Mga Batan-on Nangutana . . .

Hinungdanon bag Unsang Pelikulaha ang Akong Tan-awon?

‘ANG mga salida sa sine dili gayod makaimpluwensiya kanako,’ miangkon ang usa ka tin-edyer nga ginganlag Karen, ‘tungod kay ako motan-awg sine aron makurat ug malisang, aron lang malingaw.’ Daghang mga batan-on ang mihimo sa samang pangangkon nga dili-madutlan sa impluwensiya sa mga pelikula. Ang dalagitang si Georgia, hinunoa, wala-mouyon. Nakatan-aw ug daghang R-rated nga mga sine, siya miingon: “Ikaw dili gayod makalimot sa maong mga talan-awon . . . Sa dugang magahunahuna ka kanila, dugang mangandoy kang mobuhat sa kon unsay imong nakita.”a

Ang mga sine hilabihan ka popular sa mga batan-on. Sa usa ka tuig nga dili pa dugay milabay, 36 porsiento sa kapin sa 113 ka milyon nga nagalinya sa sinehan sa Tinipong Bansa anaa sa ilang pagkatin-edyer. Minilyon pa ang nalingaw sa mga pelikula sa pribasiya sa ilang mga balay pinaagi sa mga videocassette o cable-TV nga mga salida. Siyempre, kitang tanan nagkinahanglag pahayahay ug kalingawan sa matag karon ug unya. Ang maong paglingawlingaw makapalagsik ug makapaabtik sa hunahuna. Alang sa kadaghanang mga batan-on, ang pagtan-awg sine maoy usa ka paagi sa pagbuhat niini ug sa patagbaw sa makalaay nga hapon o gabii. Apan unsang mga salidaha ang angay nimong tan-awon? Hinungdanon ba kini?

Mga Pelikula​—Ang Bag-ong mga Kiling

“Ang hedonismo, seksuwalidad, kapintasan, kadalo, kahakog.” Sumala sa sikyatrista sa kabataan nga si Robert Coles, kini mao ang mga sukdanan nga nangibabaw diha sa kadaghanang mga pelikula nga gihimo karong adlawa. Ang panukiduki nga gipangunahan ni Dr. Vince Hammond samang mihinapos nga “ang kadaghanan sa mga pelikula nga gipasalida sa industriyalisadong mga nasod naundan sa labing menos pipila ka kapintasan, diin daghan ang gigradohan nga mabangis o sobra ka mabangis nga mga pelikula.” Ang mga tigdukiduki ni Hammond nakasurbi ug 1,000 ka pelikula gikan sa nagkalainlaing mga nasod. Ang ilang konklusyon? “Ang produksiyon sa mapintas nga mga pelikula maoy usa ka globonhong suliran.”

Ilabinang popular taliwala sa mga batan-on mao ang makahahadlok nga mga pelikula, nagapasundayag sa pagkagigamhan ni Satanas, panglugos, ug pag-ulag dugo sa labing yawan-ong mga paagi. Sama sa gipahayag ni Dr. Neil Senior, nga gikutlo sa Seventeen nga magasin, kini nga mga pelikula “nagpasundayag sa tanan nga ang matag usa ka pamilya dili buot nga kini mahitabo kanila.” Bisan pa, daghang mga batan-on ang nagalinya sa pagtan-aw kanila.

Adunay makitang pag-uswag usab sa mahilas nga mga pelikula sa sekso. Ug sumala sa usa ka propesor sa unibersidad, “ang labing dakong tigtan-aw sa mahilas nga mga video sa sekso sa Canada mao ang mga batan-on tali sa edad 12 ug 17 ug kini makadaot sa ilang mga panglantaw sa seksuwal nga paggawi.”

Bisan pa niana, ang industriya sa pelikula daw wala kaayo mabalaka. Ang magasing Variety mitaho nga ang mga salida nga nagapasundayag sa dayag nga kapintasan ug sa sekso nagauswag, samtang ang maayo, mga salida sa pamilya wala na pagahimoa. Nan, posible ba nga ang pagtan-aw sa dili-maayong mga pelikula basig makaapekto kanimo sa negatibong paagi?

