Pagpaniid sa Kalibotan
Misamot ang Iskandalo sa Dugo sa Pransiya
Ang mga imbestigasyon sa iskandalo sa dugo sa Pransiya nakapagulag mga dokumento nga nagpakita nga mas giuna pagtagad sa mga opisyal sa gobyerno ang ekonomiya kay sa panglawas ug kaluwasan sa mga pasyenteng Pranses. Sumala sa International Herald Tribune sa Paris, gibutyag sa mga dokumento nga sa dihang nadiskobrehan sa usa ka Amerikanhong laboratoryo ang usa ka paagi sa pagsala sa dugo aron masusi ang AIDS virus diha sa mga suplay sa dugo, ang Pranses nga mga opisyal, kay nahadlok nga dagsaan sa produkto gikan sa T.B. ang baligyaanang Pranses, nagbabag sa pagbaligya “aron hatagan ug panahon ang kompaniyang Pranses nga makaapas sa paghimo ug sama nga produkto.” Ingong resulta, ginatos ka tawo ang natakdan sa AIDS human kaabunohig may virus nga dugo sulod sa hapit pito ka bulan nga maoy gigugol sa kompaniyang Pranses aron makahimo niining produktoha.
Nakuhaag Usa ka “Yawa”
Ginganlan sa usa ka magtiayong taga-Tokyo ang ilang bag-ong natawong bata ug Akuma, nga nagkahulogag “Yawa.” “Dako kinig epekto nga inigkadungog nimo niini, dili ka na makalimot niini,” matud sa amahan. “Usa kini ka ngalan nga magpahimo sa akong anak nga makailag daghang tawo inigdako niya.” Ang lokal nga mga awtoridad sa sinugdan misugot sa pagrehistro sa ngalan, apan sa ulahi gipala kini ingong dili-angay ug ingong pag-abuso sa mga katungod sa ginikanan, nga nag-ingon nga kini magdanig pagbugalbugal ug pagpihig. Human sa mga bulan sa pakig-away diha sa mga korte, ang mga ginikanan miangka ug miingon nga ilang iparehistro ang ilang anak sa laing ngalan, aron makapadayon na sila sa malinawong pagkinabuhi ug dili pasagdan ang bata nga walay opisyal nga ngalan. Apan kana wala makausab sa mga kahimtang sa balay. “Kami nagpadayon sa pagtawag kaniya ug Akuma ingong iyang adlaw-adlaw nga ngalan,” matud sa amahan, ug nagasanong niining ngalana ang bata.
Kasuko ug mga Atake sa Kasingkasing
“Ang mga tawong masakiton ug kasingkasing kapin sa doble ang ilang riyesgo nga atakehon sa kasingkasing sa dihang sila masuko, ug ang kapeligrohan molungtad ug duha ka oras,” mitaho ang The New York Times. Samtang ang nangaging mga pagtuon nagpakita sa relasyon sa kasuko ug sa pagkusog sa pagpitik sa kasingkasing, pagtaas sa presyon sa dugo, ug pagbara sa mga kaugatan, kining bag-ong pagtuon mao ang unang mipresentar ug siyentipikanhong ebidensiya nga ang kasuko dihadiha makapahinabog atake sa kasingkasing. Ang riyesgo mahimong makunhoran pinaagi sa pagpaningkamot nga magpabiling kalmado samtang nagaatubang ug emosyonal nga mga kalisod, matud ni Dr. Murray Mittleman, ang pangunang awtor sa pagtuon. “Ang mga tigdukiduki miingon usab nga ang mga tawong nagatomar ug aspirin, nga nagpakunhod sa riyesgo sa atake sa kasingkasing, napanalipdan ug diyutay gikan sa mga epekto sa pagsilaob sa kasuko,” sumala sa artikulo, malagmit tungod kay ang aspirin magpakunhod sa katakos sa mga platelet sa pagtibuok ug sa pagbara sa mga kaugatan. Busa posible nga makaapekto ang kasuko sa mga platelet, miingon si Dr. Mittleman.
Katulog ug ang mga Contact Lens Dili Magkaangay
Ang mga tawong kanunayng nagasul-ob sa ilang mga contact lens samtang natulog maoy walo ka pilo nga posibleng maimpeksiyon sa mata kay niadtong wala magsul-ob niini, sumala sa usa ka bag-ong pagtuon. Ang mga tigdukiduki nakadiskobre nga bisan gani ang limpiyong pag-atiman sa mga lens dili proteksiyon batok sa dakong riyesgo sa pagsul-ob sa mga lens sa tibuok gabii, nagtaho ang International Herald Tribune. Ang pagsul-ob sa lens sa tibuok gabii mopahinabo sa cornea, ang sihag nga hapin sa gawas sa mata, nga maimpeksiyon sa mga kagaw ug bakterya, bisag unsang matanga sa lens. Pinaagi sa pagkuha sa mga contact lens una matulog, ang mga tiggamit makapakunhod sa posibilidad sa pagpanghubag sa cornea kutob sa 74 porsiento.
