Pagkahimong Malamposong Nag-inusarang Ginikanan

“Ang bugtong butang nga dili gayod igo ang nabatonan sa tanang nag-inusarang mga ginikanan mao ang panahon.”​—The Single Parent’s Survival Guide.

“Ang kakulang sa salapi mao ang labing seryosong suliran.”​—The London Times.

‘Ang kamingaw mao ang usa ka dakong tinubdan sa kapit-osan sa nag-inusarang ginikanan.’​—Give Us a Break, usa ka surbi sa kahigayonan sa paglingawlingaw alang sa nag-inusarang mga ginikanan.

ANG tanang ginikanan nag-atubang sa mga hagit, mga kalipay, ug mga suliran. Apan ang nag-inusarang mga ginikanan nag-atubang niana nga walay kapikas. Busa, ang panahon, salapi, ug kamingaw kasagarang dagkong mga bahin sa ilang mga kinabuhi.

Bisan pa tingalig mapintas ang kamatuoran sa ilang kinabuhi, ang nag-inusarang mga ginikanan mahimong molampos sa ilang pamilyahanong kinabuhi, ug daghan ang nagmalamposon gayod. Dako ang nagdepende sa kon unsang mga sukdanan ang ilang gidawat ug kon unsa ka kusganon ang ilang pagkabugkos niana.

Makaiikag, ang Bibliya dugay nang mitagna sa moral ug sosyal nga kagubot karon. Matikdi kon giunsa pagpasidaan sa Kristohanong apostol Pablo ang batan-ong tinun-an nga si Timoteo bahin niini. “Apan hibaloi kini,” siya nagpasidaan, “nga sa kataposang mga adlaw moabot ang makuyaw nga mga panahong lisod sagubangon. Kay ang mga tawo unya maoy mahigugmaon sa kaugalingon, . . . dili-masinugtanon sa mga ginikanan, dili-mapasalamaton, dili-maunongon, walay kinaiyanhong pagbati, dili ikasabot sa bisan unsa.”​—2 Timoteo 3:​1-3.

Ang Bibliya dili lamang usa ka basahong tukmang nagtagna sa mga tinamdan karong adlawa. Naundan kini sa mga prinsipyo mismo nga, kon sundon, magtino sa kalamposan sa pamilyahanong kinabuhi. (2 Timoteo 3:​16, 17) Palandonga kon sa unsang paagi ang pipila niini makatabang sa nag-inusarang mga ginikanan sa pagsagubang sa mga suliran sa panahon, salapi, ug kamingaw.

Palita ang Panahon

Bisan pag unsa nimo ka organisado, ang panahon maoy idlas nga butang. Aron magamit pag-ayo ang imong panahon, una sa tanan angay nimong ilhon kon unsay tinuod nga nahitabo niini. Unya makahukom ka kon unsang mga kalihokana ang labing mahinungdanon kanimo. “Pagbatog ‘talaan sa mga oras,’” sugyot sa usa ka nag-inusarang-ginikanang organisasyon. “Diha niini makabaton kag talaan sa tanang butang nga imong gibuhat sa tibuok adlaw o semana, ug hikit-an kon unsa ka dakong panahon ang gigugol nimo niana. Human niana, pangitaa kon diin ang panahon madaginot, o magamit nga mas maayo, pinaagi sa paghikay pag-usab sa priyoridad sa mga butang o pinaagi sa dili pagbuhat sa pila ka butang.”

Ang maong maayong tambag mopabanaag sa Kasulatanhong kaalam luyo sa pahimangno sa apostol: “Padayong magbantay pag-ayo nga ang inyong paglakaw dili ingon sa dili-maalamon kundili ingon sa maalamon nga mga tawo, nga magapalit sa nahiangayng panahon alang sa inyong kaugalingon, tungod kay ang mga adlaw tuman-kadaotan.”​—Efeso 5:​15, 16.

