Nasayod ba Kita Kon Unsay Gisulti sa Bibliya sa Sinugdan?

KARONG mga adlawa ang mga tawo kadaghanan manghupaw tungod sa kabug-at sa mga balita dili lamang tungod sa unod kondili tungod usab sa pagkadaghan niini. Halos walay mausa ang bug-os makatukib ug makasabot nianang tanan. Ug kay sila dili makahimo sa pagsusi kon husto ba kana, ang pila ka tawo magmaduhaduhaon sa ilang hidunggan ug hikit-an. Apan, sa malangkobon, ang mga balita ginabasa ug ginatuohan sumala sa dayag nga kahulogan niini. Ang mga tawo nagabuhat duyog niana ug nagapahiuyon sa ilang mga kinabuhi niana.

Apan, bahin sa Bibliya, daghang tawo ang mobating makataronganon ang pagpabiling maduhaduhaon. Subsob sila mangutana: “Ngano mang ipahiuyon ko ang akong kinabuhi sa Bibliya? Sa unsang paagi makatino ako nga ang ‘mga talaan sa balita’ niini, nga gikan kono sa Diyos, aktuwal nga gikan kaniya? Ug, kon matuod kana, sa unsang paagi akong masayrang kana nakaabot kanato​—tapos sa tanang kasiglohan—​nga wala mausab?”

Ang usa ka basahong makapatunghag malungtarong mga kausaban diha sa pagkatawo sa usa​—sumala sa gibati sa daghang tawo nga angay himoon sa Bibliya—​kinahanglang susihon pag-ayo kon kaha kini kasaligan ba. Ang Bibliya mismo nagadasig sa ingon nga pagsusi. Ang usa ka magsusulat sa Bibliya mipahayag niana niining paagiha: “Mga hinigugma, ayaw ninyo pagtuohi ang tanang dinasig nga kapahayagan, kondili sulayi ninyo ang dinasig nga mga kapahayagan sa pagsuta kon kana nagagikan sa Diyos, tungod kay daghang mini nga manalagna ang nanungha sa kalibotan.”​—1 Juan 4:1.

Apan, ang usa ka tawo kinahanglang mohimo nianang pagsusiha nga bug-os maminatud-on ug sinsero. Kinahanglang siya maandam sa pagdawat sa maminatud-ong mga kaplag bisan pag tingali kana bug-os nasumpaki sa mga pagtuo ug opinyon nga sa nangagi gituohan. Apan ang usa makahimo ba gayod nianang pagsusiha nga magtino sa pagkatukma sa Bibliya?

Katukma sa Bibliya Gipamatud-an

Bisan pag ang Bibliya karaan kaayong basahon, timan-i nga gipamatud-an kini sa daghang karaang manuskrito sa Bibliya. Sa literal adunay kaliboang karaang manuskrito diha sa mga librarya ug pribadong mga koleksiyon sa tibuok kalibotan. Sila nagapamatuod nga ang Bibliya karong adlawa nakasugakod sa kadaot sa paglabay sa panahon ug tukmang nakopya ug nahipasa sa atong adlaw.

Kini masusi. Pananglitan, ang dugay-nang-naglungtad nga Institute for New Testament Textual Studies sa Alemanya nakahimog mga 95 porsiento sa gibanabana niining 5,300 ka sinulat-kamot nga mga kopya sa Kristohanong Gregong Kasulatan nga masusi alang sa siyentipikanhong pagtuon, nga diha kaha sa microfilm o sa dagway nga letrato. Busa ang interesadong bisita, kon kaha kasagarang tawo o siyentipikanhong eksperto, kapakitaan, ilalom sa ekspertong giya, kon unsa ka tukma ang pagkapasa sa teksto sa Bibliya hangtod sa atong ika-20ng siglo. Ang kal-ang tali sa panahon sa pagsulat sa sinugdan sa Kristohanon Gregong Kasulatan ug sa pagsulat sa labing karaang naglungtad pang papiro nga mga manuskrito maoy hamubo kaayo, nga dili mokapin sa 25 ka tuig.

