Corinto 13:4) Mas dako ang paghigugma sa kaugalingon diha sa pangabubho kay sa paghigugma sa uban. Apan ang pagpugos sa atong kaugalingon sa paghunahunag maayo—sa pag-ampo pa ngani—niadtong makapukaw sa atong pangabubho adunay paagi sa pagpakalma sa atong pangabubho. Makatabang kini kanato sa pagkontrolar niini.

Ang pasalig nga madawat sa uban maoy laing paagi sa pagkontrolar sa pangabubho. Kon makita sa mga ginikanan nga nagalihok ang pagpangabubho sa ilang anak, sagad ilang paningkamotan nga hatagag pasalig ang bata sa ilang gugma. Ilang ipahinumdom sa bata nga siya adunay mga gasa nga wala mabatoni sa uban, ang tanang butang adunay paagi sa pagtimbang niana sa ulahi. Ug kon sirhan sa bata ang iyang kaugalingon diha sa kuwarto tungod kay ang iyang igsoon daw mao ang sentro sa pagtagad, makatabang ang inahan sa bata nga makabaton ug timbang ug tukmang panglantaw sa iyang kaugalingon. Iyang gakson siya ug sultihan ug pipila ka makapadasig nga mga pulong, sama sa: “Popular ang imong igsoong babaye, apan gihatagan usab ikaw sa Diyos ug laing mga gasa. Gigasahan ka niya ug katingalahang personalidad, nga sa iyang kaugalingon maoy usa na ka tagsaong katahom. Katahom kini nga higugmaon sa bana.”

Kon ginasakit ka sa pagbati sa pangabubho, angay ba nimong bation nga tigulang ka na sa pagpahimulos sa pasalig sa imong mga ginikanan? Sa walay duhaduha daghan sila ug ikasulti nga makatabang kanimo sa pagpakitag kalipay sa kalamposan sa uban. Makatabang sila kanimo sa pagpakitag pagbati sa gugma ug pagmahal sa mga tawo nga makapukaw sa kasina kanimo.

Usahay ang mga tawo nga sensitibo ug kinaiyahan manghukdong kon mohampak ang pangabubho. Kinahanglang ilang ipakig-estorya ang ilang gibati. Ipagawas ang pangabubho. Ipadayag kini. Susiha kon unsay nakasakit o nakapikal kanimo. Mas dakog kadaot ang mahimo sa espiritu kon imong pugngan ang pangabubho imbes imong ipahibalo sa uban kon unsay imong gibati.

Pagtabang sa Uban

Ang imong mga higala, usab, sagad nagkinahanglan ug pasalig. Kon, pananglitan, may bag-o kang kaila, pasaligi ang imong suod nga higala, “Ayawg kabalaka sa akong pakighigala kang Ann, kay walay butang nga ikapuli sa atong panaghigala.” Ang pipila ka pulong nga sama niana mao lamay gikinahanglan aron masanta nga dili makagamot ang pangabubho. Sa dihang nakadawat si Eldad ug Medad sa espiritu sa Diyos nga wala si Moises, nangabubho si Josue sa iyang agalong si Moises. Gitul-id ni Moises si Josue sa mapasaligong mga pulong: “Nangandoy ako nga ang tanang mga katawhan ni Jehova mga manalagna, nga igabutang ni Jehova ang iyang espiritu sa ibabaw nila!” (Numeros 11:10-29) Natagbaw si Josue niana.

Busa magmatinabangon. Likayi nga dili ka makapukaw ug pangabubho sa uban. Sagad ipagarbo sa mga dalaga ang ilang mga besti, ang mga babaye sa ilang singsing sa pagminyo. Ipanghambog sa mga tawo ang bahin sa mga promosyon sa trabaho. Gipasidunggan sa kababayenan pinaagig awit nga naghatag dakong pasidungog kang David kay sa kang Haring Saul. Palandonga ang epekto sa imong mga pulong ug lihok diha sa uban. Dako kinig ikatabang kanimo sa pagkontrolar sa pangabubho ug makatipig sa maayong mga relasyon.

[Letrato sa panid 24]

Mangabubho ang uban kon makakita sila sa usa ka suod nga higala nga mosugod sa pagpakitag pagtagad sa uban

[Letrato sa panid 25]

Usahay makatabang kita sa usa ka higala sa pagbuntog sa pangabubho pinaagi sa pagpasalig kaniya sa atong maunongong pagkahigala