Pananglitan, ang pagtan-aw bag TV dakog bahin sa imong matag-adlaw nga rutina? Ang pagmenos niini mohatag kanimog ekstrang panahon aron makigsulti sa imong mga anak ug magbuhat nga magkauban sa mga butang. Makatabang kana sa pag-ugmad ug maayong mga relasyon uban kanila.

‘Ang akong mga paninguha nga molingkod ug makigsulti sa akong mga anak yanong misangpot sa dugayng mga yugto sa kahilom,’ tingali moingon ka. Lagmit matuod kana, apan ayaw pababag niana. Ang mga magtatambag sa nag-inusarang mga ginikanan nagsugyot nga sabton nimo ang mga pagbati diha sa adlaw-adlawng mga pakig-estorya sa imong mga anak, sama sa mga komentong ilang ipahayag bahin sa ilang mga higala sa eskuylahan o kon unsay giplano nila nga buhaton. Apan dili ka makahimo niini kon ang imong pagtagad natapot sa TV, dili ba? Bisan pag itugot nimo nga kana magtokar nga wala ka magtan-aw, ang kabaldahan tingali makahikaw kanimo sa hinungdanong impormasyon bahin sa kinailadmang mga hunahuna ug mga pagbati sa imong mga anak. Busa gahinig panahon ang imong mga anak. Magkauban sa pagbuhat sa mga buluhaton sa panimalay, ug samtang gibuhat ninyo kana, makigsulti kanila​—ug pamati kon sila mosulti!

Pagbasa usab nga kauban nila. Gipakita sa panukiduki ang lig-ong relasyon tali sa pagkamakabasa sa usa ka bata sa lima ka tuig nga edad ug sa iyang mosangpot nga kahimoan. Labaw pang hinungdan nga mogahig panahon aron magkauban sa pagbasa. Ang pila ka minutos sa dili pa matulog, o sayosayo sa gabii sa dili ka pa mobating kapoy kaayo, mao unyay panahon nga maalamong nagugol.

Magmatagbaw sa mga Kinahanglanon

Daghang nag-inusarang mga ginikanan ang nalit-agan sa pinansiyal nga mga suliran. Sa usa ka paagi kinahanglang makasapi silag igong salapi aron makabayad sa igong balay, pagkaon, ug biste. Apan ang paglakaw aron motrabaho mopatungha sa suliran kon unsaon pag-atiman ug maayo sa mga anak.

Ang mga pasilidad nga tig-atiman sa bata dili kanunayng sayon makaplagan, ni kana barato. Ang pila ka nag-inusarang mga ginikanan milampos pinaagi sa pagpakitabang sa ilang mga paryente​—mga apohan, mga iyaan, ug mga uyoan. Ang uban nagsalig sa mga eskuylahan sa mga bata, mga dapit nga dulaanan, ug pasilidad sa pag-atiman sa bata nga gitagana sa ilang mga amo. Ang mga tabang sa gobyerno, kon mabatonan man, dili kanunay makasapal sa mga bayranan nga tingali gikinahanglan alang sa maong pag-atiman sa bata. Sa pipila ka nasod, ang nag-inusarang mga ginikanan nga may mga masuso makapili tingali nga dili mangitag trabaho kondili magpabilin sa balay ug magkinabuhi sa salaping gitagana sa gobyerno.

Tungod sa nagkadaghang nag-inusarang mga ginikanan nga atimanon, ang mga gobyerno, sa baylo, nagsalig niadtong si kinsa giisip nilang may tulubagon. Sa Britanya kini misangpot sa pagpangita sa wala-dihang mga amahan nga napakyas pagbuhi sa ilang mga anak. Ang mga ahensiyang nagsuportar sa bata naggukod sa delingkuwenteng mga amahan aron mabawi ang wala-kabayring mga bayranan. Kon ang nag-inusarang mga inahan dili motabang sa mga ahensiya pagpangita sa amahan, lagmit sila mawad-ag pipila ka benepisyong pinansiyal. “Sa Sweden gibanabanang 40 porsiento sa mga delingkuwente hisakpan pinaagi sa lokal nga mga ahensiya sa sosyal nga insyurans, ug sa Pransiya ang mga korte nagpatuman sa mga mando sa pagmentenar ug paggukod sa mga delingkuwente,” taho sa The Times sa London.

