Pag-atiman sa mga Tigulang—Usa ka Nagatubong Suliran
DIHAY sugilanon nga giasoy bahin sa usa ka gamay nga batang babaye kinsa nangutana sa iyang inahan: “Nganong kahoyng panaksan man ang plato ni Lola samtang ang ato maanindot man nga pinggan?” Ang iyang inahan misaysay: “Ang mga kamot ni Mama nagkurogkurog, basin ug iyang mahulog ang atong maanindot nga mga pinggan ug mabuak, busa kahoyng panaksan na lang ang iyang gigamit.” Human nga namalandong niini makadiyot, ang batang babaye mihangyo: “Nan mahimo bang tagoon mo ang kahoy nga panaksan alang kanako aron ako adunay magamit alang nimo inigdako nako?” Kining pasiunang paglantaw sa mahitabo sa umaabot tingali nakapakurat sa inahan, tingali nakapangurog kaniyag diyutay. Apan sa pagpamalandong, tingali kini nagpasalig usab kaniya—nga ang iyang gamayng anak nga babaye naghunahuna sa pag-atiman kaniya!
Ang palaaboton alang sa daghang mga tigulang tingali dili kaayo masanag. Sila ang kusog nga nagatubong pundok sa populasyon diha sa daghang mga bahin sa kalibotan. Ang World Press Review sa Agosto 1987 mitaho nga mga 600 ka milyong mga tawo, 12 porsiento sa populasyon sa planeta sa maong panahon, maoy kapin na sa 60 ang edad.
Sa Tinipong Bansa, nalabwan sa mga tigulang ang populasyon sa mga tin-edyer sa unang higayon. Ang editor sa siyensiya sa mantalaan sa siyudad sa New York mitaho: “Trayenta milyones ka Amerikano karon maoy 65 ang edad o mas tigulang pa—usa sa matag walo kanato, nga mas daghan kay sa nangagi, ug: Ang tigulang nga populasyon nagtubo sa duha ka pilo nga gikusgon kay sa ubang populasyon. . . . Ang kasarangang gitas-on sa kinabuhi sa mga Amerikano maoy 35 niadtong 1786. Alang sa Amerikanong bata nga natawo sa 1989, kini maoy 75.”
Sa Canada ang gidaghanon sa mga tigulang na kaayo, nga may pangedarong 85 ug pataas, gilaoman nga mosobra sa tulo ka pilo inigkatapos sa siglo.
Sa Uropa usa ka gatos ka tuig kanhi, ang gidaghanon sa mga tigulang maoy 1 porsiento lamang sa total nga populasyon niini. Karong adlawa ang ilang gidaghanon misulbong ngadto sa 17 porsiento.
Ang Buro sa Kaihapan sa U.S. nagtaho bahin sa “Pagkatigulang sa Ikatulong Kalibotan” miingon: “Ang upat sa lima ka bahin nga pagdaghan sa mga tigulang anaa sa Ikatulong Kalibotan.”
Sa upat ka dekadang milabay ang gitas-on sa kinabuhi sa mga Intsik maoy mga 35 anyos. Sa pagka 1982 ang numero milukso ngadto sa 68 ka tuig. Karong adlawa kapin sa 90 ka milyong Intsik giisip nga tigulang, ug gibanabana nga inigkatapos sa siglo, ang gidaghanon mosaka ngadto 130 ka milyon, o 11 porsiento sa populasyon.
Linain nga Paningkamot sa Pag-atiman sa Imong Tigulang nga mga Ginikanan
Samtang misaka ang gidaghanon sa mga tigulang sa tibuok yuta, ang makapalibog nga pangutana kon unsaon pag-atiman kanila misamot. Sa panahon sa Bibliya ang suliran dili sama niini ka lisod. Sila adunay dugang nga pamilya, diin ang mga anak, mga ginikanan, ug mga apohan nag-ipon ug puyo. Ang mga anak ug mga apohan nagalihok nga may benepisyo sa usa ug usa, ug ang mga ginikanan nagahimog gikinahanglang materyal nga mga tagana ug sa pagtino usab nga ang linain nga pag-atiman sa mga tigulang diha sa panimalay mabatonan. Ang maong dugang mga pamilya nga maoy nagaatiman sa mga tigulang mao gihapon ang gisunod sa daghang nasod karong adlawa. (Pananglitan, palihog tan-awa ang kahon sa panid 8.) Apan dili kana mao ang kahimtang diha sa mas adunahan nga mga nasod diin ang pamilya limitado lamang sa mga ginikanan ug mga anak. Inigdako sa mga anak ug magminyo ug makabaton ug ilang kaugalingong mga anak, kasagaran ilang atubangon ang suliran sa pag-atiman sa ilang mga tigulang, maluya, ug sa kasagaran masakitong mga ginikanan.
