Ang Trumpeta—Gikan sa Panggubatan Ngadto sa Konsiyertohanan

SA PANAHON ni Haring Abias, ang mga manggugubat sa Juda nasapnan sa usa ka banhig. Gilibotan sa 800,000 ka kaawayng mga sundalo, nalabwan sila sa gidaghanon nga 2 sa 1. Daw imposibleng makaikyas. Sa kalit, mialingisngis sa kahanginan ang tingog sa trumpeta! Samtang ang adrenaline misurok sa ilang kaugatan, ang kalalakin-an sa Juda naninggit ug malanog nga singgit sa gubat ug midasdas sa pagpakig-away. Bisan pa sa dakong puwersa batok kanila, gipildi sa mga taga-Juda ang kaaway.​—2 Cronicas 13:1-20.

Pagkamakapaukyab ang pagkadungog niadtong maong mga trumpeta! Sa walay duhaduha nakapahinumdom kadto sa mga taga-Juda sa saad ni Jehova: “Sa dihang kamo makiggubat diha sa inyong yuta batok sa kaaway nga nagdaogdaog kaninyo, patingoga usab ninyo ang mga trumpeta sa tawag sa pakiggubat, ug kamo pagahinumdoman gayod sa atubangan ni Jehova nga inyong Diyos ug maluwas kamo gikan sa inyong mga kaaway.” (Numeros 10:9) Ang pagtingog sa mga trumpeta nagpasundayag sa pagsalig sa Juda kang Jehova, ug kadtong maong pagsalig nabaslan.

Ang kasaysayan sa trumpeta mas karaan pa kay niining Biblikanhong panghitabo. Ang metal nga trumpeta masubayg balik sa Ehipto mga 2,000 ka tuig una pa kang Kristo. Kining karaang mga trumpeta lahi kaayo gikan sa atong nailhan karon. Tagda ang kaugmaran niining makalingawng instrumento.

Ang Unang mga Yugto

Ang Ingles nga pulong “trumpet” gikuha gikan sa Karaang Pranses nga pulong, trompe, nga nagtumong sa simod sa elepante. Sumala sa nabatonang ebidensiya, ang karaang mga trumpeta daw sama sa simod sa elepante. Gitawag sa Gregong dramatorgo nga si Aeschylus (525-456 W.K.P.) ang tingog sa trumpeta nga “makapusgay.” Ang gamit niini limitado sa mga signal sa gubat, paglubong o mga piyesta, mga bangga sa dula, ug ubang mga okasyon sa katilingban.

Samtang ang mga trumpeta sa Israel gigamit alang sa militaryong mga signal, kini usab naghatag ug musika sa templo. Hanas nga mga artesano ang gigamit sa paggamag dekalidad nga mga instrumento nga hinimo gikan sa plata. Diha sa templo, dungan gayod ang pagduyog sa mga trumpetero nga sila gihubit nga “naghiusa sa pagpatugbaw sa usa ka tingog nga madunggan [sa hingpit nga pagkaangay, Today’s English Version].”​—2 Cronicas 5:13.

Busa ang mga trumpeta sa Israel tino nga maanindot, sa panan-aw ug sa igdulongog. Apan, sama sa mga trumpeta sa mga nasod sa palibot, kini makapatungha lamang ug limitadong mga tuno. Daghang siglo pa ang milabay una napauswag ang mga katakos sa trumpeta.

Kaugmaran sa Modernong Trumpeta

Aron madugangan ang mapagawas nga tuno sa trumpeta, ang desinyo niini kinahanglang usbon. Una ang gitas-on gisumpayan. Kon mas taas ang instrumento, matud pa, mas daghan kinig mapagawas nga tuno. Ang trumpeta sa edad-medya (gitawag ug buisine) maoy unom ka piye ang gitas-on! Ingon sa mahanduraw, sabal kini nga patokaron. Mao nga, sa ika-14ng siglo, ang trumpeta gipiko ngadto sa korteng-S aron dili sabal gamiton. Sa milabay ang usa ka siglo, naporma kinig oblong nga may tulo ka nagtalay nga mga sanga.

Ang bag-ong trumpeta makapatingog ug daghang tuno apan sa hataas nga mga nota lamang. Kining maong mga nota lisod aboton. Bisan pa, ang uban nagsugod pagsulat ug musika alang sa clarino, nga angay sa taas nga mga nota. Usa ka iladong tigkomposo niadtong panahona mao si Johann Sebastian Bach (1685-1750).