May mga korte man o wala, tabang sa gobyerno o wala, daghang nag-inusarang ginikanan mangitag mga paagi sa pagtabang sa ilang kaugalingon nga mabuhi sa diyutayng salapi kay sa ilang naandan sa nangagi. Sa unsang paagi? Pinaagi sa lahi nga pagbadyet.

Ang pagkat-on sa lahi nga pagbadyet maoy usa ka kahanas. Kasagarang nagkahulogan kini nga usbon ang mga priyoridad sa galastohan​—pananglitan, una nga paggahin ug salapi alang sa mga bayranan sa balay ug koryente, dayon alang sa pagpalit ug pagkaon, ug dayon alang sa bayranang mga utang. “Nga may makaon ug ikasapot,” misaysay si apostol Pablo, “kita makontento na niining mga butanga.”​—1 Timoteo 6:8.

Nakahunahuna ka ba nga makig-ambit sa uban sa mga palaliton? Ang tingob nga pagpalit ug binultong pagkaon ug mga butang sa panimalay uban sa ubang mga ginikanan makapadaginot sa imong kuwarta. Bisan kon unsay paagi sa imong pagbadyet, hinumdomi nga kinahanglang molingkod ka ug ihapon ang imong mga galastohan. (Itandi ang Lucas 14:28.) Nganong dili magpatabang sa imong mga anak sa paghikay sa badyet? Unya mahimong isipon nilang usa ka pribilehiyo ang pagtabang kanimo nga motuman niana. Mahimong masayran pa nimong makagahin kag salapi ingong tinigom.

Aron Makabatog mga Higala, Magmahigalaon

“Batasana ang pagpanghatag, ug ang mga tawo magahatag kaninyo,” tambag ni Jesus. “Sa sukod nga inyong ginasukod, sila magasukod nganha kaninyo ingong balos.” (Lucas 6:38) Matuod usab kana sa personal nga mga relasyon. Ang imong kaikag sa uban makadanig mahigalaong sanong. Ang labing maayong paagi sa pagbuntog sa kamingaw mao ang pagpanguna sa pagbatog mga higala. Tingali makakaplag kag kasaligang mga higala nga mag-atiman sa imong mga anak aron ikaw makagawas aron moduaw. Mas maayo pa, nganong dili hangyoon ang mga higala nga moduaw kanimo?

Apan gikinahanglan dinhi ang usa ka pahimatngon. Hinumdomi, “ang daotang mga pakig-uban nagadaot sa mapuslanong mga batasan.” (1 Corinto 15:33) Ang kamingaw mabuntog lamang kon ang mga panaghigala nga imong mabatonan tinuod nga makapalig-on ug magdalag katagbawan.

Pagsilbing Inahan ug Amahan

Ang nag-inusarang mga ginikanan kinahanglang mahimong inahan ug amahan alang sa ilang mga anak​—dili sayon nga tahas alang kang bisan kinsa. Ug ayawg kalimot, ang mga bata natawong mga suhiran. Makakat-on silang mahimong kasaligang mga hamtong pinaagi sa pagtan-aw kon unsay gibuhat sa kasaligang mga hamtong. Busa, dako ang nagdepende diha sa kon unsang matang sa sumbanan ang imong gihatag alang sa imong mga anak. Sa pagkomento bahin sa pagkawalay mga amahan sa hilabihan ka daghang batang lalaki nga nagtubo sa kabos nga seksiyon sa mga siyudad sa Amerika, ang The Sunday Times sa London nag-ingon: “Ang kapintasan ug sosyal nga kagubot . . . nagsugid kanato kon unsay panggawi sa usa ka kaliwatan sa mga lalaki sa dihang mga katunga kanila magtubo ngadto sa pagkatin-edyer nga wala masayod kon unsay normal nga pagkahamtong, nga magpugong sa ilang mga lihok.”