Niining presenteng sistema sa mga butang, ang pagbuhat niini maoy usa gayod ka bug-at nga suliran! Bisag dili tilinguhaon, ubos sa presenteng mga kahimtang sa panalapi, hayan gikinahanglan nga motrabaho ang duha ka ginikanan. Ang pagkaon mahal, taas ang abangan, daghan ang balayranan. Bisag ang duha nga suweldo dali nga mahurot. Kon ang babaye sa balay wala magtrabaho sa gawas, hayan siya okupado sa mga anak, sa pagpamalit, paghinlo—usa ka bug-os panahon gayod nga trabaho. Kini wala mag-ingon nga ang tigulang nga ginikanan, o mga ginikanan, dili na lang atimanon diha sa balay. Ang giingon dinhi mao nga mahimong usa kini ka malisod nga buluhaton. Ang mga tigulang adunay ilang mga sakit ug mga balatian, ug hisabtang sila usahay reklamador ug sapoton, dili kanunay maayo ug buut ug malipayog disposisyon. Dili buot ingnon nga ang maayong paningkamot dili himoon sa pag-atiman sa tigulang nga ginikanan diha sa balay.
Kasagaran, mahulog ang responsabilidad diha sa buhing mga anak nga babaye. Daghang mga pagtuon nagpakita nga bisag mohatag ang mga lalaki ug pinansiyal nga tabang, ang mga babaye gayod mao ang mangunay sa personal nga pag-atiman. Ilang lutoan ug mga pagkaon ang mga tigulang—kasagaran hungitan sila—ilang ligoon ug sinenaan sila, ilisan sila, ihatod sila ngadto sa mga doktor ug mga ospital, sila ang nagasusi sa ilang gikinahanglang mga tambal. Kasagaran sila mao ang mga mata, mga dalunggan, ug ang hunahuna sa ilang tigulang nga mga ginikanan. Ang ilang trabaho dako gayod, ug ang ilang pagkaandam sa pagbuhat niini bisan pa sa mga kalisod niini tinuod nga dalayegon ug makapahimuot kang Jehova nga Diyos.
Ang pagtuo nga gipadala sa kadaghanang hamtong nga mga anak ang ilang tigulang nga mga ginikanan sa pagpalabay sa ilang naghinapos nga mga tuig diha sa nursing home o balay alimahan dili tinuod, sumala pa ni Carl Eisdorfer, M.D., Ph.D., direktor sa Center on Adult Development and Aging sa University of Miami, Florida, U.S.A. “Ang pagtuon nagpakitang ang kadaghanan sa pag-atiman sa mga tawong tigulang gitagana sa ilang kaugalingong mga pamilya,” siya miingon.
Ang estadistika mipaluyo sa iyang pangangkon. Sa Tinipong Bansa, pananglitan, 75 porsiento niadtong gisurbi miingon nga gusto nila nga ang ilang mga ginikanan, kon sila dili na makaarang sa pagpuyong mag-inusara, nga moipon kanila ug puyo. “Kini nagpamatuod nga ang mga pamilya gusto gayod nga moatiman sa ilang tigulang nga mga ginikanan,” miingon si Dr. Eisdorfer. Ug ang usa ka taho sa magasing Ms. miingon: “Singko porsiento lamang niadtong kapin sa 65 ang anaa sa mga balay alimahan sa bisan unsang panahon tungod kay ang mga tigulang ug kadaghanan sa ilang mga paryente mas gusto diha sa balay kay sa institusyonal nga pag-atiman.”
