“Molupad” Samag Halas nga mga Baroto sa Kerala
Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa India
“PASTILAN! Dili taga-yuta nga mga linalang! Unsa ba na sila?” mituwaw si Neville, akong Australianong higala, samtang iyang nakita ang pipila ka itomong butang nga sa katulin nagsingabot kanamo. Sila tulin nga nagpadulong kanamo, nga daw nagkapakapa sa ilang mga pako ug naglupad, nga lugos mahidapat sa tubig.
Ang akong higala wala makapondo sa iyang gilingkoran. Nga mipatong sa kahoy nga tan-awanan, giinat niya ang iyang liog aron makatan-awg maayo. Siya nagtan-aw ug lumba sa samag halas nga baroto sa unang panahon.
Halos kapin pag kilometro ang kalayo sa mga baroto, apan nadunggan namo ang basal ug langgis nga tihol. Unya, samtang ang maong tuling mga sakayan uban sa ilang 100-tawo nga mga tripulante nagkaduol sa panapos nga linya, misigaw ang mga panon sa mga tawo. Sa pag-abiba sa ilang paboritong tem sa baroto, ang mga magdadayeg sa tanang edad nagluksolukso ug kusog nga namakpak. Ang mga babayeng buloknog biste mingpakayab sa seda nilang mga panyo. Sinugdan lang kadto sa tinuig nga Tropeyo ni Nehru nga lumba sa baroto sa Alleppey sa estado sa Kerala, habagatang India.
Ang samag halas nga mga baroto maoy talagsaong bahin sa mga pista sa tubig nga himoon diha sa mga suba ug sa gipabalik nga katubigan sa ubos nga dapit sa sentral Travancore. ‘Apan unsa ba sa eksakto ang samag halas nga mga baroto,’ basin maghunahuna ka, ‘ug sa unsang paagi mitungha ang tibuok nga okasyon?’
Diyutay nga Kasayoran sa Sinugdanan
Ang samag halas nga mga baroto sa sinugdan gidesinyo aron gamiton sa mga gubat. May panahon ang estado karon sa Kerala giharian sa ubay-ubayng lokal nga raja, o mga hari, nga ang matag usa may kaugalingon niyang gamayng teritoryo. Ang mga gubat masubsob ug mahitabo gumikan sa gamay nga paghagit. Lima ka samag halas nga baroto sa kasayon makadala sa tibuok puwersa sa kadagatan sa usa ka hari.
Sa kataposan, usa ka gamhanang magmamando nakabatog gahom ug naghiusa sa dapit, busa ang mga baroto nahimong yanong mga pasundayag. Sila adornohan sa mga okasyon sa pista ug gamiton sa pag-abiabi sa bisitang politikanhon ug relihiyosong mga pangulo. Sa kanunay himoon ang mga lumba sa baroto nianang mga okasyona. Niadtong 1952, si Jawaharlal Nehru, unang primer ministro sa India, mibisita sa Alleppey ug milantaw ug lumba sa baroto. Nga walay pagsapayan sa edad niya ug sa mga panagana sa seguridad, siya nahupngan sa kaukyab ug misakay sa baroto nga midaog, nga mipakpak ug miawit duyog sa ubang mga tawo. Ang iyang gasa sa ulahi nga platang tropeyo nga samag halas nga baroto mipatungha sa lumba sa Tropeyo ni Nehru nga gilantaw sa akong higala ug nako.
Mga Handumanan sa Miaging Kultura
Ang samag halas nga mga baroto maoy taason, yagpis, huping, ug ganayon binuhat sa kahoyng mga bangka. Nagkadaiya ang ilang gitas-on nga nagagikan sa 25 ngadto 30 metros, ug sa ilang kinalaparan nga bahin, sila duolag 1.5 metros lang sa gilapdon. Sa pila ka kaso ang ulin motuybo ug 6 metros ibabaw sa lebel sa tubig ug gipormang sama sa bukad nga bahin sa ulo sa kobra, nga kanay hinungdan sa ngalan nga samag halas nga baroto. Hinuon, ang dulong talinis sama ug sungo sa langgam.
