Punta Lobos—Maukyabong Panagtagbo sa Yuta ug Tubig
DILI ra maukyabon. Usahay kining panagtagbo sa yuta ug tubig sa Punta Lobos tuman ka pintas! Kon magtaob ug kusog nga mohuros ang hangin gikan sa dagat, motungha ang higanteng mga balod ug modaguok nga mapusgay sa batoong kapangpangan. Uban sa kusog nga lanog, kini mosulbong sa 12 ngadto 15 metros sa kahitas-an. Inigkahitabo niini, ang mga bisita magdali sa pag-adto sa Punta Sea Lion aron motan-aw sa pasundayag. Manglinya sila sa labing duol nga sila makaaresgar, nga mahingangha samtang mahidakdak ang matag balod sa pangpang. Sila, kay malingaw sa maong pasundayag sa gahom samtang ang tinoneladang tubig ilabog sa kahitas-an, dili magpakabana sa mga tuasik nga molukop nila. Samtang kusog ang mga balod, ang tumatan-aw magpanuko sa pagbiya.
Apan kinahanglang sila mobiya, kay daghan pa ang matan-aw sa Punta Lobos. Ang mga atraksiyon niini labihan ka daghan, nga maoy usa sa mga katarongan nga gipalit kini sa Estado sa California niadtong 1933 ug gihimo kining usa ka reserbasyon sa estado. Ang laing katarongan, ang panguna, mao ang pagtipig sa matahom Monterey cypress. Kini kinaiyanhong nagatubo diha lamang sa Punta Lobos ug sa haduol nga Monterey Peninsula. Ubay sa daplin sa maong mga pangpang nga nagdungaw sa Dagat Pasipiko, ang Monterey cypress karon nagahimo sa iyang kataposang depensa.
Una mahimong usa ka reserbasyon sa estado, ang Punta Lobos nagbaton ug buloknong kasaysayan. Sulod sa kasiglohan ang mga Indian nanginhas ug nagkampo sa mga punta niini. Sa hinapos sa katuigang 1700 ug sa sinugdan sa katuigang 1800, kini nahimong sibsibanan sa binuhing kahayopan. Ang mga Portuges may estasyon sa panikop sa balyena didto gikan sa 1861 hangtod 1884. Human niana, ang Hapones nga mga mananagat nalangkit sa pagdelatag kinhasong abalone nga nagpadalag ginatos ka libong abalone ngadto sa Silangan. Ang pagpanag-iya sa yuta kanunayng nabalhin—kas-a, giingnan kami, sa panahon sa usa ka dula sa baraha.
Ang mga Dalandalan
Ang entrada sa Point Lobos State Reserve maoy gikan sa Pacific Coast Highway 1, 16 kilometros habagatan sa Monterey, 5 kilometros ubos sa Carmel. Ang mga karsada diha sa reserbasyon diyutay ra. Kana sila mosangko sa tulo ka dagkong parkinganan, ug gikan dinha ang mga agianan magbulag nga ikis-ikis agi sa kakahoyang pino ug cypress. Ang usa ka dalandalan nga 10 kilometros sa gitas-on nagasubay sa baybayon sa reserbasyon, nga sal-ot-sal-ot nahasimpig sa titip nga kapangpangan nga nagahatag ug nindot kaayong mga talan-awon sa nagkasakasang dagat sa ubos, ug unya nagadulhog padulong sa ngilit sa dagat nga mahibutang ka sa daplin sa mga lanaw sa taob nga naghitok sa kinabuhi—mga talikod, tuyom, kasag, bituon sa dagat, kinhason, berde ug pulang lumot, ug daghan pang ubang linalang. Hunong makadiyut ug luhod aron sil-ingon kanang makalingawng gagmayng mga linalang sa bato. Apan magmaigmat! Ang nagapangukoy nga mga balod buot mobasa kanimo!
Sa pagsubay sa dalandalan padulong sa Bird Island, dungaw sa sama sa jade kaberde nga katubigan sa China Cove, nga nahiluna sa ubos samag mahal nga batong giliyokan sa titip nga pangpang. Ang mga balod hinayng nagalapya sa gamay balasong baybayon sa usa ka tumoy, diin ang mga tig-ubog ug mga manlalangoy nagakalipay sa bugnawng tubig ug sa ulahi magbulad sa init nga adlaw sa gilandongang baybayon. Ang uban nagapahimulos usab sa maong kaluhoan—ang harbor seals nagabuy-od ibabaw sa lapad nga kabatoan nga nagpainit.
