Kahibulongang mga Butang Ilalom sa mga Balod sa Pulang Dagat

Ang mga tawo moingon nga ang katahom panggawas lamang. Apan ang tinuod nga katahom subsob nga anaa sa ilalom​—ug kini dili lamang mapadapat sa mga tawo. Nadiskobrehan nako kini nga tinuod sa kahimtang sa Pulang Dagat. Ang umaw nga baybayon niini wala gayod mohatag kanako ug ideya sa talagsaong katahom nga naghulat sa bulahang manlalangoy nga mosud-ong sa ilalom sa katubigan niini.

ANG Pulang Dagat gibantog ingong usa sa labing nindot nga mga dapit sa kalibotan nga suhiranan sa kahibulongang mga butang sa kagaangan. Busa interesado gayod ako nga makita mismo kon tinuod ba ang kabantog niini.

Sa dihang nakita nako mismo ang kalibotan sa ilalom sa tubig, gusto kong labi pa kining masabtan. Ang biyologo sa dagat nga si Aaron Miroz, usa ka batid sa kinabuhi sa katubigan sa Pulang Dagat, mitubag sa akong mga pangutana.

Nganong ang katubigan sa Pulang Dagat abunda kaayo sa kalalangan?

“Ang Pulang Dagat daw sama sa usa ka dakong tapokanan, nga gitapokan sa daghang isda sa Dagat Indian. Dugang pa, daghan kaayo ang among kagaangan dinhi. Diha sa kagaangan subsob nga makakita ka ug ingon ka daghan sa 20 ka lainlaing mga espesye sa korales nga nagtubo sa usa lamang ka metro kuwadradong bato. Ang nakapalambo sa pagtubo sa kagaangan mao ang maayong temperatura sa tubig, nga mausab lamang ug pipila ka degrado sa tibuok tuig. Dugang pa, ang diyutayng ulan sa dapit nagkahulogan nga diyutay lamang ang binanlas nga maanod sa dagat. Kini, sa baylo, nagpamenos sa hugaw, bisan tuod ikasubo ko nga moingon nga sulod sa milabayng 15 ka tuig, ang kahimtang nagakadaot.”

Unsa ang mga suliran sa pagpanalipod niining bahandi sa dagat?

“Sa dihang nagadumala sa wala kaayo madaot nga pinuy-anan, ang kinadak-ang suliran mao ang polusyon. Sa Pulang Dagat, ang hugaw nagagikan sa tulo ka pangunang tinubdan: mga phosphate, mga punong, ug hugawng inagas gikan sa mga lungsod sa kabaybayonan. Ang kapopular sa salomanang mga dapit makapahinabo usab ug mga suliran. Ang huyang nga kagaangan hayan daling madaot sa dili mainampingong mga tigbuso.”

Ginatun-an nimo ang kagaangan sa Pulang Dagat sulod sa daghang katuigan. Unsa ang pipila ka butang nga imong nakat-onan?

“Among nadiskobrehan nga ang mga isda adunay kaugalingong eskedyul sa pagpangaon. Ang pipila mosugod sa pagkaon sa alas siyete sa buntag, mokaon sulod sa tulo ka oras, mopahulay, ug dayon mokaon sulod sa laing tulo ka oras sa hapon. Ang pipila mokaon lamang sa gabii. Kining mga eskedyula hinungdanon. Kon ang gagmayng mga isda gukdon kanunay sa mga manunukob sa tibuok adlaw, malisdan kini sila sa pagpangaon. Ug ang isda, sama sa mga tawo, mahimong pilian sa pagkaon. Pananglitan, kinaham gayod sa may-pat-ak-asul nga pugapo ang mga fairy basslet, nga kasagaran kaayo sa Pulang Dagat. Ang among isda sa akuwaryo may paborito usab nga pagkaon​—ang pipila nakaangay sa tulingan, samtang ang uban nakagusto sa mga tamban.

“Tingali maghunahuna ka nga alang sa usa ka isda, ang tanang tawo pareho lamang ug hitsura, apan dili kana tinuod. Ang isda ug bisan ang pipila ka walay dugokang hayop nakakat-on sa pag-ila sa tawo. Nahinumdom ko sa usa ka kugita nga kas-a gikomedyahag lamparo sa usa sa among kawani. Wala kini makaangay nga lamparohon, ug wala na gayod kini modawat ug pagkaon gikan nianang tawhana. Sa sulagma, among nakaplagan nga ang malumong mga tawo magustuhan sa mga isda, samtang ang agresibo o dili mapailobong tawo makapahadlok kanila.”

Ang makadani sa bag-ohang tigbuso mao ang kahibulongang pagkadaiya sa katahom ug bulok.

“Sa pagkatinuod, ang buloknong mga isda madanihon. Apan daghan ang wala masayod nga ang pipila ka isda nagagamit sa ilang mga bulok ingong mga senyas, maingon-ingon nga kita nagagamit ug mga suga sa trapiko. Pananglitan, sa dihang ang pulang pugapo nangitag makaon inay mag-atang lamang sa iyang teritoryo, ang iyang bulok mahimong mas lugom nga pula. Ang clown fish, nga tukbonon sa pugapo, masayod gumikan sa bulok sa pugapo nga siya dili manukob. Sulod niining luwas nga mga yugto, ang usa ka clown fish maisogong moabog sa usa ka pugapo nga mosulong sa iyang teritoryo.”

Sa walay duhaduha, ang talagsaong katahom sa kalalangan sa Diyos mahimong madiskobrehan diha sa daghang wala damhang mga dapit. Ang akong kinabuhi natugob pinaagi sa pagsuhid sa diyutay lamang nga sampol niining katahoma. Kadtong kadiyut nga pagduaw sa kalibotan ilalom sa mga balod nagpalalom sa akong apresasyon sa kinaiyanhong mga bahandi nga gitipigan sa atong planeta.​—Tinampo.

[Hulagway sa panid 26]

Usa ka lionfish nagpaanod-anod, nga wala mabalaka bahin sa mga manunukob. Mabinantayon sila nga modistansiya, sanglit ang tunokon niini nga mga silik makahilo

[Hulagway sa panid 26]

Ang clown fish talagsa rang magpalayo sa puy-anan niini, nga taliwala sa mga kaway sa usa ka dakong buwa. Dili kini madaot sa gakos niini samtang iyang gimentinar nga hinlo ang iyang tig-abiabi

[Hulagway sa panid 26]

Ang butterfly fish lainlain ug kolor. Ang ilang manipis nga mga lawas magbalodbalod, nga nagpahinumdom kanako sa usa ka alibangbang

[Hulagway sa panid 26]

Ang Picasso fish, nga may magarbohong mga raya ug daw sama sa hayag nga dalag nga lipstik, nagpahinumdom kanako sa buhat sa usa ka pintor

[Hulagway sa panid 26]

Ang emperor angelfish adunay daghang kolor nga kapa nga nagausab ang kolor ug desinyo samtang kini nagatubo