Cybernetics—Usa ka Karaang Ideya Nahingkod Na
GUSTO ba nimong mopasiyo sa zoo? Didto lagmit motingsi ka sa pagkakita sa inahang unggoy nga nangareglar sa iyang anak, naghinguto sa iyang buhok. O basin ang pagbisita sa usa ka asembolanan sa kotse maoy mas gusto nimo. Makadahom ka ba sa pagkakita ug bisag unsang susama didto?
Dili, lagmit motubag ka. Bisan pa, diha sa modernong mga pabrika sa kotse, makakita ka gayod ug mekanikal nga mga kamot nga mopunit ug modala ug mga piyesa ug materyales alang sa pag-asembol. Sa pagkatinuod, ang maong mga planta nagagamit sa samang mga prinsipyo nga gigamit sa mga unggoy sulod sa kapanahonan sa pag-areglar sa usag-usa. Ang pagtuon sa maong mga prinsipyo gitawag ug cybernetics.
Kining siyensiyaha lagmit bag-o, apan ang pulong dili. Pipila ka libo ka tuig sa miagi, si Homer nagsulat bahin sa ky·ber·neʹtes sa dihang naghisgot sa timonel sa barko. Ug si Plato sa ulahi nagpadapat sa pulong ngadto sa tawo diha sa timon sa kagamhanan. Nan, unsa ba gayod ang cybernetics? Ang The World Book Encyclopedia nag-ingon nga kana “usa ka sanga sa siyensiya nga may kalabotan sa nagakontrol nga mga mekanismo ug sa pagpadala sa impormasyon,” pareho diha sa buhing mga butang ug sa mga makina. Ang pamaagi sa pansulod nga pagkontrol diha sa hayop—iyang sistema sa nerbiyos—maoy kokaamgid nianang sa sulod sa modernong makinarya. Ang pansulod nga sistema nagalihok pinaagi sa pagmando, pagtaho ug impormasyon bahin sa dagan, ug pagkontrol pinaagi sa pagpasibo kon kinahanglan.
Atong susihon ang inahang unggoy sa iyang pagpangareglar. Atong makita nga siya may daghang kasamahan uban sa modernong mga makina. Una iyang pangitaon ang lusa pinaagi sa iyang mata. Unya ang iyang utok momando sa kamot sa pagkuha sa insekto gikan sa balhibo. Ang utok sa kanunay nagabantay sa dagan, maampingong nagseguro nga ang iyang kamot makadakop sa insekto ug dili ang hugpong sa buhok. Komosta na man kong ang bata maglihok samtang kini gihimo? Walay suliran, tungod kay ang utok sa inahan may katakos sa buluhaton, mopadala ug bag-ong mga mando sa pag-apas sa iyang lihoklihok. Mao nga ang unggoy may usa ka komplikado kaayong dala-nang-daan nga sistema sa pagmando, pagtaho sa dagan, ug pagkontrol. Ang mga cybernetico nagtuon sa maong awtomatikong mga sistema sa pagkontrol diha sa buhing mga organismo ug diha sa mga makina. Apan unsang matanga sa mga makina?
Ang nunot-panahon nga mga pasilidad sa paggama ug kotse sa kadaghanan awtomatiko. Sila nagagamit dili lamang sa mga makina apan sa nagdumala-sa-kaugalingon nga mga makina, usahay gitawag ug mga robot. Ang mga robot maoy praktikal nga kapadapatan sa cybernetics tungod kay sila nagagamit sa samang mga prinsipyo sa pagmando, pagtaho sa dagan, ug pagkontrol nga anaa sa inahang unggoy. Kining mga prinsipyo nakapaarang sa robot sa pagdumala sa iyang kaugalingong lihok ug busa may bentaha kay sa ubang mekanikal nga mga himan. Apan sa unsa ba gayod nga paagi ang cybernetics nakadangat sa ang-ang sa robot, sa ingon nag-ugmad sa usa ka natad nga takos ilhon?
Gikan sa mga Moton Ngadto sa mga Robot
Sa tibuok kasaysayan ang tawo misulay sa pagwagtang sa pila ka kapuol ug naandang buluhaton sa kinabuhi pinaagi sa pagpabuhat niana sa mga makina alang kaniya. Siyempre, ang kinasayohang mga himan nanginahanglan gihapon ug agalon sa pagpaandar ug pagkontrol kanila, sa paghunahuna. Mao nga, ang ligid, ligwat, o moton nagpilopilo sa kusog sa muskulo apan nagkinahanglan sa suod nga pagtagad sa tawo. Sa inanay, ang nagaandar nga mga makina naimbento, nga gipadagan pinaagi sa tubig, hangin, o alisngaw. Apan ang mga tawo sa gihapon kinahanglan anaa sa pagsukod sa mahimo sa himan, sa pagpasibo ug sa pagdumala niana. Busa usa ka sistema gikinahanglan sa pagbantay sa kalihokan sa makina. Ang mga makina ba mabuhat sa pagkontrol sa ilang mga kaugalingon, labing menos sa bahin?
