1492​—Dili Lamang Diskobre

NGANONG ang 1492 importante kaayong petsa sa kasaysayan sa tawo? Kini kasagarang hinumdoman ingong ang tuig nga si Christopher Columbus milayag gikan sa Espanya sa pagdiskobre sa Bag-ong Kalibotan sa kasadpan. Bisan pa niana, sa iyang librong The Conquest of Paradise, si Kirkpatrick Sale nahinumdom usab sa petsa tungod sa ubang mga katarongan. Siya misulat:

“Niadtong Agosto 2, 1492, sa adlaw una pa si Colón [Columbus] molayag gikan sa Palos [Huelva, Espanya], ang kataposang gitagal nga petsa miabot aron sa pagpagawas sa Espanya sa tibuok nga Hudiyong populasyon niini. Sumala sa usa ka harianong mando . . . , ang tanang Hudiyo, bisan unsay edad o kahimtang o posisyon, palagpoton dihadiha. Ang labing dakong mga banabana mao nga mga 120,000 ngadto 150,000 ka tawo ang napugos sa pagpahawa sa ilang mga balay ug mga yuta nga giokupahan sa ilang mga pamilya sa daghang kaliwatan, sa pila ka kaso sa mga siglo, ug sa pagdala sa ilang personal nga mga butang lamang​—nga dili, hinunoa, sa ilang bulawan, salapi, alahas, o kuwarta, nga igabilin alang sa [Katolikong] hari ug sa mga ahente niini.”

Sa libro ni Sale, kanang tuiga mismo mahinumdoman sa kasaysayan tungod sa laing daotag-dungog nga hitabo:

“Sa gabii sa Agosto 10, 1492, uban sa gahom ug kuwarta ni Ferdinand sa Aragon nga nagpaluyo kaniya, si Rodrigo de Borja, usa ka Katsilang sakop sa iladong pamilyang Borgia, naghiphip, nanghulga, nakig-ergo, ug nanikas aron siya mahimong supremong papa, ang Bikaryo ni Kristo ug Papa sa Iglesya sa Roma, nga nagdala sa ngalan ingong papa nga Alexander VI. Usa ka tawong bahandianon kaayo ug waykaulaw nagkinabuhing gastoso kaayo, siya, bisan pa sa iyang balaang mga panumpa, mao ang amahan sa wala-masayring gidaghanon sa mga bata sa Castile ug sa Roma, apil sa Cesare ug Lucrezia, . . . ug bisan sa iyang kaugalingong panahon giila nga kinalabwang simbolo sa usa ka papado niadto nga diha sa kinamaotan sa siglong-gitas-ong pagkadaot. Ang iyang papado natiman-an . . . sa bukas nga pagsubasta sa maganansiyahong mga katungdanang eklesiastikal ngadto sa labing dato ug labing hiwi sa iyang balaang curia, ug pinaagi sa iyang personal nga mga panglansis diha sa katungdanan, apil ang paghiphip, seksuwal nga mga pakigtagbo, gipuyopuyong mga kerida, ug oral nga mga pagbasa sa pornograpiya gikan sa librarya sa papado.”​—The Conquest of Paradise, mga panid 13, 16.