Pagdiyutay sa Pinulongan
Sulod sa 100 ka gatos ka tuig, katunga sa 6,000 ka pinulongang naglungtad karon nameligrong mangahanaw, nanagna ang Atlas of the World’s Languages. Mga 1,000 ka pinulongan ang nangawagtang na sa milabayng 500 ka tuig, ang kadaghanan sa kayutaan sa Amerika ug Australia. Daghang pinulongan ang wala na itudlo nga madasigon. Sa Alaska, diin adunay 20 ka lumad nga pinulongan, 2 na lamang ang ginatun-an sa mga bata. Ang Papua New Guinea adunay 155 ka pinulongan nga ang matag usa dunay ubos sa 300 ka tawo ang nagasulti, samtang sa Australia 135 sa 200 nga nagpabiling pinulongan sa Aborigine ang matag usa gigamit sa wala pay 10 ka tawo. “Dili lamang ang pinulongan ang nagakahanaw,” nagtaho ang mantalaan sa London nga Independent. “Ang tibuok literaryong tradisyon, sa binaba ug sinulat; ang talagsaong mga sistema sa gramatika ug bokabularyo nga parehong nagbanaag sa talagsaong mga sistema sa hunahuna ug estilo sa kinabuhi; ang pinulongan ingong batong pamag-ang sa libolibong kultura sa tawo: tanan mangahanaw, biyaan ang kalibotan nga kabos kaayo sa kultura.”
Makamatay nga Leksiyon
Gidawat sa mga opisyal sa abyasyon sa Rusya nga usa ka membro sa tripulante sa Aeroflot nagtudlo sa iyang mga anak kon unsaon pagpalupad sa dihang nabangga ang jetliner sa bukid sa Siberia niadtong Marso, nga nakapatay sa tanang 75 ka tawo nga sakay niini. “Nahitabo ang pagkabangga tungod kay gustong ipakita sa piloto ngadto sa iyang mga anak kon unsaon pagpalupad sa ayroplano,” matud sa ahensiya sa balita sa Rusya nga Itar-Tass. Ang mga opisyales sa Kasadpang abyasyon, nga nagsusi sa mga rekorder sa paglupad sa ayroplano sa Pransiya, miingon nga “madungog ang mga tingog sa mga bata ug nga walay piloto ang anaa sa mga kontrol sa dihang nahagbong ang ayroplano,” mitaho ang The New York Times. “Ang mga rekording diha sa cockpit nagpamatuod nga usa o kapin pa ka bata diha sa lingkoranan sa piloto wala tuyoang nakabunlot sa awtomatikong mga kontrol ug maoy nagpadala sa jet ngadto sa makamatay nga pagtiurok,” miingon ang Times.
Pagkontrolar sa mga Bunhok
Ang hubak ug mga alerdyik nagkadaghan sa Britanya, mitaho ang The Times sa London. Ang hinungdan? Mga bunhok. “Wala pa sukad nahitabo nga kulang kaayog bentilasyon ang mga pinuy-anan sa tawo—puno sa hugaw, umogon, daghag makaalerdyik nga abog-abog sa hangin,” matud ni Dr. John Maunder sa Cambridge Medical Entomology Centre. Ang mga bunhok mabuhi sa kaliskis sa mga panit ug gusto kaayog umogon nga mga higdaanan nga kulang sa bentilasyon. Ang buhi ug patay nga mga bunhok ug mga kinalibang niini, uban sa kaliskis sa panit ug agup-op, mahimong makaabot ug ikanapulong bahin sa gibug-aton sa usa ka bulingong unlan. Ang kinalibang sa mga bunhok dunay protena nga gituohang makapasugmat sa mga atake sa hubak ug usab mahimong pangunang hinungdan sa rhinitis—nagpuot nga ilong gumikan sa alerdyik. Walay igong preskong hangin ang makasulod sa modernong mga balay nga sirado kaayo aron masanta ang mga bunhok. Alang sa mas himsog nga pagpanimuyo, si Dr. Maunder mirekomendar sa pagkatulog nga bukas ang mga bintana kon mahimo, nga pahanginan ang mga gamit sa katulog adlaw-adlaw, ug hinloan kanunay ang mga unlan, mga kutson, ug mga habol.
Kahimoan o Kahimsog?