Ang utok sa inahang unggoy dili lamang kay mohatag ug mga instruksiyon sa kamot apan nagtigom usab sa taho sa dagan pinasikad sa impormasyon nga giabiyo sa iyang mata. Ang atong kugihang unggoy wala magkinahanglan ni kinsa nga mosulti kaniya kon hain ang sunod nga insekto ug kon unsaon sa pagkuha niana. Siya may dala-nang-daan nga sistema sa pagmando, pagtaho sa dagan, ug pagkontrol nga nagpahimo kaniya nga makadumala-sa-kaugalingon. Ang usa ka makina nga nagabantay sa iyang kaugalingong kalihokan kinahanglan usab makabaton niining mga elemento nga natukod nganha sa iyang awtomatikong sistema.
Ang dakong kausaban sa industriya nga nagsugod sa hinapos sa ika-18ng siglo naghatag panukmod alang sa kaugmaran sa awtomatikong mga makina. Pananglitan, ang steam engine gipauswag sa imbensiyon ni Watt nga centrifugal governor. Pinaagi sa pagmatikod sa katulinon sa makina (taho sa dagan) ug pagpasibo sa barbula pasulod (kontrol), ang mahimo sa iyang makina mamentinar sa usa ka hinatag nga sukod (mando). Mao nga ang katulinon niining makinaha sa awtomatiko nakontrol, nagdumala-sa-kaugalingon.
Apan ang inahang unggoy makahimo ug labaw pa kay sa pangareglar sa iyang anak; siya makapakaon niana ug makasuroysuroy kaniya usab. Ang iyang awtomatikong sistema sa pagkontrol mapasiboon kaayo nga si undo makasalig sa iyang inahan. Ang usa ba ka makina uban sa maong kamanunuton madesinyo? Kana magkinahanglan ug sistema sa pagkontrol nga makaarang siya sa pagpalampos sa kadaiya walay kalabotan nga mga buluhaton. Sukad sa katuigang 1950 ang siyensiya sa cybernetics nakasulay sa pagtagana niining panginahanglan. Usa sa mga kaugmaran nga miturok gikan niana mao ang modernong robot.
Robot—Salingsing sa Cybernetics
Ang pulong “robot” naggikan sa usa ka terminong Czech nga nagkahulogan ug “pinugos nga pagbudlay.” Niining sigloha, “ang robot” nagkahulogan ug “maprograma-pag-usab, daghag-mahimo tigpangamot nga gidesinyo [alang] sa kadaiyang buluhaton.” Daghang industriyal nga mga robot nasangkapan sa mga kompiyuter. Sila naprograma alang sa ubay-ubayng buluhaton ug unya maprograma-pag-usab sa dihang ang eskedyul sa trabaho mausob. Gikaingon nga kutob sa 80 porsiento sa robot mahimong magamit-pag-usab sa dihang ang iyang kompiyuter butangan ug bag-ong mga programa alang sa bag-ong buluhaton.
Sa unsang paagi nagalihok ang industriyal nga robot? Ang mga cybernetico nagagamit ug samang matang sa dala-nga-daan nga sistema sa pagkontrol diha sa mga robot nga atong mapanid-an diha sa inahang unggoy, uban sa mga elemento sa pagmando, pagtaho sa dagan, ug pagkontrol. Sa pagsugod, usa ka sunodsunod nga mga instruksiyon ang ibutang sa memorya sa robot. Pagkahuman, sa matag panahon nga ang makina nagaandar, mga senyas nga mando gikan sa iyang memorya mosugo kon unsay angay niyang buhaton. Usa ka tigmatikod nga instrumento diha sa makina motaho sa dagan. Sulod sa iyang memorya, himoon ang pagtandi sa dagan uban sa unang mando nga mopatunghag usa ka mando sa pagsugod sa sunod nga buluhaton. Ang maong mga makina makatulod, makabira, makalubag, makaisa, makapaubos, makapatuyok, o ngani makaisprey ug pintal, makawelding, makakarga, makakamada, ug makatumod.
