Nindot, Langasang mga Periko sa Australia

ANG usa ka panagsang bisita sa Australia mapasaylo sa paghunahuna nga usa ka panon sa talagsaong kalanggaman sa tropiko ang nakaeskapo gikan sa lokal nga zoo o langgamanan. Ang mga linalang nga sa ubang mga nasod hikit-an sulod lang sa mga halwa nagalupadlupad libot sa tanaman. Kini matuod ilabina sa Australianhong periko​—ug kana nagpasabot sa usa ka lainlaig-matang nga pamilya sa daghag-kolor, sabaan nga mga langgam.

Adunay mga 330 ka espisye sa mga periko, ug makaplagan sila sa tanang dagkong yuta gawas sa Antartika, habagatan sa 20 grado amihanang latitud. Bisan pag dili tanang espisye makaplagan sa Australia, igo ang anaa nianang nasora nga daling himatikdan ang ilang presensiya! Ang pamilya sa periko naglakip sa mga budgerigar (nga nailhan sa pipila ingong mga kulasisi), mga abukay, ug ang mga espesyalista sa nektar, ang mga lory. Sa Australia kining buloknong mga langgam morag mahadiindiin usahay.

Mao gayod kanay among impresyon sa usa ka pagduaw sa New South Wales. Dihay mga panahon nga dinosenang kulasisi ang naningaon sa mga lagwerta, ilabina sayo sa buntag ug sa hapon na kaayo. Sa daghag-sakyanang mga kalye, kami nakakita sa rosason ug abuhong mga galah, nga nailhan usab nga roseate cockatoo. Ang langas nilang pagsiyapsiyap dili gayod honi. Sila usa sa labing sagad hikit-ang mga periko sa Australia, ug dagkong mga panon ang nanimuyo sa mga lungsod ug mga siyudad. Mobatog sila sa mga linya sa telepono ug sa mga linya sa koryente ug nasayran nga nakapahinabog mga kadaot sa komunikasyon sa hilit nga dapit. Magkauban ang mga laki ug mga baye sa tibuok kinabuhi ug maisogong magapanalipod sa ilang mga salag diha sa mga lungag sa kahoy batok sa mga manunulong. Ikasubo, “midaghan pag-ayo sila nga giklasipikar nga mga dangan sa mga tanom.”​—The Cambridge Encyclopedia of Ornithology.

Sa usa ka publikong parke, among gipakaon gikan sa among mga kamot ang mga crimson rosella. Nga bug-os walay kahadlok sa mga panon sa mga turista, sila dayag nasayod kon hain sila mahatagan ug pagkaon. Ang kahimtang susamag usa ka paraiso nga kami gilibotan sa maong aghop nga kalanggaman.

Tingali ang kinadak-an namong sorpresa mao ang pagkakita ug dakong abukay nga may asuprehong tapay nga mihugpa ibabaw kanamo. Ang ilang linaing dalag nga tapay nagpakamatarong sa ilang ngalan. Ang The Illustrated Encyclopedia of Birds misaysay: “Samtang maningaon ang panon sa yuta, ang pipila ka langgam magbantay sa duol nga kakahoyan ug magpasidaan sa kapeligrohan pinaagi sa kusog, paos nga mga siyaok.” Sa pagkataudtaod imong masayran nga adunay abukay sa silinganan!

Unsay nagapalahi kaayo sa mga periko? Sa kasiglohan gipabilhan sila sa tawo tungod sa katakos nilang mosuhid sa tingog sa tawo. Apan nagasuhid ba usab sila sa ubang kalanggaman? Ang gikutlo sa ibabaw nga ensiklopediang Cambridge nag-ingon: “Bisan pag langasan ang mga panon sa ihalas nga mga periko, wala sila hisayring nagsuhid sa ubang mga espisye ug busa dili matin-aw kon nganong ang mga periko adunay katakos sa ‘pagsulti.’” Kon bahin sa tigsuhid nga kalanggaman, ang mockingbird sa Amerika del Norte mao gihapon ang hawod.

Ang mga langgam hikaplagan sa halos bisan asa sa tibuok kalibotan​—apan namatikdan mo ba sila? Imo ba silang gipanid-an? Nasayod ka ba sa mga langgam nga kanunayng nagaduaw sa inyong silinganan? Makaila ka ba sa ilang nagkalainlaing mga desinyo sa kolor, mga panawag, ug mga kanta? Namatikdan mo ba ang ilang lainlaing mga paagi sa paglupad? Kanang tanan tino nga mahimong ulohan sa makalingawng pagtuon.

Tungod kay adunay kapin sa 9,300 ka espisye sa langgam nga matun-an, nga walay paghisgot sa tanan nga ubang kahibulongan alirong nato, kinsay makasulti sa tukma nga ang kinabuhing walay kataposan makalaay unya? Adunay daghan kaayo nga pagatun-an, daghan kaayo nga katarongan sa pagdayeg sa Maglalalang! Mapasalamaton gayod kita nga gipakamaayo sa Diyos nga ilakip ang “pak-ang nagalupad nga linalang” sa iyang mga buhat sa kalalangan.​—Genesis 1:​20-23; Job 39:​26, 27; Pinadayag 4:11.

[Mga hulagway sa panid 15]

Galah ug (ibabaw) rosella

[Credit Line]

Kortesiya sa Australian International Public Affairs

[Hulagway sa panid 16]

Asuprehog-tapay nga abukay

[Credit Line]

Kortesiya sa Australian International Public Affairs