“Kasagaran, ang propesyonal nga mga isport interesado lamang sa pagpauswag sa kahimoan sa ilang mga atleta, dili gayod sa pagpauswag sa ilang kahimsog,” matud sa ortopedikong si Victor Matsudo, sumala sa gikutlo sa Veja. “Dili kinahanglang mahimong usa ka atleta ang tawo aron mamahimsog ang iyang panglawas.” Sa pagkamatuod, matud ni Dr. Matsudo, “ang tawo nga sobrang mag-ehersisyo malagmit nga unang mamatay kay sa mga tawo nga nagsigeg lingkod.” Siya midugang: “Daghang tawo ang nagtuo gihapon nga ang hustong ehersisyo kinahanglang malisod, makapasingot ug makapamaol. Dili kini tinuod. Ang hustong ehersisyo mao kadtong kasarangan ang lihok, nga dili mopahinabog panakit, pamaol o mga bikog. . . . Ang pagbaktas mao ang unang ehersisyo nga gisugyot alang niadtong nagliningkod ug gustong mosugod sa pag-ehersisyo aron mamaayo ang kondisyon sa lawas.” Ang usa ka tawo nga magbaktas sulod sa tunga sa oras, duha o tulo ka beses sa usa ka semana, may 15 porsientong pagkunhod sa posibilidad nga mamatay kon itandi sa tawo nga kanunayng nagliningkod. Gisugyot ni Dr. Matsudo nga ang pagbaktas pagahimoon sa patag nga yuta ug sa gikusgon nga dili makahangak ug makapakig-estorya sa ubang tawo.
Mapuslanon ba ang Krimen?
Usa ka buang nga sunodsunod nga nagpatay ug tawo sa Tinipong Bansa miangkon nga maoy mipatay ug miputolputol sa 17 ka batang lalaki ug hamtong nga mga lalaki. Tungod niadto nga mga krimen iyang gisilbihan ang tibuok-kinabuhing sentensiya sa pagkabinilanggo. Apan ang mga rekord sa bilanggoan nagpakita nga siya nakadawat, hangtod sa Marso niining tuiga, ug kapin sa $12,000 gikan sa mga tawong misulat sa tibuok kalibotan nga ingon ka layo sa Pransiya ug Habagatang Aprika, lakip sa usa ka donasyon nga $5,920 gikan sa usa ka babaye sa London. “Usa ka babaye miingon nga gusto niyang tudloan [siya] bahin kang Jesus, busa gipadad-an niya siya ug $350, uban sa pipila ka literatura sa Bibliya,” matud sa The New York Times. “Laing babaye nagpadala ug $50 aron makapalit [siya] ug ‘sigarilyo, mga selyo ug mga sobre’ sa bilanggoan.” Iyang gigasto ang kadaghanan sa salapi, bisan pag ang mga paryente sa iyang mga biktima wala makadawat ug bisan usa ka dako sa danyos nga $80 milyon nga gihukom batok kaniya. Sumala sa guwardiya sa bilanggoan, walay balaod ang nagdili sa mga binilanggo sa pagpangayog pinansiyal nga tabang, basta walay gihimong panglimbong.
Kon Nganong Pakyas ang mga Tinguha Alang sa Kalinaw
“Ang 35 ka gubat nga nahitabo sa kalibotan hangtod sa 1994 nagpamatuod sa makahahadlok nga tagna sa Kasulatan nga adunay mahitabo kanunay nga mga gubat ug mga dungogdungog sa gubat,” nag-ingon ang artikulo sa Toronto Star. (Kining maong pahayag dili husto. Sa pagkamatuod ang Bibliya nagtagna nga ang mga gubat sa dili madugay mohunong. Tan-awa ang Isaias 2:2-4.) “Kining tanang katloan ug unom ka gubat nga gisangka sa kalibotan karon maoy mga gubat sa sulod mismo sa usa ka nasod—walay usa ka gubat taliwala sa mga nasod.” Ang pagsamot niining mga giyera sibil nagpakita lamang sa kawalay katakos sa mga ahensiya sa kalibotan sa pagsulbad nga malinawon sa mga panagbingkil. “Samtang nahibalo ang giyatakan nga mga pundok nga ang HK dili makapugos sa membro niini nga mga nasod sa pagsunod sa labing gamayng mga sukdanan sa pamatasan ug sa tawhanong mga katungod, sila magpadayon sa pagdangop sa kapintasan aron ipugos ang ilang mga pangangkon,” mipahayag ang artikulo. “Halos walay mga pananglitan tapos sa Gubat sa Kalibotan II nga ang gamhanan kaayo sa militar nga mga nasod sa Amihanan malamposong gigamit sa pagtapos sa mga gubat tali sa mga nasod o giyera sibil diha sa Kabos nga mga Nasod o bisan diin.” Sa pagkamatuod, ang salapi nga gigasto gihapon sa pagpangandam alang sa gubat tali sa mga nasod sa aktuwal nakaamot sa sibil nga gubat pinaagi sa paggamit sa mga pundo nga mahimong magamit unta sa pagsulbad sa mga kahimtang nga maoy nakaagak sa mga giyera sibil.