Gikan sa Apapangig—Ang Dakong Impostor

ABI ni Larry nga nabuang na siya. Sulod sa pito ka bulan siya nakadungog ug kusog nga pag-ugong ug hinagonghong. Siya miadto sa usa ka internist ug sa espesyalista sa dalunggan. Wala nila makita ang hinungdan sa iyang problema.

Si Robert nakagasto ug kapin sa $3,000 (U.S.) sa pagpaningkamot nga matambalan ang iyang grabe kaayong sakit sa ulo. “Miadto ako sa mga espesyalista, sa mga ospital sa tanang dapit . . . nakaagi ug daghan kaayong mga pagsusi,” siya miingon. Giresitahan ako sa doktor ug mga tambal sa paghupay sa sakit ug sa pagpakalma sa mga kaunoran, apan nagpadayon ang mga labad sa ulo.

Sa daghang mga tuig giantos ni Pauline ang balikbalik nga sakit sa ngipon. Walay nakitang deperensiya sa ngipon ang iyang dentista ug gisultihan nga magpatan-aw sa laing doktor. Gipabalik siya sa doktor sa dentista, nga miibot ug usa ka ngipon. Gipahayagan ang ngipon nga gikimpitan sa playis, ang dentista miingon: “Maayo pa kining ngipona.” Sa dihang mihupas na anestisya, mibalik ang sakit.

Bisan pa nga nagkalainlain ang ilang mga simtoma, kining tulo ka tawo adunay samang balatian. Kini maoy usa ka sakit nga nagaapektar sa kapin sa diyes milyones ka tawo sa Tinipong Bansa lamang. Tungod kay ginasundog man niini ang nagkalainlaing mga sakit, kini gianggaang “ang Dakong Impostor.” Ang kadaghanan sa mga biktima niini wala mahibalo nga sila aduna niini. Ang kadaghanan wala gani makadungog bahin niini.

Ang sakit gitawag TMJ (temporomandibular joint) syndrome.a Dugang pa sa mga suliran nga gihisgotan sa ibabaw, ang TMJ syndrome mopahinabo usab ug ngotngut nga mga kaunoran sa apapangig, sakit nga nawong, ul-ol nga liog ug mga abaga, sakit sa mata, sakit sa sinus, kalipong, ug bisan pagkabungol. Tungod niining nagkalainlaing mga simtoma, ang mga balatian nga TMJ masaypan sa pag-ila o kaha dili gayod maila ang sakit. Ingong resulta, daghang tawo magbalhinbalhin sa nagkalainlaing mga doktor, mga espyesyalista, nga dili makakitag kasulbaran sa ilang sakit. Ang pipila, sa kapakyasan, modangop sa mga sikyatrista, samtang motomar ang uban ug mga tambal sa paghupay sa sakit. Apan mas maayong makigkita unag usa ka dentista nga nasayod bahin niini. Siya mahimong makahatag kahupayan​—kahupayan nga sagad walay-sakit ug permanente.

Naladlad ang Impostor

Palandonga ang kinaiyahan sa sakit. Ang temporomandibular joints (ang matag usa kanato adunay duha niini) nagsumpay sa ubos nga apapangig, o mandible, sa bagolbagol. Kini nga mga lutahan maoy nagapalihok sa atong apapangig pataas ug paubos, pasulod ug pagawas, ug bisan sa mga kilid. Sila nagatrabaho kon kita mosulti, mag-usap, manghuy-ab, o mopahiyom. Ang temporomandibular joints nagaobra uban sa komplikado ug nagsumpayng mga sistema sa mga lutahan, mga bukog, mga kaunoron, mga nerbiyos, ug mga ugat. Diha sa kadaghanang mga tawo kining tanan dungang nagaobra ug walay problema.

Apan, kon ang apapangig nawala sa puwesto, ang resulta mahimong ul-ol kaayong sakit. Ang kahimtang kaamgid sa pagpugos sa usa ka tawo nga 180 ka sentimetrong gitas-on sa pagtindog diha sa lawak nga 175 sentimetrong gitas-on. Siya makapabilin sa nagtikubo nga posisyon sa makadiyot nga dili malisdan, apan sa paglabay sa panahon ang sakit anam-anam nga mograbe. Sa samang paagi, kon ang apapangig mawala sa tukmang puwesto niini, ang mga kaunoran ang padayong mosangga niini. Ang resulta kaamgid ra sa bation sa usa ka taas nga tawo nga anaa ilalom sa mubo nga kisame​—kasakit.

Ang American Equilibration Society naghisgot nga kon mawala sa puwesto ang temporomandibular joints, kini mopatunghag “labing grabeng matang nga sakit tungod kay ang lawas wala may nakitang kahupayan.” Dili sama sa usa ka nasakitang bukton, nga mahimong pahulayon, ang mga lutahan ug ang nalangkit nga mga kaunoran nagatrabaho sa tanang panahon, sa adlaw ug sa gabii.

