Pagpaniid sa Kalibotan

Pagpasa sa AIDS

Usa ka matukiong pagtuon diha sa mga sakop sa pamilya sa mga biktima sa AIDS nagapangangkon nga nakatuki ug malig-ong pamatuod nga ang pagkaylap sa makamatayng sakit dili mahitabo sa adlaw-adlaw personal nga kontak sa usa nga natakdan sa AIDS, miingon ang taho sa New England Journal of Medicine. Diha sa pagtuon nga nalangkit ang kapin sa usa ka gatos ka membro sa pamilya sa 39 ka pasyente sa AIDS, ang “pag-ambitay sa mga pasilidad sa balay ug sa mga butang nga nahugawan sa mga inagas sa lawas nahitabo,” miingon ang mga siyentista. Ang paghalok ug paggakos sa mga pasyente sa AIDS sa mga membro sa pamilya, maingon man sa pag-ambitay sa paggamit sa mga toalya, baso, sepilyo, kasilyas, ug mga higdaanan, gilakip. Usa lamang ka tawo, nga singko anyos, ang nagpakitag mga timaan sa impeksiyon sa kagaw sa AIDS gikan sa 101 nga gisusi sa mga tigdukiduki. Miingon ang mga doktor nga ang bata, kansang inahan aduna ning sakita, hayan natawo nga may impeksiyon, nga may kasaysayan sa nalangkit nga sakit sukad pa sa pagkatawo. Mikomento bahin sa pagtuon, si Dr. Harold Jaffe, opisyal sa Federal Centers for Disease Control, miingon: ’Kini maoy malig-on dugang ebidensiya nga ang kaswal nga pagpasa [sa AIDS] dili mahitabo.”

Kabilinggan sa Oras

Ang mga tin-edyer sa Sweden daw naglisod sa pag-ihap sa oras sa karaang mga orasan, tingali tungod kini sa impluwensiya sa orasan ug mga relo nga digital, mitaho ang The Times sa London. Sumala sa bag-ong surbi sa mga 2,000 ka tin-edyer sa Sweden, usa gikan sa lima dili makasabot sa ekspresyon “kinse minutos sa dili pa mag-alas tres.” Hinunoa, mas gusto nila ang “2:45” kun “14:45.” Nakita usab sa surbi nga usa sa tulo ka tin-edyer dili makamaong moihap ug oras sa relong digital “tungod kay nagaihap kini sa tinag-60, imbes tinag-10 kun tinag-100.”

Ang Problema sa Paghikog

Kada 20 minutos usa ka paghikog ang mahitabo sa Tinipong Bansa. Gikan sa 1970 ngadto sa 1980, 237,322 ka paghikog ang narekord, nagpalig-on kini nga mao ang ikanapulong hinungdan sa kamatayon sa nasod. Si Dr. Mark L. Rosenberg sa Centers for Disease Control sa Atlanta, Georgia, miingon nga tali sa mga tawo nga nagpanuigong 15 ngadto sa 34, ang paghikog mao ang ikatulo sa pangunang hinungdan sa kamatayon. Sa mga lalaki sa panuigong 15 ngadto sa 24, ang paghikog miuswag sa 50 porsiento. Mipakigpulong diha sa bag-ong nasyonal nga komperensiya bahin sa paghikog sa batan-on, si Dr. Rosenberg miingon nga sa “mga katuigan kanhi, tingali ang imong amahan ang maghikog. Karon ang imo nang anak nga lalaki.” Ang mga armas de puwego ang nalista nga mao kanunayng gigamit sa mga kamatayon sa paghikog.

Mga Biktimang Bata

Sa sinugdan ning tuiga, ang Federal Centers for Disease Control mitaho nga 231 ka masuso sa Tinipong Bansa natawo nga may AIDS. Kapin sa 40 porsiento kanila, kun 103 ka kaso, anaa sa New York City, nga nagpahimo sa AIDS nga ‘labing komung sakit nga mananakod diha sa mga masuso’ sa ubang bahin sa siyudad, mitaho ang Daily News. Miingon ang usa ka opisyal sa siyudad nga 69 porsiento sa mga bata sa siyudad nga adunay AIDS ang nangamatay kon itandi sa 52 porsiento sa mga edad-edarang may AIDS, nagsugyot nga ang sakit mas daling makamatay diha sa mga bata kay sa mga edad-edaran. Gitaho nga ang kadaghanan ning mga bataa natawo sa mga babaye nga mga tig-abuso sa droga nga ipaagi sa dagom ug tingali natakdan sa sakit pinaagi sa paghulamay ug mga dagom.

