Anapog—Ordinaryo Apan Bililhon
Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Belgium
MAHAL NGA MGA BATO! Ang termino mopatungha sa mga handurawan sa talagsaong pasunding sa lainlaing mga kolor: mga diamante, esmeralda, rubi, sapiro, anapog. Anapog? Oo, ang ubos nga anapog maoy usa ka matang sa mahal nga bato.
Sa Belgium, sama sa kadaghanan nga dapit, imong hikit-an ang anapog sa bisan diin. Kini gigamit sa pagtukod ug yano nga mga balay ingon man ambongan nga mga monyumento. Sa samang panahon, imong hikaplagan kini sa ilalom sa tiil ingong graba. Unsa ba gayod kining materyala nga hikaplagan sa tuman ka daghan nga dapit?
Ang anapog maoy apogong bato nga gilangkoban ug kapin sa 50 porsientong calcium carbonate. Kini nahulma sa kanhi pa ingong resulta sa nagkadaiya nga mga proseso, nga nagpatunghag lainlaing mga matang sa anapog. Ang dagatnong mga hayop maingon sa mga tuway, mga suso, ug korales magkuha ug calcium carbonate gikan sa tubig ug gamiton kana sa paggama sa ilang mga bagaw ug kabukogan. Ang mga bagaw mabilin inigkamatay sa hayop. Sa ingon, ang The World Book Encyclopedia nagpahayag: “Kadaghanan sa mga hut-ong sa anapog diha sa tanang bahin sa yuta sa nangagi maoy bagaw o napulpog nga korales ug lapok.”
Ang anapog mahulma usab sa dihang ang calcium carbonate mapugos sa paggawas sa solusyon pinaagi sa pag-alisngaw sa tubig nga diha niana kini natunaw. Ang pipila laktod nga nabulag sa tubig, nga natigom libot sa pila ka tubod ingon man sa mga lanaw ug kadagatan. Ang mga pagkauyog diha sa kugan sa yuta nagpahinabo nga miggimaw ang mga bahin sa yuta nga sa nangagi nailadman sa tubig. (Itandi ang Salmo 104:8.) Busa abunda ang anapog. Sumala sa usa ka banabana, naglangkob kini sa 20 porsiento sa tanang balasong kabatoan. Apan ang anapog mapuslanon kaayo.
Ang giso, nga gilangkoban sa mikroskopikong mga bukog sa gagmitoy nga kalalangan sa dagat, maoy anapog. Ug mao usab ang marmol. Ang marmol mahulma sa dihang ang mga deposito sa anapog mapailalom sa kainit ug kabug-at latas sa dugay kaayo nga kapanahonan. Daghang bantogang mga langob, sama sa Carlsbad Caverns sa Tinipong Bansa, adunay matahom stalactites ug stalagmites nga anapog. Sila nahulma tungod sa pagtulo sa tubig nga adunay calcium carbonate.
Ang Hagit sa Pagkuha Niini
Ugaling lang, dili sayon ang pagkuha sa anapog. Ang dakog-abreng mga kinubkoban, o mga kuhaanag bato, mamugma pinaagi sa paghaw-as sa yuta nga nagsalipod sa deposito sa anapog. Sa makugihon, ug tungod sa di-katuohang kamalahutayon, ang mga obrero sa kuhaanag bato sa unang mga panahon nagkubkob ug hiktin nga mga trensera aron maalsa ang mga tinabas nga bato, nga lainon ang kinadagkoang mga bloke. Dayon miabot ang lisod nga trabaho sa pagbuak sa maong mga bloke pinaagi sa mga maso.
Karong adlawa, mga makina ang nagabuhat niining hago nga mga trabaho. Bisan pag peligroso ang trabaho sa kuhaanag bato, dako kaayo ang panginahanglan sa tawo ug bato nga kinahanglang sagubangon sa tawo ang mga riyesgo sa pagmina niini. Ang maayog-kalidad nga anapog kasagarang makuha pinaagi sa paggamit ug baratohong mga dinamita. Labi pang maayo, kini tingali putlon pinaagig mga serutso.
