Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Ako Makapaniwang?

“ANG pagkatambok mao ang bugtong labing makalilisang nga butang nga mahitabo sa kinabuhi sa tin-edyer nga lalaki.” Mimulo ang usa ka tin-edyer nga lalaki nga ginganlag Judd. Kon sobra ang imong timbang, mahibalo ka tingali kon unsay iyang gibati.

Hinuon, ang sobrang tambok sa lawas makahimog labi pang kadaot kay sa pagpamaot lamang sa imong panagway. Ang pagkatambok kaayo magpameligro kanimo sa daghang kakulian sa panglawas​—mga sakit sa lutahan, mga balatian sa respiratoryo, ug diyabetes, maingon man sa mga tigpatay sama sa sakit sa kasingkasing ug kanser sa dakong tinai nga magsakit kanimo sa ulahing bahin sa imong kinabuhi.a

Siyempre, kon ikaw medyo tambokon, wala kini magpasabot nga kinahanglan kang magpaniwang. Ang pipila kanato nakapanunod lamang ug tambok nga pamayhon; mas dako kitang tan-awon kay sa gusto nato bisan pa sa angay natong timbang.b Apan kon ang imong doktor mihukom nga ikaw adunay mas daghang tambok sa lawas kay sa angay alang sa kahimsog, daghang uban pang mga hinungdan ang tingali nalangkit. Matud pa sa librong The Healthy Adolescent: “Ang dili-maayong paglihok sa mga glandula sa endocrine sama sa hagorila, thyroid, ug adrenals . . . nalangkit sa pagkatambok kaayo sa pipila ka tawo.”

Sobrang-Pagkaon, Diyutayng-Ehersisyo

Sa daghang kahimtang, ang pagkatambok kaayo yanong resulta sa dili-maayong mga batasan sa pagkaon ug kakulang sa ehersisyo. Nahinumdom ang batan-ong si Judd: “Sanglit ang akong mama kinahanglang motrabaho aron sa pagsuportar kanamo, ang akong igsoong lalaki ug ako . . . mao ang mopakaon sa among kaugalingon. Mangaon kami ug mga pinaketeng mga kendi, ug sa samang panahon, moinom ug duha-ka-litrong mga botelya sa [soda].” Morag nasinati nimo?

Hinuon, alang sa ubang batan-on ang pagkaon dili tungod sa kagutom kondili tungod sa pagtagbaw sa panginahanglan sa pag-atiman ug kahupayan. Ang maong mga batan-on tingali mokaon ug sobra diha sa wala-magiyahing pagsulay sa paghupay sa kapit-os, sama sa diborsiyo sa mga ginikanan, kamatayon sa minahal, o uban pang dili-maayong panghitabo.

Ang suliran sa sobrang-pagkaon sagad nga mapasamot sa kakulang sa ehersisyo. Ang A Parent’s Guide to Eating Disorders and Obesity nag-ingon: “Ang telebisyon dili lang kay nagkinahanglan ug pagkawalay-lihok sa pisikal, apan ang unod sa mga programa niini ug mga panganunsiyo nagpasiugda usab sa pagkaon . . . ug pagkaon . . . ug pagkaon pa.”

Ang Laang sa Pagdiyeta nga Magpagutom

Ang pipila moangkon nga 1 sa matag 4 ka Amerikano ang adunay programa sa pagdiyeta sa usa ka matang. Bisan pa niana, kapin sa 90 porsiento sa mga tawo nga nagniwang pinaagi sa pagdiyeta mitambok pag-usab. Unsay nakasayop?

Ang imong lawas sama sa hurno; ang imong utok mao ang tigmentinar sa kainiton. Sa dihang ikaw mokaon, ang imong metabolismo magsunog sa pagkaon aron sa pagpagula sa enerhiya niini. Sa dihang mas daghan ang gikaon kay sa gikinahanglan sa lawas, kini sila gipondo ingong tambok. Karon, kon magpagutom ka aron moniwang, moniwang ka​—sa sinugdan. Apan ang imong lawas dihadiha modumala dayon sa kakulang sa pagkaon ug magpaus-os sa imong tigmentinar sa kainiton pinaagi sa pagpahinay sa imong metabolismo. Mosugod ka na usab sa pagtambok, bisan pag diyutay ra ang imong gikaon, ug kadaghanan sa imong gikaon gipondo ingong tambok. Mahibalik kanimo ang matag libra nga imong nawala ug dugang pa. Sa kapakyas, magdiyeta ka na usab. Apan kon mas daghan ang imong nawala​—mas daghan ang madugang nimo.