Sa ulahi, ang dugang nga mga lambod sa tubo nga gitawag ug mga crook gidugang sa trumpeta. Yano kini nga ideya: Ang dugang nga tubo nagpataas sa gitas-on sa bul-og sa pangunang huyop sa hangin, busa nagapatunghag mas daghang nota nga maabot. Ang mga crook nagpaubos sa kasagarang tuno sa trumpeta gikan sa tunong F hangtod sa ingon ka ubos sa B flat.

Mao nga, sa panahon ni Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791), wala na gamita ang tagning-kaayog tingog nga clarino. Ang clarinet miabot aron maoy modumala sa tagning nga tingog uban sa kasayon, samtang ang trumpeta niadtong tungora gigamit alang sa tungatunga nga tuno.

Kining bag-ong trumpeta daghang maabot nga tuno. Apan sabal gihapon kini nga patokaron, kay ang pagpasibo sa mga crook nagkinahanglag duha ka kamot. Busa, gikinahanglan ang dugang mga kausaban.

Trumpetang Tiklado

Sa mga tuig 1760 usa ka musikerong Ruso nga ginganlag Kolbel nakadiskobreg bag-ong teknik. Iyang gibangagan ang trumpeta duol sa baba niini ug gitakpan kana sa may hanig nga tikla nga nagsilbing sampong. Inig-abli niining maong tikla motaas ang tuno sa trumpeta nga katunga sa tuno sa bisan haing nota. Niadtong 1801, gipauswag sa usa ka trumpetero gikan sa Vienna nga ginganlag Anton Weidinger ang desinyo ni Kolbel pinaagi sa paggama ug trumpeta nga may lima ka tikla. Sa kataposan mitungha ang trumpeta nga makapagawas sa tanang nota sa eskala sa musika nga dili sabal patokaron.

Hinuon, bisan ang trumpeta ni Weidinger may dakong limitasyon. Ang pagbukas sa mga tikla nagaapekto sa lanog sa instrumento, nga nagausab ug dako sa maila nga tingog sa trumpeta. Busa, ang trumpetang tiklado wala magdugay. Kadto sa ulahi wala na gamita pabor sa usa ka bug-os bag-ong desinyo nga trumpeta.

Ang Unang Trumpetang may Balbola

Sa 1815, gipalit ni Heinrich Stölzel sa Silesia ang patent sa imbensiyon nga nagagamit ug mga piston, o mga balbola, diha sa trumpeta. Pinaagi niining maayong pagkapahimutang nga mga bangag, ang matag balbola magpasimang sa huyop sa hangin gikan sa pangunang tubo ngadto sa sumpay nga crook. Mao nga, ang daghang crook nga lainlain ang gitas-on mahimong dungang gamiton sa bisan haing kombinasyon. Dugang pa, tungod kay ang mga balbola dunay spring, ang dihadiha nga pagbalik sa balbola posible.

Sa sinugdan kining trumpetaha may mga suliran labot sa hustong pag-angay sa tuno. Hinuon, sa milabay ang mga tuig, kini nga mga deperensiya natul-id, ug ang trumpetang may balbola nakaabot hangtod karon.

Ilado Tungod sa Daghang Maabot nga Tuno

Ang trumpeta dunay dapit sa halos tanang matang sa musika. Maayo kining iduyog sa tingog sa tawong nagaawit ug sa ubang instrumento. Ang bayanihon, militaryong tuno niini naghimo niining maayo kaayo alang sa mga tokata ug mga martsa. Sa samang panahon, kini adunay tin-aw, buhi malanog nga tingog nga maayo alang sa mga konsiyerto, mga opera, ug modernong jazz. Dugang pa, tungod sa tugob, mananoy nga mga hiyas niini, ang trumpeta maayong iduyog sa mga awit ug sagad mag-inusarang patugtogon.

Oo, ang trumpeta may hataas nga kasaysayan. Dili na kini usa ka yanong instrumento nga pangsignal diha sa mga kamot sa usa ka sundalo. Karon kini makapatunghag tinuod nga arte sa musika​—sa labing menos diha sa mga kamot sa usa ka batid kaayong manunugtog. Tino nga nakahatag kini kanimog kalipay sa pagpaminaw, bisag unsa pay imong gusto nga musika. Pagkamapasalamaton nato sa atong Maglalalang sa paghatag sa mga tawo ug katakos sa pag-imbento ug ingon niini nga mga instrumento sa musika sama sa trumpeta!

[Picture Credit Line sa panid 17]

Trumpetang Tiklado ug Slide Trumpet: Encyclopædia Britannica/​11th Edition (1911)