Ang dalandalan nagapadayon hangtod nga ikaw ubay na sa Bird Island, diin ang mga langgam sa dagat nagatapok nga ginatos. Kon panahon sa pagsalag, ang cormorants puliki nga mangabot uban ang mga gihay sa sagbot sa dagat nga mangombitay sa ilang mga sungo, nga magagamag mga salag nga dug-ol kaayo nga ikaw maghunahuna nga sila mga kontraktor nga nagatukod sa dug-ol nga kabalayan. Ang mga pelicano mangabot ug unya manglakaw sa ilang pagpangisda alang sa pagkaon, nga mosalom sa dagat inigkakita nila sa ilang paniudto nga nagalangoy sa ilalom. Ang mga kanaway manglupad pataas ug mopaanod sa hangin sa gawasnon ug mahimayaon kaayong paagi nga ikaw masina tungod kay ikaw dili makalupad.
Ang Cypress Grove Trail, nga nagaikis-ikis agi sa usa sa duha ka nabiling nagatubong kinaiyanhong mga pundok sa Monterey cypress sa yuta, mao ang paborito sa daghang bisita. Gikan sa mga pangpang niini, ang nindot kaayong mga talan-awon sa dagat makita. Ang pulang lumot nagatabon sa kabatoan ug sa mga lawas sa kahoy nga nabantang sa basaong hangin sa dagat. Ang terasong lumot namitay gikan sa mga sanga sa pino ug cypress. Sa kakahoyan, ang osa nga itom ug ikog makita—kasagaran ang mga inahan uban sa mga nati manibsib sa kabugangan. Gikan sa tumoy niining peninsula, ang 40-tonelada abuhong mga balyena tingali makitang nagapasirit sa tubig ug usahay nagadugsingdugsing samtang moagi sila sa Punta Lobos sa ilang 16,000 kilometros nga biyaheng idabuwelta padulong sa Baja California sa Disyembre ug Enero aron magkastahay ug manganak, nga mobalik sa Dagat Bering sa Marso ug Abril sa pagpaningaon.
Ang Sea Otters
Apan ang labing popular nga mga hayop dili kining dagkong mga hayop nga nagapanaw sa daplin sa dagat. Ang pangutana nga kasagarang madungog sa mga magbalantay mao: “Hain ang sea otters?” Sila kasagarang anaa sa taliwala sa mga gihay sa nanglutawng sagbot sa dagat diha sa nalandongang mga luok. Ang mga bisitang may largabista makasusi sa maong mga lugar aron makita sila, dayon motan-aw kanila nga mosalom alang sa ilang paniudto. Apil sa listahan sa mga pagkaon mao ang mga paborito sama sa mga tuway, kasag, amahong, nokos, kugita, abalone, ug tuyom. Ang ilang lamesa maoy usa ka bato nga ibutang nila sa ilang dughan, nga niana ilang ipusdak ang ilang pagkaong kinhason aron makuha ang karne sa sulod. Kon dili magkaon, sila tingali matulog, nga maglukob sa sagbot sa dagat aron dili maanod. O tingali may usa ka inahan uban sa anak diha sa iyang dughan, nga magasudlay o magapakaon niini. Ang anak matawo sa tubig, magpuyo sa tubig, apan kinahanglang makatuon sa paglangoy. Apan kini dili malumos—ang batang sea otters dunay kinaiyanhong pagkamolutaw.
Ang tsokolate-kabrawon nga balhibo sa sea otter—kasagaran abuhon o puti libot sa ulo diha sa mga hamtong—maoy pino ug baga. Sa estasyon para sa impormasyon duol sa Punta Sea Lion, adunay panit sa sea otter. Hinolhinola kana sa imong mga tudlo. Batia ang sedahong kahumil niana. Mao kining pino kaayong balhibo ang halos nakapuo sa otter. Doble kadasok sa iya sa balhibo sa seal, ang iyang balhibo dunay 100,000 ka buhok matag sentimetro kuwadrado, mga 800 ka milyon ang tanan. Hinuon, ang otter dili kinahanglang magpainit sa balhibo lamang. Kini nagagugol ug daghang oras sa pagpanudlay aron malit-ag ang hangin sa iyang balhibo, ug mao kining hangina ang nagasalipod sa panit sa otter gikan sa bugnawng tubig. Linain, malumo, dili-agresibo—dili katingad-ang ang sea otter mao ang paborito sa mga bisita!
Ang Reserbasyon sa Ilalom sa Tubig
Ang maong mga dalandalan magdala nimo ngadto sa 224 ektarya sa Punta Lobos. Apan ang maong mga ektarya dili kay mao ra ang Point Lobos State Reserve. Kana wala pa makatunga. Tulo ka gatos ka ektarya maoy ilalom sa tubig. Subaya ang karsada nga mosanga paingon sa Whalers Cove nga parkinganan, diin lagmit kaayo nga imong makita ang mga mananalom nga nagsul-ob sa mga sapot pangsalom ug galamitong scuba nga nagasulod sa unang ilalom-sa-tubig nga reserbasyon sa Tinipong Bansa. Kini, nga naestablisar sa 1960, maoy usa sa labing tugob ilalom-sa-tubig nga mga puy-anan sa California ug bug-os gipanalipdan sa balaod sa estado. Ikasubo, ang mga katingalahan niining ilalom-sa-tubig nga kalibotan dili alang kanimo—gawas kon ikaw sertipikado sa pagsul-ob sa sapot pangsalom ug galamiton sa scuba sa pagsusi sa kahiladman niini.
