Ang Kataw-anang Langgam sa Lake Victoria
Sinulat sa koresponsal sa Pagmata! sa Kenya
ANG among bangka naglawig sa malinaw nga katubigan sa Lake Victoria dihang sa kalit kini makita. Didto, nasuksok sa dakong sanga sa gulang nga kahoy nga nagbitay ibabaw sa lanaw, mao ang dakong salag sa langgam. Kini may sukod nga 1.8 ka metros sa diyametro—may igong gidak-on nga mopukaw ug kahadlok nga adunay samag-pterodactyl nga mananap ang nagpuyo niana.
Bisan pa, kay gustong makita ang salag, gihigot namo ang among bangka sa usa ka dakong bato duol sa punoan sa dakong kahoy, ug kaming tanan nangatkat sa sanga aron makatan-aw sa duol. Ang tanan, gawas sa nagaulin sa among bangka. Ang mga tawo nga nagapuyo duol sa lanaw naglikay gayod sa pagduol niini. Bisan ang ngalan niini makahahadlok nga pamation—hammerkop!
Samtang nagkaduol kami sa salag, nakita namo nga lahi kini sa ubang mga salag nga among nakita sukad. Mokabat ug tulo ngadto sa upat ka adlaw sa hagong trabaho sa laki ug baye nga hammerkop ang pagtukod lang sa “pundasyon” sa ilang balay—hugka nga pagkatukod, pormag-platito nga salog. Kini hinimo sa mga tangbo, tukog, ug dagami. Sa dihang matapos na kining bahina sa pagtukod, ilang tukoron ang palibot nga mga bungbong ug dayon sugdan ang atop gikan sa likod. Dihang katunga na sa atop ang matapos, ang baye mosulod sa salag. Siya magpabilin sa salag samtang ang laki mangita pa ug dugang materyales sa pagtukod.
Human nga matapos ang balkon, ilang butangan ug lapok ang gawas ug sulod niini. Unya nagkalainlaing bulag nga materyales ang idugang diha sa mga kilid ug sa atop aron ang salag dili-mabasa ug mainit. Sa kataposan, ang ilang balay “nadayandayanan.” Mga lata, panit sa halas, mga nuog—bisan unsa nga makita sa laki—ibutang diha sa atop sa salag. Ang tibuok nga proyekto mokabat ug lima o unom ka semana.
Natapos ang among pag-inspeksiyon sa salag, nanaog kami ug balik sa bangka ug nagpaabot. Wala magdugay mitungha ang usa ka hammerkop, mitugpa diha gayod mismo sa atop. Apan sa among katingala, dili kini higanti nga langgam. Kini maoy 56 sentimetros lamang ang gitas-on, dulom nga pagkakape ug kolor, ug ordinaryo ang panagway. Gawas sa iyang ulo. Ang dako nga sungo ug dakong pasong sa likod nakahatag niini ug dagway nga sama sa ulo sa martilyo. Busa kini ginganlag hammerkop.
Sa dili magdugay sugdan sa hammerkop ang trabaho nga nakahatag kaniya ug dungog nga kataw-anang langgam. Milanog ang iyang tagning nga pagkakak ug misugod sa pagsayaw ug naglukso-lukso. Sa kalit mitungha ang iyang pares ug miduyog kaniya pinaagi sa paglukso diha sa iyang likod ug miduyog sa kataw-anang pagsayaw. Apan, wala pa matapos ang trabaho sa langgam. Karon siya misakdop gikan sa iyang mansiyon diha sa kilid sa lanaw ug mitugdon sa likod sa natulog nga hippo. Dihang molihok ang hippo, makutaw ang lapokon nga ilalom sa lanaw. Ang nakurat nga mga baki molangoy paibabaw—madagit ra sa hammerkop. Ang gagmayng isda, mga wati, insekto, ug ubang mga mananap nga nagakamang sa tubig maoy mga pagkaon usab sa hammerkop.
Kon tawagon mo man siya ug kataw-anan o batid nga magtutukod, ang hammerkop madanihon—laing pananglitan sa walay kinutobang imahinasyon sa atong Maglalalang.
[Hulagway sa panid 31]
Ang hammerkop ug ang iyang salag