Usa ka Gamitoy nga Higante
ANG adlaw maoy usa ka higante sa atong sistema solar. Dako kaayo kini nga ang 1,300,000 ka yuta masulod niini. Apan itandi ang adlaw sa pipila sa superhiganteng mga bituon sa atong galaksiya, ug kini sa kalit tan-awon nga gamitoy kaayo.
Pananglitan, handurawa ang pagbutang sa lainlaing superhiganteng mga bituon sa dapit mismo nga anaa ang atong adlaw. Adunay pipila nga dagko kaayo nga ilang lamyon ang tibuok orbito o tuyokanan sa yuta. Kita mahasulod sa bituon! Ang bituon nga gitawag Betelgeuse makaabot halos sa Jupiter. Ug kon ang bituong Mu Cephei nahimutang sa dapit diin anaa ang adlaw, lamyon niini ang Saturn—bisan pag ang Saturn halayo kaayo nga mikabat ug upat ka tuig aron ang salakwanang nga Voyager 2 makaabot didto gikan sa Yuta, nga mibiyaheg mga 20 ka pilo sa katulinon sa mohadyong nga bala.
Ang atong galaksiya, ang Milky Way, gitawag nga usa ka higanteng lukotlukot nga galaksiya. Haom kaayo kana. Ang pagkadako lamang niining dako nag-idlak nga nagtuyok nga ruweda sa kapig 100,000,000,000 ka bituon, nga sa kanindot nagtuyok sa kangitngitan sa wanang, makapalibog sa hunahuna sa tawo. Kon mobarog kita sa usa ka daplin sa atong galaksiya ug magpadalag usa ka silaw sa kahayag ngadto sa atbang nga daplin, mokabat ug kapig 100,000 ka tuig aron ang maong kahayag motabok sa galaksiya bisan pag ang maong silaw mohadyong paingon sa tumong niini sa katingalahang katulinon: 186,000 milya sa matag segundo. Sa laing mga pulong, ang Milky Way dunay diametro nga 100,000 ka light-years.
Bisan pa niana, ang atong kanait lukotlukot nga galaksiya, ang Andromeda, maoy kapin sa doble sa gidak-on sa atoa ug tingali dunay mga 600,000,000,000 ka bituon. Dugang pa, nadiskobrehan sa mga astronomo ang dako kaayong galaksiya nga ilang ginganlang Markarian 348. Kini mga 13 ka pilo ka mas dako sa diametro sa atong Milky Way nga galaksiya, nga mosukod sa mga 1,300,000 light-years sa pagkurus niini!
Bisan ang dako kaayong Markarian 348 gamay tan-awon tapad sa galaksiya nga bag-ong nadiskobrehan sa sentro sa usa ka pungpong sa mga galaksiya nga gitawag Abell 2029. Ang mga siyentipiko nagtuo nga kini ang kinadak-ang galaksiya nga ilang nakita sukad. Kini kapig 60 ka pilo ka dako sa atong galaksiya mismo. Kini maoy mga 6,000,000 light-years sa pagkurus niini ug mao ang dapit sa makapahabol-sa-kaisipan nga panon sa mga 100,000,000,000,000 ka bituon. Sumala sa usa ka taho diha sa The New York Times, kini usa usab sa labing dan-ag nga mga galaksiya nga sukad napanid-an. Ug kini dili mao ang gubot nga produkto sa mga puwersang sulagma. “Kini usa ka organisadong masa sa kahayag ug enerhiya,” miingon ang usa sa mga tigdiskobre niini. “Kini usa ka dako kaayo, organisadong galaksiya.”
Ang atong mga utok dili gani makasabot sa pagkadako kaayo niining katigoman sa mga bituon o sa luag kaayong mga distansiya nga nalangkit. Busa, komosta ang nagmugna, nag-organisar nga puwersang nagpaluyo niining tanan? “Iyahat ninyo ang inyong mga mata sa itaas ug tan-awa. Kinsay naglalang niining mga butanga? Mao Siya nga nagalalang kanila nga tinagdaghan, ngatanan sila ginatawag niya sa ngalan.” (Isaias 40:26) Kon ang kalalangan makalilisang kaayo, unsa pa ka labing makalilisang ang Maglalalang!
[Picture Credit Line sa panid 24]
U.S. Naval Observatory nga letrato