Ang Imong Anak Gusto Bang Magbuhig Hayop?
ANG kabataan sa tanang bahin sa kalibotan madani sa binuhing mga hayop. Ug pagkadaghang kapilian! Ang trese-anyos nga si Tabitha, pananglitan, nagbuhi ug guinea pig. Ang singko-anyos nga si Naomi adunay puti nga ilaga. Ug ang 15-anyos nga si Bobby-John nga bag-ong binuhi nga joey—usa ka nati nga baye nga kangaroo. “Siya dunay iyang kaugalingong basket ug moluko diha niana sama sa iyang buhaton sulod sa puyo sa iyang inahan,” matud pa ni Bobby-John, “Dili kaayo siya gustong magpakugos, apan nindot kaayo siya.”
Daghang hamtong gusto usab ug mga binuhi. Ug ang pagpaanad ug paggamit sa mga hayop ingong binuhi balik pa sa karaang panahon. Gipaanad sa mga Ehiptohanon, pananglitan, ang mga iring ug mga unggoy. Unya dihay Romanong imperador nga may talagsaong binuhi—usa ka leyon nga ginganlag Scimitar. Dako kaayo ang iyang pagmahal sa iyang binuhi nga leyon nga palingkoron niya kini diha sa lamesang kan-anan uban niya ug matulog sa tiilan sa iyang kama inigkagabii. Ang mga Romano nagbansay usab ug mga iro ug mga amo. Usa ka popular nga kalingawan mao ang pagtan-aw sa mga amo nga mobaba sa likod sa mga iro o magmanehog mga karro.
Kon maayong pagkabansay ug matultolan sa ilang mga ginikanan, ang mga anak makakat-on sa pag-atiman ug maayo sa ilang mga binuhi. Ang mga anak hatagan ug responsabilidad sa pagpakaon ug paggalam kanila. Ang pagbaton ug mga binuhi matudloon usab kaayo alang sa kabataan. Sama sa giingon diha sa The New Encyclopœdia Britannica, “ang pagbaton ug mga binuhi mohatag ug higayon sa pagtudlo sa kabataan sa pagkasuod sa pribilehiyo ug responsabilidad ug bahin sa sekso usab. Ang proseso sa pagpaliwat mamatikdan sa dili madugay, nga sundan sa mga butang sama sa panahon sa pagsabak ug sa nagkalainlaing mga problema nga nalangkit sa paghimugso ug pag-atiman sa anak sa binuhi.”
Gigamit sa mga ginikanan ang mga binuhi sa pagpakita sa ilang mga anak sa hustong hunahuna diha sa tanang buhing butang—dili gayod magmabangis o paantuson ang binuhi, pananglitan, ug dili gayod kini pagutman o magpabiling hugaw. Praktikal usab kini nga paagi sa pagpakita sa anak sa kaalam ug sa kahanas sa Maglalalang sa hayop, nga naghimo sa matag usa “sumala sa ilang matang.”—Genesis 1:24.
Apan ang kabataan sagad tak-an sa responsabilidad ug malimtanon. Kasagaran na kaayo nga ang kaikag sa bata sa binuhi daling mawala. Ang usa ka semanang kaikag mahimo dayong sunod semana nga kalaay. Busa, mga ginikanan, kon naghunahuna kamo sa paghatag sa inyong mga anak ug responsabilidad sa pagbaton ug binuhi, hinumdomi nga kamo, nga hamtong, ang mopas-an sa kataposang responsabilidad.
Hustong Kahindikan Gikinahanglan
Ang maayong kahindikan hinungdanon sa mga binuhi, apan hinungdanon usab—tingali mas labaw na—sa imong mga anak. Ang mga hawla sa binuhi ug mga kulongan kinahanglang limpiyo kanunay, ug ang ubang mga binuhi nagkinahanglag regular nga paggalam ug pagkaligo. Angay usab tagdon ang kasubsob nga madapat ang lawas sa tawo diha sa mga hayop. Hinumdomi nga ang dila sa kadaghanang mga hayop mao usab ang ilang labakara, nga ilang gamiton sa tanang bahin sa ilang lawas. Ug samtang nasangkapan sila sa pagdumala sa mga kagaw nga ilang matulon, ang mga bata wala niini. Ayaw dasiga ang imong anak sa paghalok sa hayop.