Ang mosunod nga kahimtang nagpakita sa paningkamot nga gibuhat sa pipila aron maatiman ang tigulang nga ginikanan. Ang taho maoy gikan sa usa ka nagapanaw nga hawas sa mga Saksi ni Jehova nga nagaduaw sa mga kongregasyon sa tibuok Tinipong Bansa. Iyang gisaysay kon sa unsang paagi siya ug ang iyang asawa determinado nga iuban ang ilang 83-anyos nga inahan inay kay ibutang siya sa usa ka balay alimahan. “Nahinumdoman ko ang panultihon,” siya miingon, “nga usa ka inahan makaatiman ug 11 ka anak, apan ang 11 ka anak dili makaatiman ug usa ka inahan. Buweno, kaming duha determinado sa pag-atiman sa usa ka tigulang nga inahan. Bisag mao pay pagsugod sa iyang sakit nga Alzheimer o pagkaango-ango, siya nag-uban-uban namo sa pagbiyahe diha sa trailer.
“Sa sinugdan siya mouban namo sa pagsangyaw sa mensahe sa Gingharian sa balay ug balay. Sa ulahi ginadala namo siya diha sa usa ka wheelchair. Ang mga tagbalay daw miapresyar sa among pag-atiman kaniya. Usahay mosulti siya ug mga butang nga dili maayo, apan wala gayod namo pakaulawi siya pinaagi sa pagsaway kaniya. Apan, siya sa gihapon may mga pasiaw. Akong pasidan-an siya ug moingon, ‘Pagbantay sa imong lakang Ma,’ ug siya motubag, ‘Walay akoy inaina.’ Giatiman namo siya hangtod siya namatay, sa edad 90.”
Dihang Gikinahanglan ang mga Balay Alimahan
Duolan sa duha ka milyong mga tigulang sa Tinipong Bansa ang nagpuyo sa mga balay alimahan. Sa kadaghanang mga kahimtang, ugaling, dili kini maoy “walay puangod nga paghan-ok sa mga tigulang,” ingon sa pagtawag sa uban sa pagbutang kanila diha sa mga balay alimahan. Hinunoa, kini sa kasagaran mao lamang ang bugtong kapilian aron igong maatiman kadtong dili na makaarang sa pag-atiman sa ilang kaugalingon. Sa kasagaran, ang mga anak sa mga tigulang dili makaarang sa pag-atiman sa ilang tigulang nga mga ginikanan, diin daghan kanila tingali giangoango na o nag-ilaid sa banig nga adunay ubang sakit nga makapaluya nga nagkinahanglan sa linain tibuok adlaw-ug-gabii nga pag-atiman. Sa maong kahimtang ang mga balay alimahan hayan mao lamang ang bugtong dapit nga matagana kining linaing mga panginahanglan.
Usa ka misyonaryo sa Watch Tower Society sa Sierra Leone, Aprika, naghisgot sa kasakit nga naagoman sa iyang inahan sa dihang siya kinahanglan ibutang niya sa usa ka balay alimahan: “Dili pa dugay gibutang sa akong inahan sa Florida ang iyang inahan, si Helen, diha sa usa ka balay alimahan. Usa kadto ka malisod nga desisyon alang kaniya. Iyang giatiman si Helen sa upat ka tuig, apan karon si Helen nagkinahanglag bug-os panahong pag-atiman. Ang mga higala sa akong inahan, pamilya, ug nagkalainlang mga social worker ug mga doktor tanan mipaluyo sa desisyon nga ibutang si Helen diha sa balay alimahan, apan sa gihapon kadto malisod kaayong desisyon nga himoon. Ang akong inahan mibati nga sanglit giatiman man siya sa iyang inahan sa bata pa, karon angay lamang nga iyang atimanon ang iyang inahan sa iyang pagkatigulang—ang ganti, o ang ‘angay nga balos,’ nga gihisgotan ni apostol Pablo. Apan, mas naatiman ug maayo si Helen sa balay alimahan kay sa balay sa akong inahan.”—1 Timoteo 5:4
Ang laing Saksi, nga nagtrabaho sa hedkuwarter sa kalibotan sa mga Saksi ni Jehova, miasoy bahin sa pag-antos sa sakit nga kanser sa iyang amahan. “Ang akong papa maoy usa ka madasigong Saksi kapin sa 30 ka tuig. Sa kataposang nuybe ka tuig sa iyang kinabuhi, siya nagkasakit ug kanser. Igugol nako ug sa akong asawa ang among mga bakasyon uban niya ug nangayog permiso nga tugotan ug taas-taas nga panahong paghunong usa sa trabaho aron makauban kaniya ug sa pagtabang. Ang ubang mga paryente mitabang sa nagkalainlaing mga paagi. Apan ang dakong bahin sa maong panahon, siya giatiman sa iyang asawa ug sa usa ka minyong anak nga babaye nga nagpuyo sa tapad nga balay. Siya giduaw usab sa mga membro sa kongregasyon sa mga Saksi ni Jehova nga iyang gitambongan. Sa kataposang duha ka tuig, siya mosulod ug mogawas sa ospital, ug ang kataposang lima ka bulan, iyang gigugol diha sa usa ka institusyon nga adunay dugang mga pasilidad sa pag-atiman nga niini iyang mabatonan ang linaing pag-atiman nga iyang gikinahanglan.