Ang Atake sa Imong mga Mata ug mga Dalunggan

Ang mga sine sama rag usa ka kusganong pag-atake sa imong mga sentido. Si Jesus miingon nga “ang mata mao ang suga sa imong lawas.” (Mateo 6:22) Ug ang imong nakita adunay lalom nga epekto kanimo. Sumala sa pagkapahayag niana sa usa ka ensiklopedia, “ang hunahuna mosunod sa mga mata.” Kasagaran, ang imong hunahuna maoy mokontrolar kon unsay pilion sa imong mga mata nga ipokus o tan-awon. Apan kon imong ipokus ang dako pa sa tawo nga mga hulagway nga nagalihok sa dakong tabil, ikaw sa pagkatinuod mopasakop sa imong hunahuna ngadto sa kabubut-on sa tighimog pelikula. Ang uban nadala kaayo sa pelikula nga sila tingali nagkinahanglang sikhon sa kilid aron mawala ang iyang pagkalamat sa salida.

“Ang nagapamati nga dalunggan” usab kusganong makaimpluwensiya sa imong mga hunahuna ug mga lihok. (Proverbio 20:12) Ang makadani nga mga hulagway nga makita ug ginabungat nga mga pulong ginapasamot sa musika nga makapukaw sa mga emosyon, mopatunghag kahadlok, kaukyab, kasuko, ug lawasnong pagbati. Ingong sangpotanan, ang mga pelikula mohatag ug pagbating tinuod ang ginapasundayag nga tungod niana maglisod ang ubang mga tumatan-aw sa pag-ila sa tinuod gikan sa tinukodtukod.

Ang Atake sa Imong Hunahuna ug sa Moral

Ang hunahuna o punto de vista sa usa ka pelikula makaimpluwensiya usab ug dako sa imong reaksiyon niana. Ang mga tighimog pelikula sa ingon mosulay sa paghimo sa mga tumatan-aw nga mao ang mga karakter nga gipasundayag​—bisan kon ang bida usa ka kriminal o usa ka sadista, hakog ug gahom nga tawo.b Kon ikaw dili magbantay, hayan imong makita nga ikaw nagaabiba sa kriminal!

Palandonga kon unsay reaksiyon sa usa ka tumatan-aw sa usa ka bag-ong makahahadlok nga salida nga naglangkit sa manyak nga dunay labaha ug tudlo nga nangluba sa tibuok nga seryal sa mga esena. Ginapakpakan nila ang mamumuno! Giagak sa nagamaniobra sa hunahuna nga kamera, ang tumatan-aw daw nawad-an sa maayong mga sukdanan​—ug sa kaluoy alang sa mga biktima.

Pagkasukwahi kini gikan sa tambag sa Bibliya sa dili pagkalipay sa kadaot sa uban! (Proverbio 17:5) Kini maoy direktang pagsupak sa Bulawanong Lagda ni Jesus​—nga ‘buhata ngadto sa uban ang buot nimong buhaton sa uban nganha kanimo.’ (Mateo 7:12) Dugang pa, ang pag-abiba ba sa pagpatay nahiangay sa giawhag sa Bibliya nga “magmapuanguron”? (Efeso 4:32) Dili ba kini kaamgid ra sa imong pakig-anib “sa kapunongan sa mga daotan”?​—Salmo 26:4, 5.

Malalangong mga Epekto

Imong bation tingali, hinunoa, nga ang epekto sa pelikula temporaryo, dili magdugay. Ug sa pagkatinuod, ikaw tingali dili mosugod sa pagluba sa matag-usa nga makita tungod kay kini gipasundayag sa pipila ka pelikula. Apan, usa ka mantalaan sa New Zealand mitaho nga adunay “nagatubong ebidensiya nga nalangkit ang mapintas nga mga pelikula ug mga video sa mapintas nga paggawi sa uban nga nagatan-aw kanila.” Ang libro nga Adolescence naghisgot usab ug daghang mga pagtuon sa relasyon sa “kapintasan sa TV ug sa agresibong paggawi” ug midawat nga adunay “nagatubong ebidensiya” nga nalangkit ang duha.