Ang mga binuhi kinahanglang adunay ilang kaugalingong plato ug dili gayod tugotang tilaan nila ang mga plato nga gamiton sa mga tawo. Hinungdanon kaayo kini, kay ang mga hayop ug mga langgam adunay daghang sakit nga mapasa ngadto sa mga tawo kon dili himoon ang makataronganong mga panagana. Ug daghang binuhi mamaak. Tinuod nga ang pipila niining mga sakita dili grabe ug sagad dili-mamatikdan o ipasangil sa ubang tuboran gawas sa mga binuhi. Apan ang ubang mga sakit sa respiratoryo ug mga nukanuka sa panit kasagarang makuha gikan sa mga binuhi. Ang ubang mga sakit mas grabe ug makamatay. “Ang binuhing mga iring nakatakod ug mga 3,300 ka inahang nagsabak sa usa ka tuig sa toxoplasmosis, nga misangpot ug 15 porsientong gidaghanon sa mga batang gisabak nga nangamatay,” nagkanayon ang U.S.News & World Report.
Tudloi ang Kabataan nga ang mga Binuhi Dili mga Tawo
Dihang molalom ang pagmahal sa bata sa binuhi, kinahanglan ang pag-amping nga dili sila maghingapin ug mosugod sa pagtratar sa ilang binuhi nga samag tawo o may tawhanong mga hiyas o samag sukod sa pagsabot. Kini mopahinabog masakit nga kasinatian dihang motigulang na ang binuhi o mamatay o tingali mamatay sa aksidente.
Siyempre, dili lamang kabataan ang tudloan niini. Ang ubang mga hamtong kinahanglang magbantay usab niining bahina. Sa ubang mga kaso ang binuhi hapohapon ug gitagad nga daw masuso o batang gamay. Ang kabataan dali nga mosunod sa ilang makita nga ginahimo sa mga hamtong, nga naghatag ug sobrang pagmahal sa ilang mga binuhi.
Busa kinahanglang magbaton kita ug timbang nga hunahuna bahin sa mga binuhi ug tudloan ang atong kabataan usab niini. Tabangi sila sa pagsabot nga ang mga binuhi ug ang tanang buhing linalang ni Jehova ania dinhi aron kalipayan ug magamit sa tawo. Apan kinahanglang mag-amping kita nga dili gayod ipataas ang mga hayop ug mga langgam labaw pa sa papel nga gilaraw sa Diyos kanila nga mabatonan. Dili katuyoan sa Diyos nga mabuhi ang mga hayop sa walay kataposan. Ang ilang limitadong gitas-on sa kinabuhi dili tungod sa sala ni Adan ug Eva ug sa misunod nga napanunod nga sala ug kamatayon, sama sa kaso sa mga tawo.—Roma 5:12; 2 Pedro 2:12.
Kon ang mga binuhi ibutang sa hustong dapit, sila makapalipay nga gasa gikan sa Diyos aron kalingawan sa tawo. Ug dili lamang alang sa kabataan. Daghang nagmamingawon, masakiton, ug mga tigulang nakakuhag kaayohan ug kalipay gikan sa ilang paraygong mga binuhi. “Ang mga tigdukiduki miingon nga, diha sa pipila ka kahimtang, ang mga binuhi—o, sama sa kagustohan sa pipila, ‘kaubang mga hayop’—mopauswag sa pag-obra sa kasingkasing sa ilang tag-iya, mopadali sa pagkaayo gikan sa atake sa kasingkasing, mopahupay sa kabalaka ug makaus-os sa presyon sa dugo,” miingon ang basahong AARP News Bulletin.
Magbuhi o Dili?
Nan, unsay imong himoon kon mangayo ang imong mga anak ug binuhi? Ikaw ang mohukom, ibutang sa hunahuna ang tanang mga bentaha ug disbentaha. Ang mga butang sama sa dapit nga imong gipuy-an, ang gastos sa hustong pag-atiman ug pagpakaon sa binuhi, ang edad sa imong anak, ug ang panahong gikinahanglan sa pagdumala sa hustong pag-atiman sa binuhi kinahanglang palandongon pag-ayo.
Apan kon mohukom ka nga makaayo alang sa imong anak nga adunay binuhi, ipabutang sa hunahuna ang tambag sa itaas. Unya, uban sa binuhi sa pamilya, nganong dili kalipayan kini sa bug-os? Galama kana pag-ayo, tudloi ang imong anak sa pagbuhat ug sama. Ibutang sila sa ilang hustong lugar, ang mga binuhi dili lamang mapuslanon ug makalingaw nga ikauban kondili makalipay nga ebidensiya usab sa makaiikag nga panagkadaiya, ang walay kataposang kamamugnaon sa usa ka mahunahunaong Maglalalang.