Pagpangawat ug Kape

Ang mga kawatan sa Brazil nakadiskobre nga ang pagtulis ug van o trak nga nagkarga ug kape mas dakog ganansiya ug dili kaayo peligroso kay sa pagpangawat diha sa banko, mitaho ang Latin America Daily Post. Sa Brazil, diin ang ginainom sa nasod mao ang kape, nahimo karong maluho nga butang, ang gagmayng mga trak ug mga station wagon nga nagkargag mga 220 ngadto sa 880 ka libra (100 ngadto sa 400 kg) sa kape nahimong sayon nga mga biktima. Nakakita ang Rio de Janeiro labing menos ug 25 ka panulis sa unang bulan ning tuiga, lakip sa pagpangawat sa walo ka toniladang kape, nga niadto mokantidad ug kapin sa $148,000!

Lamiang Putahe sa Intsik

‘Una paalisngawi kini, dayon ihumol sa asin ug luy-a ug paminta sa pila ka oras. Sunod, hiwaa kini, ug pahangini sa usa ka adlaw. Lutoa kini sa sambog nga humay, tahop, ug sesami oil hangtod ang kosena mapuno sa kahumot niini.’ Unsa ang pangunang sambog ning popular nga putahe sa Habagatang Tsina? Karne sa ilaga! Ang pagpailaila sa putahe maoy bahin sa paningkamot sa Tsina sa pagkunhod sa populasyon sa ilaga, nga karon gibanabanang “katunga sa walo ka bilyong ilaga sa kalibotan,” mitaho ang The Guardian sa London. Gilaoman nga ang kapin sa 15 ka milyong toniladang bugas nga ginakaon sa mga ilaga sa miaging tuig dili bug-os mausik. Ngano? Ang koresponsal sa Economic Daily sa Tsina mitaho nga ang ilagang bugas ang ginakaon maoy lamiang putahe nga ‘sayon nga lutoon.’

Mga Lawaran nga Makaluwas sa Kinabuhi

Ang mga salamin daw makaluwas ug kinabuhi sa Japan, mitaho ang Asia Evening News. Ang buru sa panghakot sa Sapporo City karong bag-o nagtukod ug dagkong mga salamin sa bungbong sa upat sa mga estasyon sa subwey niini sa paningkamot sa pagsanta sa mga paghikog. Sukad nga gibuksan ang subwey sa 1971, 60 ka tawo ang naghikog pinaagi sa paglukso atubangan sa umaabot nga mga tren. Apan, sukad nga gibutang ang dagkong mga salamin diha sa Odori Station sa 1984, walay mga plano sa paghikog ang nahimo. Ang mga awtoridad wala mahibalo sa rason sa kalamposan sa salamin apan nagpakita nga ang ilang larawan samtang nagplanong maghikog, o presensiya sa mga pundok sa mga tawo nga magtapok atubangan sa mga salamin, tingali ang hinungdan sa tawong nagplanong maghikog sa paghunahuna pag-usab.

Nagkadaghan ang Pag-abuso ug Bata

Nagkadaghan ang atake sa mga bata sa Canada gituohang misakag 50 porsiento sa miaging tuig, mitaho ang The Globe and Mail sa Canada. Ang mga babayeng sama ka bata sa tres anyos nalugos, miingon ang opisyal sa kapolisan sa Ottawa. Siya midugang nga tungod sa maong pag-abuso, “ang mga bata natakdan sa mga sakit nga napasa sa sekso.” Ang mga kaihapan nga nalangkit sa giabusohan sa sekso nga mga bata sa Ottawa nagsugyot nga 93 porsiento nakaila sa mga tig-abuso.

Labaw pa Kay sa Karne

Samtang ang aberids nga 1,000 ka libra (454 kg) nga bakang kinapon mohatag lamag mga 435 ka libra (197 kg) nga karne, ang Beef Information Centre sa Canada nag-ingon nga walay pirasong mabilin ang mausik, mitaho ang The Toronto Star. Ang mabilin gamiton sa paggama sa ikaduhang mga produkto sama sa gum, marsmalo, ug mga kuwerdas sa biyolin. Dugang pa, ang mga bukog ug sungay gamiton sa paggamag ikaduhang mga produkto nga haleya, linatang karne, ug ice cream. Lakip sa ubang mga produkto niini mao ang pinggan, sabon, batones, lipstick, mga pulbora, ug pahumok sa linabhan. Kapin sa gatos sa makaluwas ug makapauswag sa kinabuhi nga mga droga nasudlan sa bililhong mga sambog gikan sa hayop. Ang insulin nga tambal sa dayabetison makita diha sa lapay, ug heparin, nga gamiton sa panahon sa mga operasyon sa pagsumpo sa pagpanibuok sa dugo maingon man ang tambal sa pagpangamig ug sa mga paso, makuha gikan baga sa hayop.