Mikomento mahitungod sa mga sangpotanan sa padayong kalisod niining partikular nga mga lutahan ug mga kaunoran, ang dentista sa New York si Harold Gelb, usa ka awtoridad bahin sa suliran sa TMJ, misulat: “Ang kalisod mopahinabo sa nanghugot nang mga kaunoran sa ulo, liog, ug mga abaga nga mamikog. Ang sirkulasyon [sa dugo] niining mga kaunorana limitado tungod sa pagpanghugot niini, ug kon mohinay ang sirkulasyon, ang metabolikong hugaw mapundo ug motungha ang trigger point sa sulod sa tisyu. Itudlo sa trigger point ang sakit bisan hain sa lawas; ang pag-ul-ol sa abaga mopahinabog grabe kaayong sakit sa kilid sa ulo, sundogon ang mga migraine. . . . Sanglit ang kadaghanan sa kalisod nga gipahinabo sa nawala sa puwesto nga apapangig nasentro man sa nagalibot nga tisyu sa ulo, liog, ug mga abaga, ang kadaghanan sa mga simtoma motungha nianang dapita.”

Unsay Nagpahinabo sa Sakit nga TMJ?

Apan nganong kining maong mga lutahan mawala man sa puwesto? Usahay kini maoy resulta sa usa ka pagkabunal sa ulo, liog, o apapangig. Ang dili hustong batasan sa pag-usap o pagtulon mahimong responsabli usab. Apan, ang labing komun nga hinungdan, mao ang dili-tupong nga ngipon, usa ka kondisyon diin ang itaas ug ubos nga ngipon dili tupong kon mag-akob.

Kasagaran ang nawala sa puwesto nga temporomandibular joints mosamot tungod sa makadaot nga mga batasan sa baba, sama sa pagbag-id o pagkagot sa ngipon, pagpaak ug kuwako, pagpaak ug lapis o mga pluma. Ang pagkawala sa puwesto mahimong mosamot tungod sa dili maayong postura, sama pag-akbo nimo sa lamesa o kanunayng manampiling.

Ang American Dental Association nagbatbat nga kon ang mga kaunoran ug ang mga lutahan dili magdungan sa pagtrabaho sa hustong paagi, ang resulta kasagaran maoy pagpamikog sa kaunoran. Ang pagpamikog sa kaunoran mopahinabog pagngotngut, sakit, ug pagkadaot sa tisyu. Dili madugay ang mga lutahan ug mga kaunoran mismo madaot, ug ang ilang katakos sa pag-obra sa hustong paagi dugang nga mabalda. Kini mosangpot ug dugang mga pamikog, dugang sakit, ug dugang kadaot.

Kon Unsay Imong Mahimo

Sa unsang paagi ang TMJ masumpo? Usahay ang pagbutang ug init nga tubig sa nawong mohatag kahupayan. Ang ubang mga tambal makatabang usab sa pila ka kaso, apan maayo lamang kini sa daklit nga terapi. Ang pagpangitag permanenteng tambal sagad nalangkit sa pagtul-id sa dili maayong mga batasan nga mohatag kalisod sa temporomandibular joints ug sa nalangkit nga mga ugat sa lutahan, mga kaunoran, mga nerbiyos, ug uban pa. Tingali nalangkit usab niini ang pagpahiluna pag-usab sa apapangig sa tukmang puwesto.

Ang usa ka partikular nga batasan nga makadaot mao ang pagkagot o pagbag-id sa ngipon. Sa normal, ang ngipon sa tawo bulag ug diyutay gawas kon mag-usap o magtulon. Apan, duolan sa 40 porsiento sa mga nag-antos sa TMJ kusog kaayong makakagot sa ilang ngipon nga angay man unta nga kini magbulag, ilabina sa gabii samtang matulog. Kasagaran, kining batasan sa pagkagot sa ngipon maoy usa ka reaksiyon sa emosyonal nga kalisod o sa wala magtupong nga ngipon.

Busa, unsay mahimo bahin sa pagkagot sa ngipon? Naputol sa uban kining batasana pinaagi sa pagkunhod o sa pagwala sa emosyonal nga tensiyon nga nagpahinabo niana. Ang uban natabangan sa mga dentista pinaagi sa pagbutang ibabaw sa ngipon ug dili mamatikdang bite plate, nga mosumpo sa makadaot nga mga epekto sa pagkagot sa ngipon. Kasagarang gamiton sa gabii, kining plastik nga gamit mopugong sa dili-tupong nga ngipon sa pag-akob. Kasagaran, ang pagsul-ob niining gamita mohatag ug dihadiha nga kahupayan.