Busa makita nimo nga ang mga paagi sa pagdiyeta yanong dili mosaler. Ang mga pildoras sa pagdiyeta mahimong magpugong sa imong gana sa pagkaon sa makadiyot, apan ang lawas dali rang mopasibo kanila ug mobalik ang imong gana sa pagkaon. O ang imong metabolismo mohinay ug motambok ka ra gihapon. Dili na lang hisgotan ang mga segundaryong epekto nga nasinati sa uban, sama sa pagkalipong, pagtaas sa presyon sa dugo, mga kabalaka, ug pagkagiyan. Ang susama ikaingon alang sa mga pildoras nga magwagtang sa tubig o magpadali sa imong metabolismo. Si Dr. Lawrence Lamb yanong nagsulti niining paagiha: “Walay giingong luwas, epektibong pildoras nga makapaniwang kanimo.”

Ingong batan-on, ang imong lawas nagkinahanglan ug igo-igong kaloriya ug mga sustansiya matag adlaw. Ang diyeta nga magpagutom sa literal makapasawot sa imong pagtubo. Tagda, usab, kon unsay giingon sa Bibliya mahitungod kang Haring Saul sa 1 Samuel 28:20: “Walay kusog nga nahibilin diha kaniya, tungod kay wala siya makakaon sa tibuok adlaw ug tibuok gabii.” Sa susama, sumala sa usa ka doktor, ang mga batan-on nga mosulay sa pagpagutom mahimong mag-antos sa “kalapoy, . . . depresyon, pagtakig, pagkadili-hanas sa mga tun-anan sa eskuylahan, pagkagahing-malibang, kabalaka, dili-normal nga paghunong sa regla, ug kahinay sa pagpamensar.”

Luwas nga Pagpaniwang

Ang luwas nga paagi sa pagpaniwang magsugod sa bug-os nga pagpahiling sa doktor sa inyong pamilya. Siya makasusi sa bisan unsang mga suliran sa panglawas nga makadaot sa yanong plano sa pagdiyeta. Makatabang usab siya kanimo nga magpahiluna ug makataronganong tumong sa pagpaniwang ug magplano ug paagi aron makab-ot ang maong tumong sulod sa makataronganong yugto sa panahon.

Ang Bibliya nag-ingon: “Wala nay lain nga mas maayo alang sa tawo kay sa mokaon siya ug moinom ug himoon niya ang iyang kalag nga makapahimulos pag-ayo sa iyang paghago.” (Ecclesiastes 2:24) Busa ang usa ka diyeta nga maghikaw kanimo sa kalipay sa pagkaon lagmit dili mosaler sa kadugayan. Gawas pa, ang sobrang-pagkaon mao ang gisaway sa Bibliya. (Proverbio 23:​20, 21) Nan, ania ang pipila ka sugyot nga motabang kanimo nga mahimong “kasarangan sa mga batasan” sa imong pagkaon.​—1 Timoteo 3:11.

Kaon ug pamahaw! “Ang kagutom ug pagbati sa pagkahinikawan modaog kanimo,” nagpasidaan ang The New Teenage Body Book. “Mokiling ka sa pagkaon ug daghan kaayong pagkaon​—ug mga kaloriya​—sa hapon.”

Inom ug usa ka dakong baso sa tubig sa dili pa ang matag kaon. Kini magpuno sa imong tiyan. Ang pag-inom ug igo-igong gidaghanon sa tubig morag aduna usab ing mahimo sa pagpakunhod sa mga deposito sa tambok sa lawas. Busa ang mga doktor nagrekomendar nga moinom ug labing menos walo ka basong tubig kada adlaw.

Ayaw pagkaon samtang nagtan-aw ug TV. Nag-ingon si Dr. Seymour Isenberg: “Kon ikaw puliki sa pagtan-aw ug TV . . . , ikaw [mahimong] mosugod sa pagkaon nga samag usa ka makina.”

Pag-ampo sa dili pa mokaon. Hinumdomi: “Ang Diyos naglalang [sa mga pagkaon] aron nga pagaambitan uban ang pagpasalamat nilang adunay pagtuo ug sa tukma nahibalo sa kamatuoran.” (1 Timoteo 4:3) Kay mahinumdom sa iyang suod nga relasyon sa Maglalalang, ang mahigugmaon-sa-Diyos nga batan-on dili buot nga magpatuyang sa sobrang-pagkaon sa punto nga himoon ang iyang kaugalingon nga mahinay sa paghunahuna ug paglihok. Ang pag-ampo makapalig-on sa imong hukom nga mokaon nga kasarangan.

