Ang Madanihong Kalibotan sa Kalingawan
HOLLYWOOD! Bisag asa ka nagpuyo ning kalibotana, kanang ngalana malagmit makapasantop sa imong hunahuna sa mga sine ug kalingawan. Usahay gitawag nga kabisera sa kalingawan sa kalibotan ug Tinseltown, wala nay laing dapit ang halos samag kahulogan sa negosyo sa pasundayag ingon niining kasikbit sa Los Angeles, California. Kana tataw gayod nga morag mao ang sentro sa paggawal-sa-kaluho ug kabantog. Ingon sa gisulti sa usa ka magsusulat, “ang dungog sa Hollywood ingong tigmugna sa mga pantasya sa pelikula nahimong tibuok-globo.”
Ang Kalingawan—Dakong Negosyo
Apan dili lang dungog sa Hollywood ang mikanap sa tibuok kalibotan; ang “Hollywood” maoy usa ka dako, tibuok-globong eksport nga negosyo. Sa pagkamatuod, sumala sa magasing Time, sunod sa mga kagamitan sa kahanginan, ang kalingawan maoy kinadak-ang eksport nga produkto sa Tinipong Bansa. Ang industriya nakahakot ug gatos-gatos ka bilyong dolyares kada tuig, ug ang dako-dakong bahin—mga 20 porsiento—naggikan sa ubang mga nasod.
Ang Tinipong Bansa nakasapi gumikan sa 35 porsiento sa halin sa libro sa kalibotan, 50 porsiento sa kita sa rekording, 55 porsiento sa sine ug pangbalay nga video, ug gikan sa 75 ngadto sa 85 porsiento sa iyang kita sa TV.
Ingong baylo niining hilabihang manggad, ang Hollywood naglingaw sa kalibotan. Dili kay ang kalibotan kanunay nga nalipay mahitungod niana—kapin sa usa ka nasod ang naligutgot mahitungod sa Amerikanhong kultural nga imperyalismo, kay ang ilang mga batan-on misalikway sa lokal nga kultura dapig sa magilakong mga ideya ug mga kustombre gikan sa Amerika. Hinuon, kini dili sa pagsulti nga ang kalingawan nagagikan lamang sa Tinipong Bansa. Daghang mga nasod may kaugalingong industriya sa kalingawan—mga pelikula, TV, mga rekording, mga libro, mga isport, ug uban pa.
Kalingawan—Pagkasayon Karong Adlawa
Walay sapayan kon kinsa o si kinsa ang angayng molingaw sa kalibotan, ang talagsaon mao nga ang kalingawan mismo dali ra kaayong mabatonan, dagaya kaayo karong adlawa nga kinahanglan natong sagubangon ang usa ka bug-os nga kausaban sa kahimtang. Sa pag-ilustrar: Kon nagkinabuhi ka pa sa miaging siglo, makapila ka kaha lingawa sa nabansay, abilidarang mga tigpasundayag? Bisan pag nagkinabuhi ka sa kinadatoang nasod, kulang ka sa kalingawan sumala sa opinyon sa daghan sa karong adlaw nga kaliwatan. Pananglitan, mahasol ka pa sa pagbiyahe sa pagtan-aw sa drama o usa ka konsiyerto sa simponiya. Karong adlawa yano lang kitang maminaw sa atong mabitbit nga stereo nga makapatokar ug bisag unsang musika nga naglungtad, o mohagsa diha sa sopa sa pamilya ug, sa usa ka pislit sa buton, malingaw sa halos tanang matang sa pasundayag nga mahunahunaan.
Sa bisan haing ugmad nga nasod, makaplagan nimo sa daghang mga balay ang labing menos usa ka TV, usa ka VCR, ug CD o usa ka cassette player, maingon usab sa ubang elektronikong mga himan. Ang pila ka mga bata ningdako nga may mga TV sa tibuok balay nga halos sama ug salamin nga bisan diin. Sa dili ugmad nga mga nasod, daghang mga kabalangayan ug mga kasilinganan may ilang lokal nga sentro sa TV diin ang mga tawo motigom sa magabii aron malingaw. Ang katawhan nalinga na sa TV. Ang libreng mga oras puno sa daghan ug daghan pang mga porma sa kalingawan.
May daotan ba niana? Aduna bay mga kapeligrohan diha sa modernong kalingawan? O ang pagdagsang ba sa karong adlaw nga kalingawan sa yano nagkahulogang usa ka kalibog sa bahandi? Mohimo kitag usa ka balanseng panglantaw sa madanihong kalibotan sa kalingawan.