Adunay ubang mga butang nga imong mahimo aron makunhoran ang pagpanghugot sa mga apapangig. Ayaw pagpanampiling. Ayaw pag-akbo sa imong lamesa, ug ayaw isab-it ang telepono diha sa imong abaga pinaagi sa imong suwang. Batasana nga relaks o kontrolado ang mga lihok sa apapangig. Ug ayaw paaka ang mga pluma o lapis.

Kon Unsay Mahimo sa Imong mga Dentista

Kon ikaw nag-antos sa TMJ, tingali kinahanglang magpatambal ka sa usa ka dentista. Sanglit ang posisyon sa ngipon kon tak-omon ang baba mao may mopaila sa posisyon sa apapangig, tingalig mohukom ang dentista sa pag-usab sa paagi sa pagkapuwesto sa mga ngipon. Iyang himoon kini pinaagi sa pagpasta sa pila ka ngipon ug tingali sa pagtibuok sa uban​—usa ka paagi nga gitawag equilibration. Kini mopahimo sa apapangig sa pagbalik sa husto ug sa komportableng posisyon. Ang equilibration nagkinahanglag panahon ug katakos sa dentista, ug sagad dili masakitan ang pasyente niini.

Ang resulta katingalahan usahay. Si Robert, nga gihisgotan sa sinugdan, naayo ang paak sa iyang ngipon niining paagiha. “Kalit lang gibati ko nga daw bag-o ang akong tanang mga ngipon sa akong baba,” siya miingon. “Ug labaw sa tanan, wala nay mga paglabad sa ulo.” Dunay lain nga miingon: “Daw gibati ko nga bag-o ang akong baba!”

Apan, bisan pa sa kalamposan sa pagtambal niadtong adunay TMJ syndrome, kini wala pa gayod bug-os hisabti. Unsa, pananglitan, ang hinungdan gayod sa mga simtoma? Ug nganong ang uban nga grabe ang pagkawala sa puwesto sa apapangig wala man mag-antos samtang ang uban nga dili kaayo grabe ang pagkawala sa puwesto sa apapangig mibati man ug hilabihan nga sakit? Nalangkit ba kaha ang personalidad? Lain pa, sa unsang paagi eksaktong mabalhin ang sakit gikan sa usa ka bahin sa lawas ngadto sa lain?

Ang mga tubag niining mga pangutanaha ug ang uban pa gituki ug gilalisan pa sa mga doktor sa paggalam sa ngipon. Bisan pa, adunay Usa nga bug-os nakasabot sa tanang mga obra ug sa kakomplikado sa tawhanong lawas. Kini nga Usa nagsaad sa pagtapos sa tanang mga dili-kahingpitan nga maoy nagpahinabo sa sakit ug pag-antos sa katawhan.​—Pinadayag 21:4.

Kasamtangan, kon nagduda ka nga ikaw adunay TMJ syndrome, nganong dili ka makigkita sa usa ka dentista nga may kahibalo mahitungod sa dakong impostor? Siya basin makatabang kanimo.

[Footnote]

[Kahon sa panid 22]

Nawala ba sa Puwesto ang Imong Apapangig?

Kon oo ang imong tubag sa mosunod nga mga pangutana, hayan ang imong apapangig nawala sa puwesto.

1. Ibutang ang mga mga tudlo sa kilid sa imong nawong atubangan sa matag dalunggan, diin imong mahikap ang imong temporomandibular joints. Karon bukha ug tak-oma ang imong baba makadaghan. Namatikdan mo ba ang paglagoto, paghagtik, o paglabtik sa mga lutahan?

2. Sunod hinay nga ibutang ang tumoy sa imong gagmayng mga tudlo sa matag dalunggan, hinayng iduot kini sa atubagan sa dalunggan. Unya, bukha o tak-oma ang imong baba. Imong mabati nga gitulod sa bukog sa imong apapangig ang imong mga tudlo. Mas kusog ba ang pagtulod niini kay sa pikas? Sakit ba kon buhaton mo kini?

3. Naglisod ka ba usahay sa pagbuka sa imong baba, o mabati mo ba ang sakit dihang bukhon mo pag-ayo ang imong baba?

4. Mabati ba nimo nga sakit ang imong apapangig o nawong o sa palibot sa dalunggan?

5. Sakitan ka ba kon mag-usap o manghuy-ab?

6. Magkagot ba ang imong ngipon kon matulog ka? (Imong mahibaloan nga ginahimo mo kini kon imong mabati nga sakit o lapoy ang imong apapangig inigmata nimo.)

7. Ang imo bang mga apapangig nagpilit nga dili nimo mabuka o matak-om ang imong baba?