“Ang desisyon sa pagbalhin kaniya gikan sa balay ngadto sa pasilidad maoy desisyon sa pamilya, apil siya. Siya midesider nga ang pag-atiman kaniya mabudlay na kaayo, gani imposible, alang sa pamilya sa balay. ‘Makapatay kining tanan kaninyo!’ siya miingon. ‘Panahon na nga moadto ako niining maong pasilidad sa dugang nga pag-atiman. Mas maayo kini alang kaninyo; mas maayo usab kini alang kanako.’
Busa siya miadto. Halos sa siyam ka tuig, giatiman siya sa pamilya, ug ingong kataposang kapaingnan lamang nga siya miadto sa pasilidad sa dugang nga pag-atiman alang sa linain, gikinahanglang tibuok adlaw-ug-gabii nga pag-atiman.”
Kon, ingong usa ka kataposang kapaingnan, ang balay alimahan ang gikinahanglan alang sa igong pag-atiman, kinahanglang pangitaon sa pamilya ang usa ka hinlo ug gidumala sa maluloton ug hanas nga mga tig-atiman. Kon posible, hikaya nga adunay moduaw kada adlaw—usa ka membro sa pamilya, usa nga gikan sa kongregasyon, labing menos usa ka tawag sa telepono—aron ang tigulang dili mobating gipasagdan, gikalimtan, bug-os nga nag-inusara, ug maghunahuna nga walay nagmahal. Kon ang uban diha sa balay alimahan adunay mga bisita, apan walay usa ang miduaw sa imong usa nga minahal—kini makapaguol gayod. Busa paningkamoti nga maduaw siya nga regular. Bisitahi siya. Pamati kaniya. Pag-ampo uban kaniya. Ang ulahi maoy labing hinungdanon. Bisan kon siya daw nag-coma pag-ampo gihapon. Unsay imong kalibotan nga siya diay nakadungog niini!
Dihang mohimog mga desisyon mahitungod sa mga ginikanan, paningkamoti ang pagbuhat niana uban kanila imbes alang kanila. Ipabati kanila nga sila gihapon ang nagbuot sa ilang mga kinabuhi. Itanyag ang gikinahanglang tabang uban ang tanang gugma ug pailob ug pagsabot. Nan mao na kini ang panahon sa pagbalos, sumala sa gisulat ni apostol Pablo, sa nautang nato sa atong mga ginikanan ug mga apohan.
“Ang Tibuok nga Katungdanan sa Tawo”
Niining nagadali ug puliking modernong kalibotan, ang mga tigulang ipadaplin na lang. Ilabina, ang mga batan-on nga mao pay pagsulod sa lumba sa kinabuhi ug nagadali aron makapadayon sa ilang mga kinabuhi mobati nga ang mga tigulang nakababag lang niini, nga sila wala nay kapuslanan. Tingali maayo nga kitang tanan mohunong ug mamalandong: Unsa ba goy nagapahimo sa kinabuhi nga mapuslanon? Dali ra nga ipakawalay-bili sa mga batan-on ang kinabuhi sa mga tigulang ug ilang hatagag sobrang pagpabili ang ilang kaugalingon.