Sa ingon ang Bibliya labaw nga makaangkon sa pagkakasaligan sa pagkapasa niini kay sa ubang sinulat sa karaang mga panahon. Sa iyang librong Das Buch der Bücher (Ang Basahon sa mga Basahon), panid 3, si Karl Ringshausen misulat:

“Si Julius Caesar misulat sa iyang Commentaries on the Gallic War sa tuig 52 una ni Kristo. Apan, ang labing karaang naglungtad pang mga kopya nga gisulat sa ulahing kamot, maoy gikan sa ikasiyam nga siglo tapos ni Kristo. Ang Gregong pilosopo si Plato nagkinabuhi gikan sa 427 hangtod 347 una ni Kristo; ang labing karaang kopya nga nabatonan nato sa iyang mga basahon sa pilosopiya may petsang 895 tapos ni Kristo. Duolan sa usa ka libong katuigan ug kapin pa sa linangkob mao ang kal-ang tali sa unang pagsulat, ang pagsulat sa sinugdan sa karaang mga basahon, ug sa ilang labing karaang naglungtad pang mga kopya.”

Ug mahitungod sa gidaghanon sa naglungtad pang mga kopya gikan sa maong panahon, ang basahong The Bible From the Beginning nag-ingon: “Sa tiningob ang klasikal MSS. maoy maihap ra sa kamot kon itandi sa Biblikanhon. Walay laing karaang basahon ang gipamatud-an pag-ayo kay sa Bibliya.”

Ang Bibliya Batok sa Modernong mga Sinulat

Unsa ang kahimtang sa Bibliya kon itandi sa mas modernong mga sinulat? Makaiikag, ang pagkadili-piho mahitungod sa aktuwal nga unod sa orihinal nga mga teksto nagalungtad bisan kon mahitungod sa mga basahong bubag-o pa sa mga magsusulat nga karon patay na. Anaa ang gitawag kritikal nga mga edisyon, o mga edisyon sa mga sinulat sa Alemang mga magsusulat sama ni Goethe, Schiller, Hölderlin, ug daghan pang uban. Kini sila mga panlimbasog sa pagbalay pag-usab sa orihinal nga teksto sa siyentipikanhong paagi. Ang mga eksperto subsob dili magkauyon kon unsang bersiyona ang nagadala sa mga timaan sa orihinal nga mga pulong sa awtor.

Bisan ang politika nalangkit sa makadaghan. Sa pagkamatay ni Mao Tse-tung, dugayng gipaabot sa katawhan ang ikalimang tomo sa gitigom niyang mga sinulat. Ang mga eksperto sa Tsina nagtuo nga ang maong pagkalangan maoy tungod sa sulod politikanhong kahuyang sa pagpangulo sa nasod, nga dili makauyon sa mga pulong nga pagadawaton ingong mga produkto sa dagang ni Mao. Sa dihang sa kataposan mipatim-aw ang ikalimang tomo, daghang eksperto mipahayag ug mga pagduda bahin sa pagkatinuod niadto.

Kon Nganong Lahi Kaayo ang Bibliya

Pagkalahi gayod ang Bibliya gikan nianang mga sinulat sa mga tawo nga bubag-o pang gisulat! Bisan pag mas karaan, tungod sa katukma sa teksto kini linaing matang. Sa unsang paagi kini nahitabo? Sa unsang paagi posible ang pagpasa sa Bibliya latas sa labi pang taas nga panahon ug ngani uban ang labawng katukma nga kita makatino sa pagkamatuod niini sa dagway niini karon?

Nahauna, ang kadaghanan niadtong nagkopya, o mitabang sa pagkopya, sa Bibliya nagbatog dakong pagtahod niini ug sa Balaang Awtor niini. Ang Masoretes (usa ka grupo sa Hudiyong eskolar sa Bibliya nga nagkinabuhi tali sa ikaunom ug ikapulo nga mga siglo K.P.) nasayrang naghago sa pag-ihap sa tagsatagsa ka letra sa teksto sa Bibliya aron malikayan ang pagkasayop bisan paglaktaw sa mga letra sa Balaang Kasulatan. Kining kasaligang metodo mahimong dugay nang gigamit una sa ilang panahon sa paglikay sa pagkasayop sa pagkopya sa Bibliya. Lagmit maylabot niining batasan sa mga magkokopya nga si Jesus miingon sa iyang Wali sa Bukid: “Madali pang mahanaw ang langit ug yuta kay sa mahanaw ang usa ka kinagamyang titik o usa ka tipik sa usa ka titik gikan sa Kasugoan ug dili mahitabo ang tanang butang.”​—Mateo 5:18.