Ang paggama ug kotse maoy usa ka industriya, taliwala sa daghan, nga nagagamit ug cybernetics ug nagpahimulos sa robot. Kini nakakuha sa mga mamumuo gikan sa delikado nga palibot tungod sa kainit, alisngaw, o kasaba. Usa ka mekaniko sa planta sa kotse nahinumdom sa kahimtang 30 ka tuig sa miagi, nag-ingon: “Kinahanglan kong imontar ang tibuok mga engansahan ug sa pagbuhat niana nakadaot sa akong bukobuko. Kana [nga buluhatona] ginahimo ni robby karon.”
Supremong Cybernetico
Bisan pa, ang kaugmaran sa natad sa cybernetics angayng dili magbuta kanato sa kamatuoran nga bisan ang labing komplikadong gidireheran-sa-kompiyuter nga robot makahimo lamang sa kon unsay naprograma nga iyang buhaton. Pareho nga ang makina ug ang programa maoy gidesinyo sa tawo. Nan, unsa may atong ikahinapos mahitungod sa kaugalingong sistema nerbiyos sa tawo? Sa tin-aw kana labaw, labaw nga superyor sa kalidad.
Si Norbert Wiener, nagpanguna sa cybernetics, nag-ingon: “Walay laing nagakompiyut nga makina ang maduolduol sa kadaginotan sa enerhiya sa utok. . . . [Ang tawo may] kinamaayohang naugmad nga sistema nerbiyos” sa bisan unsang buhing butang sa ibabaw sa yuta. Tataw, ang tawo naghatag ug maayong pananglitan sa kon unsay mahimo sa sistema sa pagmando, pagtaho sa dagan, ug pagkontrol. “Ang pagpadalag impormasyon sulod sa sistema nerbiyos maoy labawng komplikado kay sa kinadak-ang sentro sa telepono,” taho sa The New Encyclopædia Britannica, nga nagdugang: “Ang pagsulbad sa mga suliran pinaagi sa tawhanong utok minglabaw pag-ayo sa katakos sa labing gamhanang mga kompiyuter.”
Nan, ang tanang pasidungog moadto ngadto sa Tigdesinyo sa tawo, si Jehova nga Diyos, nga dapat ilhon nga labing maalam nga cybernetico masukad. “Kahibulongan uyamot ang pagkahimo kanako,” sulat ni David sa Salmo 139:14. Matag himsog nga tawo sa pagkahimugso nasangkapan sa sistema nerbiyos nga nakapaarang kaniya nga mahimong agalon sa iyang kaugalingong kalihokan. Ang pila ka mga katakos daling maugmad. Ang pagpunit ug mga butang ug pagdala kanila maoy sa literal binata nga dula. Ang ubang mga kahanas, sama sa pagbisikleta o pagpiyano, nagkinahanglan ug pagbansay.
Ang tawhanong sistema sa pagkontrol maoy hilabihang manunuton. Ngani magamit kana sa paghatag ug moral nga paggiya. Sa Efeso 6:4 ang Bibliya nagdasig sa mga ginikanan sa paghatag ug matarong moral nga mga sukdanan nganha sa utok sa ilang mga anak, ang proseso gitawag nga “pagdumala-sa-alimpatakan.” Ang usa ka dagaya nga panudlanan sa moral nga mga latid makatudlo sa bata diha sa paghimog mga desisyon ug motabang kaniya sa pagbantay sa iyang kaugalingong kalihokan.
Ang pulong ky·berʹne·sis makita sa 1 Corinto 12:28. Didto ang termino nagpasabot sa “katakos sa paggiya,” o sama sa paghubit sa Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words, kini gikaingon bahin “kanilang nagsilbi ingong mga giya” sulod sa kongregasyon. Bisan ang Kristohanong kongregasyon magsilbi ingong usa ka sistema sa cybernetics, tungod sa teokratikanhong mga tumong ug mga sukdanan. Ang matag indibiduwal nga sakop may kahigayonan sa pagbantay sa iyang kaugalingong kalihokan pinasikad sa mga sukdanan nga gipahaluna diha sa Bibliya.
Busa ang cybernetics maoy ingon gayod ka karaan sa kalalangan. Siyempre, ang inahang unggoy wala mahibalo niana, ni siya magtagad. Apan ingong intelihenteng mga linalang sa Diyos, apresyahon nato ang kahibulongang gasa sa atong dala-nang-daan nga sistema sa pagkontrol. Pinaagi sa paggamit niana sa tukma, magamit nato ang atong mga gasa ngadto sa himaya sa Supremong Cybernetico, si Jehova nga Diyos.
[Picture Credit Line sa panid 21]
BMW Werkfoto Nr. 88090