Kining tagsaong mga handumanan sa usa ka kultura nga kasiglohan na ang gidugayon panagsa rang buhaton karong adlawa. Diyutay ra kaayong batid nga mga magbubuhat—mga kaliwat sa karaang panday nga mga pamilya—mangahas sa pagsulay sa paggama niining dako kaayong trabaho, nga maglangkit ug mga tonelada sa mahalong tabla ug mga bulan sa kahago. Inigkahuman sa usa ka bangka, kini paugahon nga ibulad sa adlaw ug sa kamainampingon pahiran sa grasa ug lanang sinagolan ug puti sa itlog aron himoon kining mas tulin nga “molupad.”
Ang pagbansay ug pagpahanas sa usa ka tem nga maoy magdala sa maong bangka alang sa lumba dili usab sayon nga buluhaton. Mga usa ka gatos ka magbubugsay nga may mugbong mga bugsay manglingkod sa duha ka lumbay ubay sa gitas-on sa sakayan. Sa ulin sa bangka mobarog ang duha o tulo pang may taastaas nga mga bugsay sa pag-ulin sa sakayan. Sa pagmentenar sa gikusgon sa pagbugsay, ikompas sa usa ka lalaki ang pagdukdok ug alho sa kahoy nga patunogan. Labing menos tunga sa dosena nga uban mouban sa pagsakay sa pag-abiba sa mga magbubugsay, nga magdungan ug pakpak uban sa mga tihol ug singgit.
Samtang ang lumba mopadayon ug modako ang kasigaw, ang pagkompas mouswag, ug ang mga bugsay magngadto-nganhi nga samag usa ra. Ang ritmikong pataas-paubos nga lihok sa 50 ka bugsay sa matag kiliran sa baroto mohatag sa dagway sa usa ka sakayang naglupad pinaagi sa mga pako niini. Kana ang nakapatingala sa akong higala ug nakapahinabo nga siya mitutok nga nahibulong samtang ang mga baroto daw halos nagsaghid lang sa tubig.
Ang lumba magkinahanglan ug dako kaayong konsentrasyon ug maayong-pagkahiusa nga paningkamot sa grupo. Ang pagkalinga sa usa ra ka gutlo sa bahin sa usa ka magbubugsay igo na sa paglibog sa tibuok tem. Busa may mga panahon nga ang mga mag-aawit nga sakay sa kaindig nga mga baroto mosulay sa pagbungkag sa konsentrasyon pinaagig katingad-an nga mga tingog ug mga talan-awon. Sagad ipadayag ang mga panglingla aron makabentaha sa uban.
Panahon sa usa ka lumba ang kapitan sa usa ka tem nagpasundayag ug unggoy sa gipataas nga tumoy sa iyang baroto. Samtang ang hayop naglingkod nga nagngulngol ug nagngisi, ang kaindig nga kapitan nakaamgo dayon kon unsay nagkahitabo. Aron dili hilupigan, siya miabibag kusog, mihukas sa iyang mga sinina ug mitindog nga naghubo sa tumoy sa iyang baroto. Nakabaton kadto sa gitinguha nga epekto. Samtang ang laing tem mitan-aw sa iyang dapit ang iyang mga tawo mismo nagpadayon sa ilang way-pagkausab nga katulinon ug nakadaog sa lumba. Alang kaniya, ang kaulawan sa pagkapildi sa lumba labaw pa kay sa iyang kaulawan sa pagkanaghubo.
Usa ka timaan sa kadungganan alang sa usa ka balangay nga makapanag-iyag usa ka samag halas nga baroto ug labaw pa nga dungog ang pagdaog ug usa ka lumba. Panahon sa lumba ang tanang katawhan motambong sa okasyon aron sa pag-abiba sa iyang tem. Ang mga magdadayeg, nga dili mahadlok sa daotang panahon, mosungsong sa kusog nga ulan ug sa mga lamok, nga motindog kutob sa tuhod sa lubog nga tubig aron motan-aw sa mga lumba. Ang mga tigpaluyo sa kaindig nga mga tem sagad magkabangi, magsinumbagay, ug ang mga pagdumot hambinon alang sa bangga sa sunod nga tuig.
Wala nay mga hari nga mag-indigay aron makagahom sa teritoryo ug sa pagmando sama sa gihimo sa nangagi sa ilang mga katigulangan. Apan ang maindigong espiritu nagapadayon diha sa gimahal nga dula sa lumba sa samag halas nga baroto sa Kerala.