Kaon ug hinay. Dangtag mga 20 minutos alang sa tiyan sa pagpahibalo sa utok nga kini busog na. Busa ang pagkaon ug hinay makatabang kanimo sa “pagkaon nga mabusog,” apan dili sobra!​—Levitico 25:19.

Pangita ug himsog nga mga kapuli sa pagkaon​—ilabina kon nabatasan nimo ang pagkaon kon ikaw gilaayan, mabalak-on, mamingawon, o naguol. Pakigsulti sa usa ka tawo nga imong gisaligan. Lakaw, o pag-ehersisyo. Gugol ug panahon alang sa usa ka pasatiyempo. Paminaw sa musika. Mas maayo pa, sulayi pagtagbaw ang imong espirituwal nga gana. (1 Pedro 2:2) Total, ang pagkaon dili magpalig-on sa pagtuo. (Itandi ang Hebreohanon 13:9.) Apan ang pagbasa sa Bibliya makapalig-on, ug kini mahimong motabang kanimo sa paghikalimot sa imong gana sa pagkaon.

Pag-usab sa Imong Diyeta ug Estilo sa Imong Kinabuhi

Ang mga kausaban lagmit kinahanglang himoon sa kon unsay imong ginakaon. Ang Moisesnong Kasugoan nagdili sa pagkaon ug tambok. (Levitico 3:​16, 17) Bisan tuod kini maoy tungod sa relihiyosong mga katarongan, ang paglikay sa tambok nga mga pagkaon​—sama sa mga cheeseburger o mga pagkaon nga giprito sa mantika​—maoy maayong pangdiyeta. Ang tam-is nga mga soft drink ug mga pastri susamang menos ug sustansiya ug daghan ug kaloriya. Ug bisan tuod ang daghang asin sa puro unod nga piraso sa karneng baka lamian kaayo, kana makapahimo sa imong lawas nga mohupot ug tubig.

Daghang batid sa pangdiyeta mouyon nga ang pagkaon ug diyutay sa imong paboritong mga pagkaon matag karon ug unya dili makadaot kanimo. Apan kon buot gayod nimong moniwang, kinahanglang ugmaron nimo ang gana alang sa mas makapahimsog nga mga pagkaon sama sa mga prutas, mga nut, mga lugas, ug mga utanon. “Kaon sa lainlaing mga pagkaon aron dili masum-olan,” mirekomendar ang usa ka batid sa pangdiyeta. Dili ikaw ang magluto sa inyong pamilya? Nan pakig-estorya sa imong mama ug susiha kon siya makatabang. Sa pagkatinuod, ang tibuok pamilya makabaton ug kaayohan kon ang mahimsog nga mga kausaban gihimo diha sa inadlaw nga menu.

Bisan tuod ang hustong pagkaon hinungdanon, dili ka moniwang kon dili nimo lisoon pataas ang “tigmentinar sa kainiton” sa imong utok. Sa unsang paagi? Pinaagi sa pag-apil sa kasarangang aerobic nga ehersisyo sulod sa mga 20 minutos labing menos tulo ka beses matag semana. (1 Timoteo 4:8) Ang usa ka butang nga sama ka yano sa lagsik nga paglakaw o pagsaka sa hagdanan mahimong igo na. Ang ehersisyo motabang kanimo nga mas yagpis tan-awon ug mas maayo ug kahimtang sa pisikal bisan unsa pay imong timbang o matang sa lawas. Sa dihang lisoon pataas niini ang imong metabolikong hurno, magsunog ka ug mga kaloriya, ug magsunog ka ug tambok. Pinaagi sa ehersisyo mausab nimo ang kemistriya sa imong lawas. Mapauswag nimo ang gidaghanon sa imong kaunoran, ug ang mga kaunoran magsunog ug kaloriya bisag natulog ka!

Pinaagi sa pagkamapinadayonon ug determinasyon, madaog nimo ang imong pakigbugno batok sa sobrang timbang.c Ibutang ta, ang pagpamenos ug pila ka libra dili makasulbad sa imong mga suliran, apan mahimong mas nindot kang tan-awon ug mas maayo ang imong bation. Mosugod ka pa gani sa pagbati nga mas maayo bahin sa imong kaugalingon.

[Mga footnote]

[Hulagway sa panid 21]

Ang ehersisyo ug balanse, sustansiyadong mga pagkaon mao ang yawi sa luwas nga pagpaniwang