Ang mga Kamatuoran Luyo sa Pasko, Easter, ug Adlaw sa Minatay

ANG Bibliya nagpakita nga si Jesus 33 1⁄2 anyos sa diha nga siya gilansang sa sayong tingpamulak sa tuig 33 K.P., sa panahon sa Hudiyonhong Paskuwa. Kini nagkahulogan, kon iphon nga pabalik, nga natawo siya sa sayong tinghunlak sa tuig.

Ang saulog nga Saturnalia sa paganong Roma, ang adlawng-natawhan sa dili-maparot nga adlaw, maoy mga tulo ka bulan pa sa ulahi. Sa unsang paagi napaabante ang selebrasyon sa pagkatawo ni Jesus ngadto sa Disyembre 25, aron sa kamapasipalahon maatol kini sa paganong selebrasyon sa adlawng-natawhan sa adlaw?

Ang kanunay-mugbong mga adlaw sa Disyembre mipukaw ug matuotuohon nga kahadlok taliwala sa mga magsisimba sa adlaw, kinsa nahadlok nga ang ilang diyos maoy himalatyon. Sila mingdagkot ug mga kandila ug minghaling ug mga daob sa pagtabang nga maulian ang masakitong diyos. Kana maorag nagmalamposon. Human sa winter solstice sa Disyembre 21, ang adlaw-diyos mitungha aron mabalik ang iyang kusog samtang nagkataas ang mga adlaw.

“Ang Disyembre mao ang dakong bulan sa paganong selebrasyon, ug ang Dis. 25 mao ang tayuktok sa kasadyaan sa tingtugnaw,” misaysay ang Church Christmas Tab. “Ang pipila nagtuo nga ang obispo sa Roma maoy nagpili sa Dis. 25 ingong ang petsang natawhan ni Kristo aron sa ‘pagbalaan’ sa paganong mga selebrasyon. Ang sangpotanan mao ang katingalahang panagsagol sa pagano ug Kristohanong mga pangilin nga gitawag karon sa kalibotan nga Pasko.” Ang artikulo miangkon: “Ang pulong ‘Pasko’ dili makita sa Bibliya. Ug ang Kasulatan wala magsugo nga isaulog ang pagkatawo ni Jesus.”

Dili katingad-an nga ang teologong si Tertullian mimulo: “Pinaagi kanamo, kinsa dili sinati sa mga Igpapahulay, ug sa bag-ong bulan ug sa mga pangilin, nga kaniadto dalawaton sa Diyos, ang Saturnalia [ug ubang paganong mga piyesta] karon komon na, ang mga regalo gidala ngadto-nganhi, . . . ug ang mga dula ug mga kombira gisaulog uban sa kagubot.”

Gipadayon ni Papa Gregorio I kining makapahugaw nga uso. Sumala sa magasing Natural History, “inay sulayan pagpapha ang mga kostumbre ug mga tinuohan sa mga katawhan, ang mga pahimangno sa papa mao, gamita ninyo sila. Kon ang usa ka grupo sa mga tawo magsimba sa usa ka kahoy, inay putlon kana, konsagraha kana kang Kristo ug tugoti sila sa pagpadayon sa ilang pagsimba.”