Apan, dili lamang ang mga tigulang ug mahuyang tingali ang diyutay ra o walay giamot nianang gilantaw nga hinungdanon. Si Haring Solomon diha sa basahon sa Ecclesiastes masubsob naghisgot sa kalihokan sa mga tawo sa katibuk-an nga kakawangan. Iyang gihisgotan ang kabataan ug ang ilang lumalabay nga kusog ug gipakita kon sa unsang paagi ang paglabay sa katuigan modaot sa ilang mga lawas ingon sa nahimo na niini diha sa mga lawas sa minilyon pang uban. Ang tanan modangat ingon nga abog ug nakaani niini nga pagbanabana: “Kakawangan sa mga kakawangan!” miingon si Solomon. “Ang tanan kakawangan.”—Ecclesiastes 12:8.
Apan iyang gibayaw ang mga pulong sa mga maalamon ug gisumariya ang iyang namatikdan sa kinabuhi niining mga pulonga: “Kini ang kataposan sa butang, ang tanan nga nadungog na, mao: Kahadloki ang matuod nga Diyos ug bantayi ang iyang mga sugo. Kay kini mao ang tibuok nga katungdanan sa tawo.” (Ecclesiastes 12:13) Kana ang pormula alang sa usa ka mapuslanong kinabuhi, dili kon unsa ka kabatan-on o kon unsa ka katigulang o kon unsang matanga sa kalamposan ang imong nakab-ot niining materyalistiko daang kalibotan nga lumalabay.
Aron matultolan ang atong tawhanong relasyon, gihatag ni Jesus ang prinsipyo nga nagahatag ug giya nga nailhang Bulawanong Lagda: “Tagda kanunay ang uban sama sa buot nimong itagad nila diha kanimo.” (Mateo 7:12, The New English Bible) Sa pagpadapat sa mao nga lagda, kita makahimo sa pagbutang sa atong kaugalingon diha sa dapit sa uban, sa pagtino kon unsang matanga sa pagtagad ang buot nato kon kita ang anaa sa iyang dapit. Kon kita tigulang na ug mahuyang ug nanginahanglan ug tabang, unsay buot natong itagad sa usa sa atong mga anak? Ato bang bayran ang atong mga ginikanan sa 20 ka tuig nga pag-atiman ug pagpaluyo nga buhong nilang gihatag kanato sa mga bata pa kita nga walay mahimo pinaagi sa pag-atiman kanila karon dihang sila wala nay mahimo sa ilang pagkatigulang?
Samtang atimanon nato ang atong tigulang nga mga ginikanan sa ilang panginahanglan, tingali maayong atong tan-awon ug balik ang atong pagkabata ug hinumdoman ang tanan nga ilang nahimo kanato sa mga masuso pa kita, mga bata pa, nga ilang giamoma sa tanang mga sakit sa bata pa, ilang gipakaon ug gibestihan, nagadala kanato sa mga lulinghayaw nga gikalipayan kanato ug dako. Dayon, uban sa mahigugmaong kabalaka sa ilang kaayohan, tagda kon unsay labing maayo aron matagan-an ang ilang mga panginahanglan.
Kana mahimo pinaagi sa paghimog mga kahikayan nga gikinahanglan aron sila makapabilin sa balay kon maarangan. Sa laing bahin, ang labing maayong kahikayan alang sa tanang nalangkit, apil sa tigulang nga mga ginikanan, tingali mao ang institusyon sa dugang pasilidad sa pag-atiman o sa balay nga alimahan. Kon unsa man ang desisyong mahimo, kini angay tahoron sa uban. Kay kita gisultihan: “Nganong hukman mo ang imong igsoon? O nganong tamayon mo ang imong igsoon?” Ug lain pa: “Kinsa ka man nga magahukom sa imong silingan?”—Roma 14:10; Santiago 4:12.