Ang usa ka folder nga ihatag kanimo sa entrada sa reserbasyon nagapaila sa imong masayloan: “Diha sa diyutayng kahayag 30-metros-gihabogong kelp nga kalasangan, ang mga hayop nga walay taludtod ug mga tanom nga walay mga gamot nagamugna sa usa ka kalibotan nga may sayag nga kolor. Ang bakalaw, cabezone, ug isda sa bato nagalangoylangoy nga makita ug dayon mawala. Ang wala-dahomang pagpatim-aw sa seal, otter, o balyena makapakulba.” Usa ka pumuluyo sa maong kahiladman nga tingali makapahunong sa pitik sa imong kasingkasing mao ang kinadak-ang bituon sa dagat sa kalibotan, ang bat star, ingon ka dako sa 1.2 metros ang gilapdon! Ingon nga ikaw may giya sa dalandalan inigsubay nimo sa mga dalandalan sa yuta sa Punta Lobos, ang mga mananalom dunay librong madala sa tubig nga may 38 ka dekolor nga letrato sa pag-ila sa mga linalang sa dagat.
Ang Punta Lobos usa ka dapit alang sa hilom nga pamalandong. Tungod sa kapin sa 300 ka espisye sa tanom ug 250 ka espisye sa langgam ug hayop niini, walay kanihit sa materyal: tag-as nga mga gihay sa brawon kelp nga nagakurbang tahom ibabaw sa nawong sa dagat sa Bluefish Cove. Ang kabulakang lila nagadugang sa kahumot niini ngadto sa paratong hangin sa dagat. Ang kadahonan sa sangig nga madugmok sa imong mga tudlo magpagula sa ilang halangong kahumot. Likayi ang paghimo niini sa sinawng kadahonan sa makahilong oak nga nagaubay sa mga dalandalan. Nganong ang makahilong oak gipasagdan dinhi? Kini ang puy-anan nga hiangayan sa gagmayng kalanggaman ug kahayopan. Ang Lobos mao ang ilang puy-anan, dili atoa.
Ang mamingawong awit sa putig-taluktok nga goriyon, nga sa hinay gisubli samtang naglingkod kini sa kinaibabwang sanga sa usa ka punoan sa sagebrush. Ang piliik sa itom nga oystercatcher samtang kusog kining nagadalagan ibabaw sa kabatoan sa baybay, nga ang sulaw mapulang sungo niini nangidlap sa adlaw. Sa batoong kapuloan duol sa baybay, ang paghot sa mga sea lion nagapatungha sa kalangas nga dili mahimong dili tagdon. Ug anaa kanunay ang sea otter nga nagagamit ug kasangkapan sa pagbuak sa mga kinhason diha sa bato nga anaa sa dughan niini. Ug paminawa pag-usab ang hinayng mga lapya sa balod o pagkapusgay niini sa kabatoan sa dihang kini mangtas.
Kini usa ka dapit alang sa pamalandong. Hanggaba nga lalom ang huyohoy sa dagat. Lakaw nga hinay sa mga dalandalan. Hatagig panahon ang pag-aninaw sa palibot. Tipigi ang mga handumanan. Tuhopa ang diwa niini.
Tingali isalindot nimo ang hinobrang pagdayeg sa pagbatbat sa Punta Lobos sa pintor sa talan-awon si Francis McComas ingong “ang kinalabwang panagtagbo sa yuta ug tubig sa kalibotan.” Apan human sa pila ka adlaw nga pagsubay sa mga dalandalan niini, paghanggab nga halalom sa paratong hangin sa dagat niini, pagpamati sa mga tingog niini, pagkakita sa mga talan-awon niini, pagpatuhop sa katibuk-ang kamalinawon sa lunsay nga katahom niini, basin dili ka maghunahuna nga ang iyang pagdayeg hinobra kaayo.
Dili ikalimod, ang Punta Lobos maoy pabugnaw sa gubot nga galamhan, panghupay nga balsamo sa espiritu, usa ka pasidungog sa pagkamaartihon sa Magbubuhat niini, si Jehova nga Diyos.
[Mga hulagway sa panid 16, 17]
Ibabaw nga Wala: Ang Tuktok Ibabaw nga Tuo: Southern sea otter
Sentro nga Wala: Ang jade kaberde nga katubigan sa China Cove
Sentro nga Tuo: Isdang half-moon sa kelp nga kalasangan
Ubos nga Tuo: Ang hangin ug tubig nagbilin sa ilang mga kinulit diha sa balasong bato