Dili Isagol ang Kamatuoran sa Kabakakan

Kini bang polisa sa pagkompromiso giuyonan sa Diyos? Matikdi ang pasidaan sa Diyos ngadto sa iyang katawhan nga andam nang mosulod sa paganong Canaan: “Magbantay sa imong kaugalingon . . . kay basi ikaw magsukitsukit mahitungod sa ilang mga diyos, nga magaingon, ‘Sa unsang paagi kining mga nasora nag-alagad sa ilang mga diyos? Ug ako, oo, ako, magbuhat sa ingon.’ Dili ka magabuhat sa ingon kang Jehova nga imong Diyos, kay ang tanang butang dulumtanan kang Jehova nga iyang gidumtan ilang gibuhat ngadto sa ilang mga diyos.” (Deuteronomio 12:30, 31) Ang samang pasidaan gisubli diha sa Kristohanon Gregong Kasulatan: “Ayaw kamo pagpayugo nga dili angay uban sa mga dili magtutuo. Kay unsa may panag-ubanay sa pagkamatarong ug sa pagkamalapason? O unsa may panag-ambitay sa kahayag uban sa kangitngit? Dugang pa, unsa may pakig-uyonay tali ni Kristo ug Belial [potnot, Satanas]? O unsa may pakigbahinan sa tawong matinuohon uban sa dili magtutuo?”​—2 Corinto 6:14, 15.

Unsay gidumtan pag-ayo sa Diyos bahin niining bakak nga mga diyos ug ang pagsimba kanila? Si Saturno mao ang Romanhong adlaw-diyos nga gipasidunggan sa Saturnalia. Takos ba siya? Si Simon Schama, propesor sa kasaysayan sa Harvard University, nagtawag kaniya “ang labing hangol sa pagkaon, ilimnon ug sa ubang matang sa pinilyo.” Ang magasing Lear’s nagtawag sa pangilin “ang labing bantogang pagpatuyang sa bino sa karaang kalibotan.”

Ang kultong pagsimba sa adlaw-diyos nga si Mithra milukop sa Asia. Sumala sa antropologong si Gabriel Seabrook, siya “usa ka manggugubat nga diyos, kinsa nagpalantig sa makapatayng mga pana ug mga sakit nga wala nay pagkaayo sa iyang mga kaaway sa natad-panggubatan.”

Ang pagsimba sa adlaw taliwala sa mga Aztec ilabinang madugoon. Ang magasing Natural History nagsaysay nga “gawas kon ihalad ang mga biktima ngadto sa adlaw nga mga diyos, ang tanang kinabuhi​—apil ang iya sa mga diyos​—mamatay.”

Sa pagsubli sa gigikanan niining selebrasyona (tan-awa ang kahon sa ubos), tingali dili ka matingala nga ang mga balbal ug mga magsisimba ni Satanas nagtahod gihapon sa Disyembre 25. Ang San Francisco Chronicle sa Disyembre 21, 1991, nagkutlo sa usa ka balbal ug popular paganong manunulat nga miingon: “Kini usa sa among mas hagong mga selebrasyon. Kami magpulaw sa tibuok gabii.” Usa ka sakop sa grupong Covenant of the Goddess miingon: “Among dulaon ang usa ka rituwal. . . . Ang mga membro sa among klero mopasundayag sa usa ka misteryosong dula mahitungod sa pagkatawo sa batang adlaw.”

Dawaton ba sa Diyos o sa iyang Anak ang maong pasidungog, nga nagpasibaw sa pagsimba sa bakak nga mga diyos?

Easter ba​—o Astarte?

Kining kasadyaan sa selebrasyon sa pamilya magsugod ug sayo sa buntag inigbangon nila aron sugaton ang pagsilang sa adlaw uban sa matinahorong pagkahibulong. Sul-oban ang mga bata sa labing nindot nga bag-ong biste, nga kompletog bag-ong mga gora. Ang selebrasyon maglakip sa mga emblema sa mga koneho, mga basket nga napunog kinoloran nga mga itlog, ug init nga mga tinapay nga may krus nga aysing. Kini mao gayod ang Easter. O tinuod ba?