Bisan unsa man ang mosaler alang sa tigulang nga mga ginikanan, kon mopuyo man ipon sa ilang mga anak o diha sa usa ka balay alimahan, kon maayo pa ang ilang panghunahuna, sila makabaton gihapon ug usa ka makahuloganong kinabuhi. Sila mahimong makakat-on sa katuyoan ni Jehova alang sa tanang masinugtanong katawhan nga mabuhing walay kataposan diha sa maayong panglawas sa usa ka paraiso sa yuta. Sila mahimong makakitag bag-ong karera, usa nga makalilipay nga karera sa pag-alagad sa ilang Maglalalang, si Jehova nga Diyos. Unya kini mahimong ang labing mapuslanon ug malipayong panahon sa ilang kinabuhi. Ang pipila diha sa ilang kagulangon, dihang ang uban nakabsan na ug paglaom sa ilang kinabuhi mismo, nakadangat sa pagkahibalo sa mga saad ni Jehova sa kinabuhing walay kataposan diha sa usa ka bag-ong kalibotan sa pagkamatarong nga walay pagkatapos ug nakakaplag ug usa ka bag-ong kalipay sa pakigsulti ngadto sa uban mahitungod niana nga paglaom.
Sa pagtapos ania ang usa ka kaso nga nagpasiugda niining puntoha. Usa ka babaye nga taga California, sa panuigong 100, gipailaila niining gisaad nga mga panalangin pinaagi sa usa ka nars diha sa balay alimahan, ug sa taas kaayong panuigon nga 102, siya gibawtismohan ingong usa sa mga Saksi ni Jehova. Iyang natapos ang iyang kinabuhi, dili diha sa ‘kakawangan sa mga kakawangan’ nga kataposan, kondili pinaagi sa pagtuman sa iyang ‘bug-os nga katungdanan sa kinabuhi,’ nga mao, ‘ang pagkahadlok sa matuod nga Diyos ug pagbantay sa iyang mga sugo.’
[Blurb sa panid 6]
Ginaingon nga sa mga katuigang milabay ang usa ka inahan makaatiman ug 11 ka anak; karon ang 11 ka anak dili makaatiman ug usa ka inahan
[Kahon sa panid 8]
Pagpakitag Pagtahod Pinaagi sa Pag-atiman sa mga Tigulang—Mga Komento Gikan sa Tibuok Kalibotan
“Sa Aprika diyutay lamang o walay mga tagana ang gobyerno alang sa mga tigulang—o walay mga balay alimahan, walay hinabang sa Medicare o Social Security, walay mga pensiyon. Ang mga tigulang ginaatiman sa ilang mga anak.
“Usa ka pangunang katarongan nganong ang pagpanganak hinungdanon kaayo alang sa mga tawo sa nagakaugmad nga kanasoran tungod kay ang ilang mga anak mao ang moatiman kanila sa umaabot. Bisan ang mga kabus manganak ug daghan, tungod sa katarongan nga kon sila daghag anak, mas dako ang purohan nga ang uban magpabiling buhi ug maoy moatiman kanila.
“Bisan tuod ang mga sukdanan nagabag-o sa Aprika, sa dakong bahin, seryosong gipangabaga sa mga pamilya ang ilang responsabilidad sa pag-atiman sa ilang mga tigulang. Kon walay mga anak, ubang mga membro sa pamilya ang moatiman kanila. Kasagaran ang nagaatiman maoy mga kabus usab, apan sila mag-ambitay sa ilang nabatonan.
“Ang laing paagi nga ang mga anak makaatiman sa ilang mga ginikanan mao ang pagpahulam sa ilang kaugalingong mga anak. Kasagaran ang mga apo ang mobuhat sa buluhaton sa balay.
“Diha sa ugmad nga kanasoran, ang mga tawo mas taas ug kinabuhi tungod sa medikal nga kauswagan. Diha sa nagakaugmad nga kalibotan, dili mao kini ang kahimtang. Ang mga kabus mamatay tungod kay sila dili makaabot bisan sa gamayng medikal nga tabang nga mabatonan. Ang usa ka sanglitanan sa Sierra Leone mao: “Walay tawong kabus ang may sakit.’ Sa ato pa, tungod kay ang tawong kabus walay kuwarta nga ipatambal, siya mahimong maayo o mamatay.”—Robert Landis, misyonaryo sa Aprika.
“Sa Mexico ang mga tawo may hataas nga pagtamod sa tigulang nga mga ginikanan. Ang mga ginikanan mag-inusara sa pagpuyo sa ilang mga balay sa dihang ang ilang mga anak nga lalaki magminyo, apan kon ang mga ginikanan matigulang ug nanginahanglan, dalhon sila sa mga anak ngadto sa ilang balay ug atimanon sila. Ilang gibati nga kini maoy ilang obligasyon.
