Ang “Megapode” ug ang Tinortilyas nga mga Itlog Niini
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA SOLOMON ISLANDS
MGA duha ka oras pinaagig baroto gikan sa Honiara, ang kaulohan sa Solomon Islands sa Guadalcanal, mao ang isla sa Savo, nga ilado tungod sa aktibong bolkan niini ug sa langgam nga megapode, nga nailhan usab ingong scrub fowl sa Australia. Ang mga lumad usahay nagagamit sa mainit nga mga bato ug inalisngaw gikan sa mga liki sa yuta sa pagluto sa ilang pagkaon ug sa pag-init sa ilang abiyo sa tubig. Ang langgam nga megapode may kaabtik usab nga nagagamit niining kinaiyanhong kahinguhaan.
Bisag mas gagmay kay sa kasagarang manok, ang langgam nga megapode susama nga tan-awon, nga may bug-at nga lawas, mubo linginon nga mga pako ug dako, kusgan, upat-ug-kuyamoy nga mga tiil. Ang sungo mubo ug nagkurbag diyutay paubos. Paspas nga molupad ang megapode apan dili-magdugay.
Ang langgam nga megapode (nga nagkahulogang “dagko ug tiil”) sakop sa samang han-ay sa mga langgam sama sa kasagarang manok—ang Galliformes. Kini maoy usa ka inkubetor nga langgam nga nagalubong sa mga itlog niini diha sa mga lut-od sa nalatang mga tanom aron mapusa kini sa permanenteng 32-grado-Celsius nga kainit. Niining islaha ang mga megapode adunay lahing inkubetor. Aduna pa bay mas maayo kay sa gipainit-sa-bolkan nga balas diha sa mga baybayon sa Savo?
Ang ekta-ektarya sa lapad, patag nga baybayon gikoral ug maayo sa mga lumad pinaagig lig-ong mga lukay sa palma. Kini mao ang “mga umahan” sa megapode. Sa sulod, ang luna kaamgid sa prutasan nga maayong pagkatanom. Ang gagmayng mga kahoy gitanom nga maayong pagkalumbay, dayag aron itagana ang mas masaligong palibot alang sa nagaduaw nga mga langgam. Sa tibuok niining lunaa, ang balas gikalotan ug gagmayng mga bangag nga mga 60 sentimetros ang diyametro, pamatuod sa mga pagduaw sa kaadlawon ug sa kilumkilom niining katingad-ang ihalas nga mga langgam nga moabot aron magkalot ug gagmayng lungag nga moabot sa 90 sentimetros ang giladmon aron ipahimutang ug ilubong ang ilang mga itlog.
Ug pagkadagko sa mga itlog! Kini moaberids gikan sa walo ngadto sa siyam ka sentimetros ang gitas-on ug mga sayis sentimetros ang diyametro, nga usa ka katingalahang gidak-on alang nianang gamayng langgam. Inigkapusa, ang bug-os balhiboon nga kuyabog modugkal aron makagawas sa lungag ug magpahilayo sa iyang kaugalingon. Sulod sa 24 oras kini makalupad na.
Matag adlaw ang mga taga-balangay moanha sa “mga umahan” sa pagkalot sa mga itlog, nga mopadayag nga usa ka dakong bahin sa kinaham nga pagkaon sa mga taga-isla. Katingalahan ang pagluto nila sa ilang magaan, hunolhunol nga tinortilyas nga mga itlog. Ang mga itlog sa megapode sa kahanas buk-on diha sa hait nga bahin sa usa ka seksiyon sa berdeng lindog sa kawayan ug unya ibubo ngadto sa lungag niini. Ang lindog sa kawayan, nga niining tungora puno na sa mga itlog, hinayhinayng ibutang sa anggulo nga 45-grado diha sa mainit nagsiga nga kalayo. Sa dili magdugay mobukal ang mga itlog ug masagol sa mga duga gikan sa mainit berdeng kawayan. Kon luto na, buk-on ang kawayan, ug ang usa may pormag-soriso nang tinortilyas nga mga itlog nga may talagsaon makapahinam nga kalami. Anhi sa Solomon Islands, ug tilawi kini!