Ang panahon sa tingpamulak sagrado alang sa mga magsisimba sa sekso sa Penisya. Ang ilang diyosa sa pagkamasanayon, si Astarte, o Ishtar (Aphrodite alang sa mga Grego), nakabaton sa iyang mga simbolo nga itlog ug koneho. Siya adunay dili-matagbawng kauhaw sa dugo ug sa imoral nga sekso. Ang iyang mga rebulto sa nagkadaiyang paagi naghulagway kaniya nga may hingaping mga organo sa sekso, o may gikuptang itlog ug koneho sa iyang kiliran. Ang sagradong pagpamuta bahin sa iyang kulto. Sa Canaan, ang diyosa sa sekso gitudlo ingong asawa ni Baal. Siya gipasidunggan pinaagi sa hinubog nga pagpatuyang sa sekso, kay ang mga magsisimba nagtuo nga ang ilang pakigsekso nakatabang sa pagpahinabo sa bug-os nga pagkapukaw ug pakigsekso ni Baal sa iyang asawa. Sumala sa librong Recent Discoveries in Bible Lands, “walay laing nasod ang nagbaton ug daghan kaayong pigurin sa naghubo nga diyosa sa pagkamasanayon, nga ang pipila tataw nga mahilas, ang nakaplagan.”

Sa ilalom sa iyang mga monyumento sa Cartago, ang sulaw-kolor nga mga urna nadiskobrehan nga nasudlan ug napaig nga kabukogan sa gagmayng mga bata. Ang ilang mga ginikanan, nga sagad maoy mga tawo nga may ranggo ug titulo, nagtinguha nga panalanginan sa mga diyos ang ilang katigayonan ug impluwensiya. Ang pipila sa mga urna nakaplagang nasudlan sa mga bukog sa ubay-ubayng kabataan sa lainlaing pangedaron, tingali sakop sa samang pamilya.

Ang pagtan-aw sa ibabaw nga kahon mopakita nga nipis kaayo ang takoban sa modernong mga bersiyon niining karaang mga rituwal. Bisan ang ngalang Easter gamay rag kalainan sa karaang paganong ngalan. Nan, kini ba ang paagi sa pagpasidungog sa balaang Anak sa Diyos?

Adlaw sa Minatay​—Gabiing Makalilisang sa Kakaraanan

Kini ang kataposang gabii sa Oktubre. Sa kahayag sa bulan, usa ka gamayng grupo sa mga tawo nga nagsul-ob ug takoban magbalaybalay nga magpadayag sa ilang mga panginahanglan uban sa daotang mga panghulga. Nagabantay sa pila ka ang-ang mao ang nagngising mga ulo sa kalabasa nga sanag tungod sa gidagkotang mga kandila​—nga ginama gikan sa tambok sa tawo. Ang ubang pultahan nagtulo sa dugo sa tawo. Kini ang gabii ni Samhain, ang Celtic nga diyos sa mga patay.

Tingali walay laing “Kristohanong” selebrasyon nga si Satanas dayag nga nagpasidungog sa iyang kaugalingon ug naghandom sa iyang patay nang mga sumusunod. Ang magsusulat nga si J. Garnier nagsugyot nga ang mga selebrasyong may pag-antos ug kamatayon masubay balik sa paglaglag sa karaan sa iyang tanang sumusunod nga tawo, ingon man sa mestisong mga anak sa nahulog nga mga manulonda, sa panahon sa Lunop. Ang mga kultura sa tibuok kalibotan adunay mga pangilin alang sa mga patay, “nga gisaulog sa tanan sa adlaw o sa maomaong adlaw mismo diin, sumala sa asoy nga Moisesnon, nahitabo ang Lunop, nga mao, ang ikanapulog-pitong adlaw sa ikaduhang bulan​—ang bulan nga hapit motumbas sa atong Nobyembre.”​—The Worship of the Dead, ni J. Garnier.

Ang mga Druid wala mahigawas. Sa Oktubre 31, si Samhain giingong nagpagawas sa mga espiritu sa mga patay aron makighugoyhugoy sa mga buhi. Ang mga Druid nagsuroysuroy sa kadalanan nga may mga parol, ug sa pag-abot sa usa ka balay, sila mangayog kuwarta ingong halad alang kang Satanas.