May mga taho usab sa balita bahin sa mangilngig ug mapangahasong mga buhat nga gihimo sa pagsundog sa mga talan-awon sa pelikula. Usa ka batan-on, pananglitan, namatay gikan sa mga samad tungod sa pagsulay ug tindog pinaagi ug kamot diha sa atop sa nagdagan nga trak. Siya bag-o pa nga nakakita niining kalakiha nga gihimo diha sa usa ka popular nga salida. Busa makataronganon ang pagsugyot nga ang pelikula makaapektar sa imong mga aksiyon.

Kasagaran, hinoon, ang mga pelikula adunay mas malalangong impluwensiya. Pananglitan, dili ba daghan sa imong isigkaingon ang naningkamot sa pagsulti, pamiste, ug pamostura sa ilang kaugalingon nga sama sa ilang mga giidolo nga artista? Dili ba kana ebidensiya sa kusganong impluwensiya sa pelikula? Sa ubang mga kaso, ang pagtan-awg dili maayong mga salida mopatim-aw nga adunay makadaot nga epekto sa moral nga mga sukdanan sa usa ka batan-on. Ang tigdukiduki nga si Dr. Thomas Radecki sa ingon miangkon nga ang dugayng pagkaladlad sa mapintas nga mga pelikula “motultol sa dugang pagkadili-mobati sa kapintasan.”

Ang Bibliya nag-ingon: “Si Jehova nagasusi sa matarong ug sa daotan, apan ang nahigugma sa kapintasan ginadumtan sa Iyang kalag.” (Salmo 11:5) Ang kanunay ba nga pagtan-aw sa mapintas nga mga pelikula nakaapektar sa imong tinamdan alang sa kapintasan? Nagsugod ka na ba sa pagbating ang kapintasan makalingaw, gani makapahimuot? Ug posible ba nga mas mokiling ka sa pagsulbad sa problema ug mga away pinaagi sa kusog? Maayo kaayo ang pagkapamulong sa Proverbio 10:23: “Ang pagbuhat ug kadaotan maoy kalingawan sa usa ka tawong buang.”​—New American Bible.

Ug komosta ang imong Kristohanong maayong pamatasan? Ang pagkaladlad ba sa malaw-ayng sekso ug pagkahubo moagda sa imong hunahuna sa pagsalikway sa pagkadaotan ug makasubong mga sangpotanan sa sekso sa dili pa magminyo? Kini ba modaot sa imong ‘pagdumot kon unsay daotan’?​—Salmo 97:10.

Ang magsusulat nga si Jane Burgess-Kohn mihisgot sa kasinatian sa usa ka dalagitang ginganlag Jeanie. Human “nakakita ug mahilas kaayo nga pelikula sa sekso” uban sa iyang kadeyt, si Jeanie miadmiter nga “napukaw” hangtod sa punto sa pagbuhat ug grabe nga pagkarinyohay. Apan, siya wala makahunong didto. “Ikasubo ko nga isulti,” miingon si Jeanie, “niadtong gabhiona ako dali nga nadala sa pagpakigsekso. Ako wala gihapon makasabot kon nganong nawad-an ako sa tanang mabuot nga pangatarongan. Wala gani kaayo ako makaangay sa lalaki!”

Nan, walay duhaduha nga ang pelikula adunay gahom sa pag-impluwensiya sa imong kasingkasing, sa imong hunahuna, ug sa imong paggawi. Busa dili ba angay nga magmapilion ka sa kon unsay imong tan-awon? Hisgotan kini sa umaabot nga artikulo.

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 11]

“Ikaw dili gayod makalimot sa maong mga talan-awon . . . Sa dugang magahunahuna ka kanila, dugang mangandoy kang mobuhat sa kon unsay imong nakita”

[Blurb sa panid 12]

Adunay “nagatubong ebidensiya nga nalangkit ang mapintas nga mga pelikula ug mga video sa mapintas nga paggawi sa uban nga nagatan-aw kanila”

[Hulagway sa panid 10]

Nalamat sa usa ka pelikula, ang mga tumatan-aw kasagaran moabiba sa pagpatay, pangawat, ug seksuwal nga imoralidad