Mga Batan-on Nangutana . . .

Pagmabdos Samtang Tin-edyer—Unsay Pagabuhaton sa Usa ka Dalagita?

Ang pagmabdos samtang tin-edyer ug aborsiyon maoy mga suliran sa tibuok nga kalibotan. Ug bisan pag ang kinabag-an sa among mga magbabasa maoy Kristohanong mga batan-on nga maalamong nagalikay sa una-kaminyoong sekso, ang Pagmata! ginabasa usab sa minilyong tawo gikan sa nagkadaiyang mga kagikan. Ang mosunod nga paghisgot sa ingon gilaraw sa pagtabang ni bisan kinsang batan-on sa pag-atubang sa suliran sa wala-maminyong pagkaginikanan, samtang sa samang panahon nagapasiugda sa makapasubong sangpotanan sa una-kaminyoong sekso.

“AKO niadto 15 anyos ug mabdos,” matud ni Ann. “Wala ako masayod kon unsay buhaton​—magpaaborsiyon, ipasagop ang bata, o unsa ba.” Si Ann usa ra sa kapig milyong dalagita sa Tinipong Bansa nga namabdos sa maong tuig.

Bisag sa pila ka makapasubong kaso ang dalagita mamabdos tungod sa panglugos, ang pagkamabdos samtang tin-edyer kasagaran nga resulta sa kinabubut-ong pagbuhat sa una-kaminyoong sekso.a Sa bisan unsang paagi, giatubang sa gipaangkang dalagita ang daghang makaguol nga kapilian: Magminyo ba siya? Ipasagop ba niya ang bata? Ang aborsiyon mao ba ang kasulbaran? Itugot nato, aron makabuhat ug bata gikinahanglan ang duha ka tawo, ug sumala sa angay ang amahan sa bata maoy magapas-an niining lulan sa responsabilidad. (Tan-awa ang kahon.) Apan kasagaran, ang dalagita (tingali uban sa tabang sa iyang mga ginikanan) ang pasagdang mohimo niining lisod nga mga kapilian. Ug ang iyang hukom may malungtarong epekto diha sa pisikal, emosyonal, ug espirituwal nga kaayohan niya ug sa batang iyang gisabak.

‘Magminyo ba Kami?’

Daghan ang tingali mobati nga ang pagpakasal sa amahan sa bata mao ang hingpit nga kasulbaran. Kon buot sabton, kana makapahigawas sa dalagita ug sa iyang pamilya sa kaulawan sa katilingban, ug kana motugot nga ang bata mamatuto sa duha ka ginikanan. Apan ang kaminyoon dili mao ang tambal sa tanan. Sa usa ka butang, ang diyosnon lamang nga paghinulsol ang makatul-id sa sala sa panan-aw sa Diyos.b (Isaias 1:16, 18) Dugang pa, ang pagdali sa pagminyo basin sa aktuwal makapadaghan sa mga suliran sa dalagita. Sanglit ang bayongbayong ug ang dalagita anaa pa sa “banagbanag sa pagkabatan-on,” sila yanong wala makabaton sa emosyonal nga kahamtong nga gikinahanglan aron molampos ang kaminyoon. (1 Corinto 7:36) Lagmit ang bayongbayong dili tinuod nga Kristohanon ug sa ingon dili angayan nga kapikas sa kaminyoon.​—1 Corinto 7:39.

Si Dr. Arthur Elster dugang miingon: “Ang ahat nga pagkaginikanan kadaghanan magpahinabo nga ang maong mga amahan moundang sa pag-eskuyla, ug mao nga magabutang kanila sa dakong kakulian kon bahin sa kahanas sa panarbaho.” Ang mosangpot nga kalisod sa pangabuhi makadaot sa kaminyoon. Sa pagkamatuod, ang pila ka pagtuon nagaangkon sa proporsiyon sa diborsiyo nga gikan sa 50 porsiento ngadto 75 porsiento taliwala sa mga kaminyoon nga napadali tungod sa una-kaminyoong pagmabdos!

Ang kaminyoon usa ka seryosong lakang ug angay dili dalian sa pagsulod. (Hebreohanon 13:4) Tapos sa pagpalandong sa butang, ang tanang hingtungdan mahimong magkauyon nga ang kaminyoon dili maalamon, nga ang dalagita mas maayog kahimtang sa pagmatuto sa bata sa balay uban sa tabang sa iyang pamilya kay sa diha sa punog-problema nga kaminyoon.