Ang Adlaw sa Minatay maoy dakong satanasnong rituwal nga adlaw. “Kini maoy usa ka relihiyosong selebrasyon alang sa kalibotan sa namiyang mga kalag, uban sa mga satanista nga nagahimog mga halad ug ang mga balbal mahilomong nagasaulog pinaagig mga sirkulo sa pag-ampo o mga pagkaon alang sa mga patay,” sumala sa usa ka artikulo sa USA Today. Kini nagkutlo sa balbal sa Washington nga si Bryan Jordan nga nag-ingon, “Ang [mga Kristohanon] wala makaamgo niini, apan sila nagasaulog sa among pangilin duyog kanamo. . . . Nagustohan namo kini.”

Mga ginikanan, buot ba ninyong ang inyong mga anak mosundog niining makahahadlok nga mga rituwal?

[Kahon sa panid 12]

Ang mga Simbolo sa Pasko

Ang Christmas tree “gamay ra kaayog koneksiyon sa Kristohanong selebrasyon ug dako kaayog kalabotan sa matig-ang paglahutay latas sa mga milenyo sa paganong mga rituwal sa kahayag sa tingtugnaw ug sa pagkatawo pag-usab.” (The Boston Herald) “Ang mga kahoy nga may mga gibitayng adorno maoy bahin sa paganong mga piyesta sulod sa kasiglohan.”​—Church Christmas Tab.

Ang holly popular sa mga Celt “sa paghimo sa mga duwende sa balay nga magbinuotan sa panahon sa winter solstice. . . . Kini makapatipas sa kadaotan, makatabang sa pagtagna sa mga damgo, makapanagang sa balay batok sa liti.”​—Beautiful British Columbia.

Ang mistletoe “naggikan sa mga Druid sa Inglaterra nga migamit niana diha sa katingad-ang pagsimba nga maylabot sa demonyohanon ug okultong mga gahom.”​—Church Christmas Tab.

Sa Disyembre 25 “ang mga sumusunod ni Mithra nagsaulog sa pagkatawo ni Mithra . . . Bug-os walay Biblikanhong pasikaranan alang sa Disyembre 25 ingon nga adlaw sa Pagkatawo sa Ginoo.”​—Isaac Asimov.

Ang pagregalo maoy usa ka bahin sa Saturnalia. “Sa maong piyesta gidahom ka nga mohatag ug regalo sa imong tanang higala.”​—Ancient Italy and Modern Religion.

Ang bituon “sa tumoy sa kahoy gisimba sa Sidlakan ingong simbolo sa kaputli, pagkamaayo ug kalinaw 5,000 ka tuig sa wala pa matawo si Kristo.”​—United Church Herald.

Ang kandila “dili gikan . . . sa Kristohanong sangtuwaryo. Kini among gikuha gikan sa labi pang karaang halaran, ang halarang oak sa Druid.”​—United Church Herald.

Si Santa gikawat “gikan sa karaang Alemang mitolohiya: ‘Si Thor maoy usa ka lalaking tigulang, ngaya ug mahigalaon, supang nga may taas puting bungot. Siya tigmaneho sa karwahe ug giingon nga nagpuyo sa Amihanang-yuta . . . Ang kalayo mao ang iyang ilhanan, ang iyang kolor pula. Ang abohan sa matag balay sagrado alang kaniya, ug giingon nga siya mikanaog niana agi sa panghaw.”​—United Church Herald.

[Kahon sa panid 13]

Ang mga Rituwal sa Tingpamulak

Ang Easter maoy “sa sinugdanan piyesta sa tingpamulak aron pasidunggan ang Teutonikong diyosa sa kahayag ug tingpamulak nga nailhan sa Anglo-Saxon nga Eastre.” (The Westminster Dictionary of the Bible) “Walay timailhan nga pagasaulogon ang piyestang Easter sa Bag-ong Tugon.”​—Encyclopædia Britannica.