Pagpanukod nga Gamiton ang Anapog
Ang anapog maayo kaayo alang sa pila ka katuyoan sa konstruksiyon. Sa usa ka bahin, mohatag kinig maayong insulasyon sa usa ka tinukod. Ang 30-sentimetrong bungbong nga anapog maghupot nga way-kausaban sa temperatura sa sulod sa dihang ang temperatura sa gawas mausab abot ug 20 degrees Celsius. Ang gidak-on sa bungbong nga bato magpahinabo sa sulod nga bahin sa pagpabiling anaa sa kasarangang temperatura sa kuwarto.
Ang anapog maayo usab sa paghimong dili makasulod ang tingog. Dugang pa, sa dihang ang anapog tukma nga pagkadumala, kini mahimong dili masuhopan ug tubig. Ang carbon dioxide diha sa tubig sa ulan may reaksiyon uban sa bato ug inanay mopormag dili-madutlag tubig nga salipod sa ibabaw.
Dugang pa, ang anapog matahom. Ang bantogang Arc de Triomphe sa Paris usa lang ka pananglitan sa usa ka bantogang tinukod sa anapog. Angay usab himatikdan mao ang bantogang mga piramide sa Ehipto, nga ginama sa mga bloke sa anapog nga motimbang ug abot sa 16 tonelada! Ang marmol usa ka matang sa anapog nga mapasinaw. Ang malungtarong kasinaw ug katahom naghimo sa marmol nga pinalabi sa mga eskultor sama kang Michelangelo.
Anapog ug Apog
Hinuon, dili tanan nga anapog ang nagamit sa maong talagsaong pagkagamit. Kadaghanan niini giabod diha sa mga galingan ug bato, ang unang tikang sa pagproseso niini aron mahimong lainlaing importanteng mga produkto. Sukad sa panahon sa Bibliya, pananglitan, ang tawo nahibalo kon unsaon paggamag apog (calcium oxide) pinaagi sa pagkuhag apog gikan sa anapog. Niadtong panahona, kini gihimo pinaagi sa pagsunog niini diha sa talinis-ug-tumoy o silindrikal nga mga hurnohan ug apog. Ang apog nagsilbing pangunang sangkap sa igbubulit ug gigamit sa karaang panahon sa pagpalitada sa mga bungbong ug pagpaputi sa mga pader ug mga lubong.—Deuteronomio 27:4; Ezekiel 13:10; Mateo 23:27; Buhat 23:3.
Ang apog sa gihapon adunay daghang hinungdanong kagamitan. Sa pila ka nasod ang tubig maayo nga imnon kay ang apog gigamit sa pagpalunsay niana. Ang tubig nga may apog, nga adunay calcium carbonate o calcium sulfate diha sa solusyon, maoy panalipod batok sa kalibang. Ang apog gigamit usab sa pagneyutral sa pagkaasidohon sa yuta. Magpauswag kini sa pagkamasuhopon sa yuta sa tubig ug hangin, sa ingon makatabang sa produksiyon sa masustansiyang mga pagkaon. Ug ang apog gigamit usab sa paggamag kalamay.
Sa pagkamatuod, ang listahan sa mga kagamitan sa anapog ug sa mga produkto niini taas kaayo. Apan, tinuod, ang pagkuha sa anapog mopatunghag mga suliran. Ang dagkog-lungag nga mga kuhaanag bato kasagarang giabandonar ug nangahimong ngil-ad sa panan-aw. Ang mga balangay libot sa mga kinubkoban tingali napuno sa kinaiyanhong puting abog, ug ang katawhan sa duol mapikal sa kalangas ug sa mga uyog sa gipabutong mga dinamita.
Bisan pa niana, sa dihang imong palandongon ang tanan nga kagamitan niini, ang anapog tinuod nga mahal nga bato. Tinuod, dili kini diamante. Apan unya, unsang tinukod o monyumento ang natukod sukad nga gigamit ang mga diamante?