Sa dihang ang mga anak gimatuto sa nag-inusarang mga ginikanan, mahimong madaot ang ilang panglawas ug kalihokan sa eskuylahan ug bisan ang ilang ekonomikanhong mga kalaoman, matod ni Duncan Dormor diha sa The Relationship Revolution. Gilalis sa ubang mga tigdukiduki ang maong mga kaplag. Ang kakabos ug kakulang sa sosyal nga pakiglangkit mao ang gipasanginlan nila. Bisan pa niana, daghan ang mouyon sa pangagpas sa sosyal nga siyentipiko nga si Charles Murray: “Ang usa ka bata nga may inahan ug walay amahan, nga nagpuyo sa silinganan sa mga inahan nga walay mga amahan, magahukom sumala sa iyang makita. Makapadala ka ug mga social worker ug mga magtutudlo sa eskuylahan ug klero aron sultihan ang usa ka batan-ong lalaki nga inigkadako niya angay nga siya mahimong maayong amahan ngadto sa iyang mga anak. Apan dili siya mahibalo kon unsay kahulogan niana gawas kon iya kanang makita.” Oo, ang mga batang lalaki nagkinahanglag inahan ug amahan, ug mao usab ang mga batang babaye.

Sa Salmo 68:​5, ang Bibliya nagbatbat kang Jehova nga Diyos ingong “usa ka amahan sa ilo nga mga batang lalaki.” Ang mga inahan nga mosalig sa Diyos alang sa giya makakaplag diha kaniya sa labing maayong sumbanan alang sa ilang mga anak. Ang mga amahan nga nag-inusara pagmatuto sa ilang mga anak nagpabili sa tabang gikan sa kasaligan, hamtong nga mga babaye. Oo, ang gikinahanglan sa tanang nag-inusarang mga ginikanan mao ang mahigugmaong pagpaluyo. Tingali makatabang ka niini.

[Kahon sa panid 6]

Mga Amahan nga “mga Inahan” Usab

Ang mga lalaki nga maoy ulo sa usag-ginikanang mga pamilya diyutay ra. Apan samtang mabungkag ang mas daghang kaminyoon, dugang ug dugang mga lalaki nagahukom sa pag-atiman sa ilang mga anak nga nag-inusara. “Usa sa labing dagkong mga suliran nga daw giatubang sa mga lalaki niining kahimtanga mao ang sa tin-edyer nga anak babaye,” misaysay ang The Single Parent’s Survival Guide. Tungod kay maulaw ang pila ka amahan molikay sa paghisgot ug seksuwal nga mga butang. Ang uban naghikay nga ang usa ka kasaligang babayeng paryente ang makigsulti sa ilang mga anak babaye. Ang tanang nag-inusarang mga ginikanan, lalaki ingon man babaye, makabatog dakong kaayohan pinaagi sa pagbasa uban sa ilang mga anak sa librong Mga Pangutanang Gisukna sa mga Batan-on​—Mga Tubag nga Mosaler.a Kining basahona naundan sa mga seksiyon nga nag-ulohang “Sekso ug Pamatasan” ug “Pakigdeyt, Gugma, ug ang Kaatbang nga Sekso.” Ang matag kapitulo gitapos uban sa bahin nga gitawag Mga Pangutana nga Mahisgotan, nga gidesinyo aron maseguro ang tukmang paghisgot bisan sa labing pribadong mga butang.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 7]

Ang paggugol ug panahon uban sa imong mga anak magpatunghag maayong mga relasyon

[Hulagway sa panid 7]

Bisan unsang paagi ang imong pagbadyet, lingkod ug ihapa ang imong mga galastohan