Ang koneho “mao ang eskorte sa Alemang diyosa nga si Ostara.”​—Funk & Wagnalls Standard Dictionary of Folklore, Mythology and Legend.

Ang mga itlog “giingon nga tinaon ug kan-on sa mga piyesta sa tingpamulak sa karaang Ehipto, Persia, Gresya, ug Roma.”​—Celebrations.

Ang Easter bonnet sa sinugdan “maoy lukong sa mga bulak o mga dahon. Ang sirkulo o korona nagpahayag sa linging adlaw ug sa dalan niini sa kalangitan nga nagpabalik sa tingpamulak.” Ang bag-ong biste sa Easter naugmad kay “giisip nga dili matinahoron ug sa ingon dimalas nga sugaton ang Scandinavian nga diyosa sa Tingpamulak, o Eastre, nga magsul-ob ug daang biste, sanglit ang diyosa naghatag ug bag-ong biste sa yuta.”​—The Giant Book of Superstitions.

Init nga mga tinapay nga may krus: “Sama sa mga Grego, ang mga Romano nagkaon ug tinapay nga minarkahag krus . . . sa publikong mga paghalad.” Sila gikaon sa paganong mga Saxon aron pasidunggan ang Easter.​—Encyclopædia Britannica.

Ang mga serbisyo sa pagsilang sa adlaw nga managsamang mga rituwal “nga himoon sa vernal equinox nga mag-abiabi sa adlaw ug sa dako nga gahom niini sa pagpatunghag bag-ong kinabuhi sa tanang nagatubong butang.”​—Celebrations.

[Kahon sa panid 14]

Makalilisang nga Sinugdanan sa Adlaw sa Minatay

Mga maskara ug mga linaing biste: “Ang mga Celt magtaganag pagkaon, ilimnon ug ubang paborito alang sa mga espiritu ug dayon lansisan sila sa pagbiya sa kalibotan sa mga buhi pinaagi sa pagsul-ob ug mga maskara ug mga linaing biste ug magparada kutob sa daplin sa balangay.”

Ang mga daob maoy “literal nga ‘mga daob’” diin “ang mga pari nagtinguha sa paghupay sa adlaw diyos pinaagi sa paghalad sa mga hayop ug, kasagaran, sa mga tawo usab.” (The Tampa Tribune) “Pinaagi sa pagpaniid sa paagi sa pagkamatay sa mga gihalad, ang mga Druid nangitag mga tilimad-on alang sa ugma-damlag.”​—Beaumont Enterprise.

Paglansis o pagdalit: “Ang singgit sa mga Druid susama sa modernong adlaw nga ‘Paglansis o Pagdalit.’”​—Central Coast Parent.

Makahahadlok nga mga estorya: “Ang madugoong mga rituwal sa Druid gipatunhay diha sa binatang pasiugda sa mga multo ug sa mga espiritu. . . . Ang mga parti sa Adlaw sa Minatay ug pag-asoy sa makahahadlok nga mga estorya nagsugod usab sa kapanahonan sa Druid sa dihang ang mga espiritu gituohan nga nagsuroysuroy sa yuta.”​—The Tampa Tribune.

Bisan pa sa paganong sinugdanan sa maong mga selebrasyon, ang pipila mongislo sa paghunahuna nga pagahikawan ang mga bata sa kalingawan sa modernong mga selebrasyon. Ngani, unsay nasayran sa maalam nga mga bata bahin sa karaang Saturno, Astarte, ug Samhain? May diyutayng nasayran ang pipila. Nasayod usab sila nga dili sila gustong makigbahin niana kanila. Sa mosunod nga mga panid, atong pasultihon sila.

[Mga hulagway sa panid 12]

Mithra

Thor

[Credit Lines]

Mithra: Musée du Louvre, Paris

Thor: The Age of Fable by T. Bulfinch, 1898

[Hulagway sa panid 13]

Astarte

[Picture Credit Line sa panid 14]

Skull: U.S. Forest Service photo