Ang maong panlimbasog sa mga magkokopya sa pagtipig sa kalunsay ug katukma sa teksto sa Bibliya nagasaysay nganong ang mga Linukot sa Patay nga Dagat sa una ug ikaduhang siglo W.K.P., nga apil sa ubang butang naundan sa tibuok basahon ni Isaias, motumbas nga halos tukma sa tekstong atong nabatonan karon.

Ikaduha, ang kinabag-an sa maong mga eskolar ug mga magkokopya naikag lamang sa kon unsay nalangkit​—ang pagpasa sa sagradong teksto​—dili ang pagbatog dungog alang sa ilang kaugalingon. Ngani, ang maong mga tawo kadaghanan nagsakripisyo sa personal nga kadungganan, mga kabtangan, panglawas, ug bisan kinabuhi mismo, sa pagtinong ang mga manuskrito gikopya nga husto o gibutang sa mga kamot sa mga eskolar nga magagamit kanila sa pagtabang pagtipig sa teksto sa Bibliya.

Pananglitan, si Konstantin von Tischendorf misagubang sa mga kapeligrohan sa kamingawan ug sa biyahe latas sa desyerto, sa tunga sa ika-19ng siglo, aron mabatonan ang usa sa labing kasaligang mga manuskrito sa Bibliya sa ika-4 nga siglo. Sa nangagi nakaplagan niya kadto sulod sa usa ka basket sa basurahan sa monasteryong St. Catherine sa Bukid Sinai.

Ikatulo, daghan sa mga tawong maikagon kaayo sa pagpasang tukma sa teksto sa Bibliya may dakong gugma sa Pulong sa Diyos. Sama sa usa ka magsusulat sa Mga Salmo, sila nagkalipay sa Pulong sa Diyos ug nagmaya sa paghimo sa teksto sa Bibliya nga mabatonan sa uban.​—Salmo 1:​1, 2.

Ikaupat, ug labing hinungdanon, dili pagahikalimtang ang Balaang Awtor sa Bibliya midasig sa unang pagsulat sa Balaang Kasulatan. Siya mihatag sa mga lalaking nagsulat sa Bibliya sa pihong tabang nga ilang gikinahanglan sa pagsulat sa mga butang nga nakapukaw diha sa tawo sa iyang kinalalomang mga emosyon ug nakatabang sa “pagtul-id sa mga butang” alang kaniya. (2 Timoteo 3:​16, 17) Makataronganong iyang bantayan ang matinumanong pagpasa sa iyang Pulong hangtod sa atong adlaw karon.

Buot ba nimong hisayran sa dugang ang maong mga tawo nga gigamit sa Diyos sa pagsulat niining kasaligang mga butang? Ang usa ka artikulo mahitungod sa mga lalaki nga misulat sa Bibliya mopatim-aw sa sunod nga isyu sa Pagmata!

[Letrato/Kahon sa panid 13]

Bahin sa Biblia Hebraica Stuttgartensia, Levitico 11:​42, diin ang Hebreohanong letrang Waw gipadako aron mailhan ingong tungang letra sa Pentateuch.

Bahin sa Aleppo Codex sa Salmo 80:​14 (Ingles, bersikulo 13), nga nagapakita kon diin ang Hebreohanong letrang ‛Aʹyin nagbitay sa pagpailang kini ang tungang letra sa Mga Salmo.

[Kahon]

Kining katakos sa pagtino kon diin hikaplagi ang tungang letra nagapakitang ang Masoretes nag-ihap sa mga letra sa enterong teksto sa lima ka basahong gisulat ni Moises ug sa Mga Salmo. Kini nagabanaag sa hilabihang pag-amping nga gihimo sa mga magkokopya sa pagpasang tukma sa Bibliya.