Mauyogong Pagtambal

Ang bag-ong naimbentong gamit nga gitawag nga makauyog sa bukog nakahimo sa mga doktor sa paglaom bahin sa panahon sa pag-ayo sa mga pasyenteng grabe ang pagkapiang sa bukog, mitaho ang The Times sa London. Unsa kana? Usa ka espesyal nga metal nga balayan nga may daghang spring nga mekanismo nga gitaod diha sa kompresor. Kon itaod sa bali nga bukton sa pasyente, mohatag kinig hinayng pag-uyog nga gidesinyo sa pagpadasig sa pagtubo ug bag-ong selula. Sanglit ang gamit mohatag ug mga lihok sama sa paglakaw, ang mga pasyente sa sayo nga pagtambal “makalakaw” bisag dili mobangon sa katre. Ang metal nga balayan gidesinyo sa paghatag kontroladong lihok sa nabaling bukog sa makalakaw na ang pasyente, busa makemenos sa kapeligrohan sa pag-uk-ok sa kaunoran. Ang mga baling bukog nga gitambalan ning metodoha ginaingon nga 20 porsiento nga mas maayog dali kay sa pagsemento.

“Panahon sa Kadaotan”

Ang Britanya karon adunay kapin sa usa ka gatos ka libong mga bata nga giatiman o ilalom sa pagdumala sa hukmanan—labaw kay sa ubang Uropanhong nasod, miingon ang taho sa National Children’s Home. Ang labing taas nga proporsiyon sa kriminal nga mga kalapasan sa katuigan lamang nga milabay gihimo sa mga batang lalaki gikan sa 14 ngadto sa 16 anyos, ug kapin sa katunga sa mga lalaki nga sad-an sa kriminal nga mga buhat maoy ubos sa 21 anyos. Kini nagpasabot nga duha sa matag lima ka tawo sa Britanya adunay kriminal nga rekord sa panahon sa ilang kinabuhi. Dili ikatingala nga gihimong ulohan sa Daily Mail sa London ang pangagpas sa mga kamatuoran niini: “Usa ka Panahon sa Kadaotan”!

Gastos Diha sa Anak sa Gawas

Ang bag-ong pagtuon nagpakita nga nakagasto ang Tinipong Bansa ug $16.6 ka bilyon sa miaging tuig sa mga pagmabdos sa tin-edyer. Sa panahon nga makaabot ang mga anak ning tin-edyer nga mga ginikanan sa ilang ika-20 nga panuigon, ang kagamhanan makagasto ug $6.04 ka bilyon sa mga programa sama sa Medicaid ug mga food stamp sa pagsustento kanila. Gibanabana nga ang mga pamilya nga gisugdan sa mga tin-edyer gilangkoban sa 53 porsiento sa tanang mga pamilya nga nakadawat ug panabang gikan sa gipalakaw sa kagamhanan nga mga programa. Ang taho nag-ingon nga kon naghulat pa ang mga inahang tin-edyer hangtod nga makaabot silag 20 anyos aron makaanak sa ilang unang anak, $2.4 ka bilyon, un-tersiya sa total nga panabang, ang matigom unta. Sa usa ka tuig, sa 385,000 ka tin-edyer nga mga babaye nga nakaanak sa ilang unang anak, katunga maoy ubos sa panuigong 18.

Mga Kabalaka sa Ekonomiya

Ang tema sa ika-16 nga World Economic Forum, nga gihimo sa miaging Pebrero sa Davos, Switzerland, mao “kaisog alang sa aksiyon sa tibuok kalibotan.” Apan, walay nakitang kadasig alang sa nahiusang aksiyon alang sa ekonomiya sa tibuok kalibotan. Si Quentin Davies, direktor sa merchant bank sa Britanya, nagmulo: “Dinhi dihay pagbati sa kauswagan sa ekonomiya sa Kasadpan sa miaging tuig, apan dag-om karong tuiga.” Ang 600 ka delegado, nga gihawasan sa 52 ka nasod, lakip sa 44 ka ministro sa kagamhanan. Samtang gipasiugda sa mga opisyal sa gobyerno ang tema sa maisogong aksiyon sa pagpauswag sa industriyalisado ug nagakaugmad nga kanasoran, ang mga negosyante nga mitambong nagpakitag dakong kabalaka. Ang pagkubos sa prisyo sa asiete, dili malig-ong dolyar, ug dagkong utang sa daghang nagakaugmad nga mga nasod mao ang mga hinungdan nga nakahatag sa mga negosyante sa tibuok kalibotan sa kabalaka sa ekonomiya.