“Kasagarang makita ang mga apohan nga nag-ipon ug puyo diha sa samang balay uban sa ilang mga anak lalaki ug mga apo. Gimahal ug gitahod sa mga apo ang ilang mga apohan. Suod kaayo ang pamilya.
“Sa Mexico talagsa ra ang mga balay alang sa mga tawong tigulang tungod kay ang mga anak nga lalaki ug babaye mao may nagaatiman sa mga tigulang. Kon daghan ang mga anak nga lalaki, usahay ang kataposang magminyo nga anak magpabilin sa balay ug mopuyo ipon sa mga ginikanan.”—Isha Aleman, gikan sa Mexico.
“Sa Korea kami gitudloan sa balay ug sa eskuylahan sa pagtahod sa mga tawong tigulang. Diha sa pamilya ang kinamagulangang anak lalaki mao ang gilaomang moatiman sa iyang tigulang nga mga ginikanan. Kon siya dili makaarang sa pagsuportar kanila, laing anak nga lalaki o babaye ang mobuhat niana. Daghang magtiayon ang nagpuyo ug nag-atiman sa ilang tigulang nga mga ginikanan diha sa samang balay. Ang mga ginikanan naglaom nga moipon ug puyo sa ilang mga anak, ug sila gustong motudlo ug moatiman sa ilang mga apo. Giisip nga makauulaw alang sa usa ka batan-ong magtiayon ang pagpadala sa ilang tigulang nga mga ginikanan ngadto sa usa ka balay alimahan.
“Ang akong amahan mao ang kinamagulangang anak nga lalaki, ug kami nag-ipon ug puyo sa among mga apohan diha sa mao ra nga balay. Iniggawas namo sa balay, magpahibalo gayod kami kanila kon asa kami moadto ug kanus-a kami mopauli. Kon makapauli na, among unang adtoon ang ilang lawak ug mohatag una ug pangatahoran kanila uban sa among ulo nga nagduko ug pahibaloon sila nga kami nakabalik na tungod kay sila nabalaka sa kaayohan sa tibuok pamilya.
“Kon kami adunay itunol kanila, among kuptan ang butang sa among duha ka kamot. Pagpakitag walay-batasan ang pagpasa sa bisan unsa sa usa ka kamot lamang ngadto sa mga tawong gitahod, sama sa mga ginikanan, mga apohan, mga magtutudlo, o mga opisyales nga nag-alagad sa publiko. Kon kami dunay espesyal nga pagkaon, una namong silbihan ang among mga apohan.
“Ang pagtahod sa mga tigulang dili lamang limitado sa mga membro sa pamilya kondili ngadto sa tanang mga tigulang. Gikan sa tunghaang primarya hangtod sa hayskol, adunay mga klase bahin sa pamatasan. Sa panahon sa klase, kami nakakat-on gikan sa mga sugilanong engkantohanon o mga pakigpulong kon unsaon pagtahod ug pagpasidungog ang mga tigulang.
“Kon mosulod ang usa ka tawong tigulang sa lawak, ang mga batan-on gilaoman nga motindog. Kon ang usa ka batan-on naglingkod sa bus ug ang usa ka tigulang lalaki o babaye walay lingkoranan, nan kustombre nga ihatag sa batan-on ang iyang lingkoranan. Kon ang usa ka tigulang nagkarga ug bug-at, ikaw mohunong ug mangutana kon siya ba nagkinahanglan bag tabang o wala. Kon siya moingon ug oo, ikaw ang magdala sa iyang karga ngadto sa iyang destinasyon.
“Sumala sa gitagna sa Bibliya, niining kataposang mga adlaw sa sistema sa mga butang, ang sukdanan sa maayong pamatasan nagakadaot adlaw-adlaw. Ang Korea wala mahigawas niini nga impluwensiya. Sa gihapon, kining matanga sa talahorong tinamdan alang sa mga tigulang nagpabilin diha sa mga kasingkasing sa daghang mga Koreano.” (2 Timoteo 3:1-5)—Kay Kim, gikan sa Korea.
[Hulagway sa panid 7]
Ang pagduaw sa mga tigulang maoy panahong maayong pagkagugol