Aborsiyon​—Ang Hunahuna sa Bibliya

Usa ka dalagita miingon: ‘Daghan kaayo akog gustong buhaton sa akong kinabuhi, ug ang usa ka bata dili mohaom niana.’ Ang aborsiyon sa ingon mao ang pilion sa halos katunga sa milyong batan-ong babaye kada tuig sa Tinipong Bansa lamang. Apan matarong ba o makataronganon ang pagputol sa kinabuhi sa usa ka bata tungod kay kini dili ‘mohaom’ sa mga plano sa usa?

Matikdi ang ginaingon sa Bibliya sa Exodo 21:22, 23 bahin sa kinabuhi sa usa ka batang wala pa matawo: “Ug kon ang mga tawo manag-away ug makasamad sa usa ka babayeng mabdos ug ang iyang mga anak mogawas apan walay nahitabo nga disgrasyang makapatay, siya pagamultahan . . . Apan kon mahitabo ang disgrasyang makapatay [sa inahan o sa batang wala pa matawo], nan magabayad ka ug kalag tungod sa kalag.” Oo, ang pagpatay sa usa ka batang wala pa matawo giisip nga pagbuno!

Tinuod, giangkon sa pila ka doktor nga ang usa ka batang wala pa matawo mao lamay usa ka batang nagatubo sa tiyan, o tisyu sa bata sa tiyan​—dili usa ka tawo. Apan lain ang ginaingon sa Diyos. Ginaisip niya ang usa ka binhi o embryo ingong linaing tawo, usa ka buhing tawo! (Salmo 139:16) Ang usa makaputol ba sa kinabuhing wala pa matawo ug magpabiling inuyonan sa Diyos, kinsa “nagahatag sa tanang tawo sa kinabuhi”?​—Buhat 17:25.

Ang librong Growing Into Love nagahatag ug laing argumento batok sa aborsiyon: “Bisan pag ang mga resulta sa pagsamkon gipayano pinaagi sa pagbatog aborsiyon, ang kasinatian sa paghunong sa pagmabdos kasagarang makapabalisa ug makahasol kaayo. . . . Ang usa ka tin-edyer . . . tingali motuo nga ang fetus o bata sa tiyan mao ra kana​—usa ka fetus . . . Apan walay gidaghanon sa binalaod nga mga katin-awan ang makapahikalimot niya, nga sa iyang kahiladman, nga ang fetus nga iyang gisamkon may potensiyal alang sa kinabuhi.”

Usa ka batan-ong ginganlag si Linda nakadiskobreng kini tinuod. Kay nahadlok nga ang iyang bata makahatag ug kaulawan sa iyang pamilya, siya nagbatog aborsiyon. Human sa operasyon, hinunoa, siya nahinumdom: “Ako misugod sa pagpangurog sa labihan kaayo nga ako wala makapugong niana. Ug misugod ako sa paghilak, ug sa hinanali nasabtan ko ang tanan sa tukma kon unsay akong nahimo. Gipatay ko ang kinabuhi sa akong anak nga wala pa matawo, ang laing tawo!” Unsa karon ang hunahuna ni Linda sa aborsiyon? “Kadto ang pinakagrabeng sayop sa tibuok kong kinabuhi.”

‘Dili Nako Ikahatag Kaniya ang Labing Maayo’

Ang pila ka wala-maminyong mga inahan mopalabi sa pagpasagop sa ilang bata. Mobati sila kasagaran nga sama kang Heather, usa ka batan-ong babaye nga gikutlo sa magasing Seventeen, kinsa miingon: “Maproblema man gani ako usahay sa pagdumala sa akong kaugalingon, unsa pa kayha sa usa ka gamayng bata. Gusto ko kaayog mga bata, ug gusto kog mga masuso, apan nasayod ako nga dili ko ikahatag niining bataa ang labing maayo.”

Tinuod nga ang pagpasagop sa usa ka bata labi pang maayo kay sa pagtapos sa iyang kinabuhi pinaagig aborsiyon. Ug pagailhon, ang kalaoman sa pagmatuto sa usa ka bata sa iyang kaugalingon tingali bug-at kaayo alang sa usa ka batan-on ug waykasinatiang batan-ong babaye. Sumala sa giingon sa usa ka wala maminyong inahan ngadto sa Pagmata!: “Imong pas-anon ang usa ka dako, dakong responsabilidad nga mamingawon kaayo ug lisod ug kinahanglag dakong sakripisyo.” Apan, hinumdomi nga giisip sa Diyos ang usa ka ginikanan nga maoy responsable sa ‘pagtagana alang sa mga iya.’ (1 Timoteo 5:8) Sa kadaghanang kahimtang, labing maayo nga ang batan-ong babaye maoy magmatuto sa bata sa iyang kaugalingon.

Si Ann, nga gihisgotan sa sinugdanan, sa ingon mihimog maalamong pagpili​—bisan pag dili labing sayon. “Gihukom nako ang pagbuhi sa bata,” matud niya. “Gitabangan ug ginatabangan ako sa akong mga ginikanan.” Itugot nato, ang pagkatagsaanong inahan lisod. Apan kini dili imposible, ug daghang batan-ong inahan ang nahimong may-katakos nga mga ginikanan. Kini matuod ilabina kon ang wala-maminyong inahan mainampoong mohukom sa pagmatuto sa iyang anak “sa disiplina ug pagdumala sa kaisipan ni Jehova.”c (Efeso 6:4) Ang nagsagop nga mga ginikanan tingali makataganag labi pang maayo sa materyal nga paagi apan itagana ba nila ang espirituwal nga pagtultol nga gikinahanglan sa bata aron modako nga mahigugma sa tinuod nga Diyos, si Jehova?​—Deuteronomio 6:4-8.

Hinumdomi, usab, nga bisan tuod ang usa ka tagsaanong ginikanan dili tingali makahatag sa iyang anak sa labing maayo sa materyal nga paagi, siya makahatag niya sa butang labi pang hinungdanon: ang gugma. “Labi pang maayo ang pagkaon nga utanon diin adunay gugma kay sa pinatambok nga baka [“ang labing lamiang karne,” Today’s English Version] ug ang pagdumot uban niana.”​—Proverbio 15:17.

Hinuon, ang dakong wayhinungdang pag-antos masanta kon ang usa molikay sa sala sa pakighilawas sa unang bahin.d Apan kon ang usa ka batan-ong babaye nakasala niining bahina, dili kinahanglang iyang ihinapos nga ang iyang kinabuhi natapos na. Pinaagi sa paglihok nga maalamon, siya makalikay sa pagpadako sa iyang sala ug pagpahimulos sa labing maayo sa iyang kahimtang. Sa pagkamatuod, siya makaangkon gani sa tabang ug pagpaluyo sa Diyos mismo, kinsa ‘nagapasaylo sa dakong paagi’ niadtong nagatalikod sa daotang dalan.​—Isaias 55:7.

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 26]

Pagmabdos Samtang Tin-edyer—Ang Sangpotanan Alang sa mga Bayongbayong

Kay gitukmod sa kahadlok​—o sa mahakogong kadili-matinagdanon​—ang pila ka bayongbayong nga nakapaanak mosulay sa paglikay sa bug-os sa ilang mga responsabilidad. Matud sa usa ka bayongbayong kansang trato namabdos: “Gisultihan ko lang siya, ‘Magkitakita ra kita unya.’”

Maayo na lang, ang kinabag-an sa mga bayongbayong morag gustong malangkit sa ilang anak. Sa dihang ang kaminyoon maorag dili maayo (sumala sa kasagaran mao ang kaso), ang kadaghanan motanyag sa pagtabang sa pinansiyal nga paagi. Ang pipila motanyag pa sa pag-ambit sa adlaw-adlaw nga pag-atiman sa bata. Apan ang maong paningkamot kadaghanan dili magdugay, kay mapakyas sa diyutayng kinitaan sa bayongbayong ug sa iyang dakong kakulang sa pailob ug mga kahanas nga gikinahanglan aron sa pagtagana sa mga kinahanglanon sa usa ka gamayng bata.

Gawas pa, ang mga ginikanan sa dalagita usahay mosupak nga mapait nga tugotan ang bayongbayong nga dugang makiglabot sa ilang anak babaye, kay mahadlok nga kini basin mosangpot sa dugang seksuwal nga sala​—o sa ahat nga kaminyoon. Sila tingali mohikaw kaniya sa bahin sa mga desisyong pagabuhaton bahin sa bata, nga tingali mopugos niya sa pagtan-aw nga waymahimo samtang ang bata ipakuha o ipasagop, nga magtapos sa higayon nga siya makaambit sa kinabuhi sa batang iyang gipatungha. Sa laing bahin, ang usa ka bayongbayong tingali tugotan nga masuod sa iyang anak​—nga unya ang maong bugkos mapintasong mabugto sa dihang ang dalagita maminyo ug ang laing lalaki ang mopuli sa papel sa amahan.

Nan, dili kaduhaduhaan nga ang wala-maminyong mga amahan nagabayad usab sa bili sa ilang iresponsableng gawi. Usa ka 16-anyos nga wala-maminyong amahan miingon: “Adunay daghang mga pagbati nga dili nimo masagubang. Kini samag ikaw moampo nga mahibalik sa dapit diin ikaw didto kaniadto, apan walay paagi nga ikaw makabalik.”​—“’Teen” nga magasin, Nobyembre 1984.