Hula—Ang Sayaw sa Hawaii
SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! HAWAII
HISGOTI ang Hawaii, ug kasagaran ang hula mosantop sa hunahuna. Bisan tuod ang hula nalangkit lamang sa Hawaii, ang mga sinugdanan niini anaa sa Habagatang Pasipiko.
Sa karaang kapanahonan ang mga Hawaiiano walay sinulat nga pinulongan, busa ang mga awit ug mga laylayong awit gigamit sa pag-asoy sa ilang kasaysayan ug mga kustombre. Ang hula, nga may mga pagkiaykiay sa mga bat-ang, paglihok sa mga kamot, ug mga tiil, duyog sa ekspresyon sa nawong, maoy nagduyog niining maong mga laylayong awit ug mga awit.
Walay paagi nga mapamatud-an ang bisan unsang nalangkit sa hula una pa sa 1778, sa pag-abot ni Kapitan Cook ug sa iyang mga tawo. Ang nahibaloan karong adlawa kasagarang binase sa mga batasan, mga awit, ug mga laylayong awit sa ulahing bahin sa ika-19 nga siglo.
Ang unang mga hula lagmit maoy sagradong mga rituwal. Apan wala hunahunaa nga ang tanang hula maoy mga kalihokan sa pagsimba o bahin sa usa ka relihiyosong serbisyo.
Impluwensiya sa mga Misyonaryo
Ang hula gisayaw alang sa mga tigsuhid ug mga marinero sa nagduaw nga mga barko sa ika-18 ug ika-19 nga siglo. Posible nga kining nagbayad nga mga parokyano buot nga ang mga hula maoy mapadayganon sa sekso.
Sa dihang miabot ang mga misyonaryo niadtong 1820, sila may lig-ong katarongan nga sawayon ang hula. Human makakuhag pag-uyon sa mga pangulo, ang mga misyonaryo nagsaway sa hula ingong pagano ug law-ay—ug buhat sa Yawa. Bisan una pa niini, niadtong 1819, ang mga kausaban sa karaang relihiyosong mga batasan gipahinabo sa Nagmandong Rayna Kaahumanu, biyuda ni Haring Kamehameha I. Naglakip kini sa paglaglag sa mga idolo ug sa pagwagtang sa komplikadong mga rituwal. Ang daghang sayaw ug mga laylayong awit nawala usab sa dayon.
Si Kaahumanu gidawat sa iglesya niadtong 1825. Niadtong 1830 nagpagula siya ug balaod nga nagdili sa publikong pagsayaw sa hula. Pagkamatay niya niadtong 1832, ang pila ka pangulo wala magtagad sa balaod. Sulod sa duha ka tuig, sa dihang ang moral nga mga pagdili dayag nga gibiaybiay sa batan-ong Haring Kamehameha III ug sa iyang mga kauban, ang hula sa daklit nahimong popular na usab. Apan sa 1835 ang hari miila nga ang iyang mga dalan maoy daotan, ug ang gingharian nahibalik ilalom sa gahom sa mga Calvinista.
Ang Pagbalik sa Hula
Panahon sa paghari ni Haring Kalakaua (1874-91), ang pagbalik nahitabo nga may bug-os nga pagdawat pag-usab sa hula diha sa publikong mga sayaw. Sa pagkorona niya sa 1883, ang mga bulang pagbansay ug kahinam misangpot sa publikong pagpasundayag sa daghang laylayong awit ug mga hula, ang uban ilabinang gisulat alang sa maong okasyon. Pagkamatay niya niadtong 1891, ang hula nahiagom sa daghang kausaban sa mga paagi sa pagsayaw ug mga paglihok sa lawas, ug ang pagduyog sa mga instrumento sama sa ukulele, sista, ug biyolin gipailaila.
Sa pagkatapos sa monarkiya niadtong 1893, ang hula nahanaw na usab. Pagkatungatunga sa ika-20ng siglo, hinunoa, kini milambo. Aron madani ang mas nagkadaiyang tumatan-aw, ubay-ubayng kausaban ang gihimo. Sanglit daghan ang dili makasabot sa Hawaiianhong pinulongan, gigamit ang Ingles nga mga pulong. Ang modernong hula nagbutang ug mas dakong pasiugda sa sayaw mismo—sa mga lihok sa kamot ug tiil, sa pagkiaykiay sa bat-ang, ug sa ekspresyon sa nawong.
Sa nag-uswag ang gidaghanon sa bisita diha sa kaislahan, ang hula nahimong labi pa ug labi pang popular. Ang mga biyahedor gikan sa dakong yuta sa Amerika nagdala uban kanila sa mga sayaw nga ilang nakat-onan ug nagsugod sa pagpasundayag niana sa mga pelikula sa Hollywood nga may mga mananayaw nga dili mga Hawaiiana. Sa 1935 bisan si Minnie Mouse misayaw sa hula alang kang Mickey, kinsa nagkaskas sa iyang puthaw nga gitara.
Ang Hula Karong Adlawa
Sa pagkahitabo sa “Hawaiian Renaissance” sa katuigang 1970, ang kahibalo sa pipila ka mag-aawit, mananayaw, ug batid nga mga magtutudlo nahimong pasikaranan sa pagpabalik sa mas karaang mga matang sa hula. Karong adlawa adunay mga batid sa hula kinsa nagpatungha pag-usab sa karaang mga sayaw ug kadtong nagmugna ug bag-ong mga sayaw. Sa bisan hain nianang kahimtanga, ang ilang mga paningkamot misangpot sa makuti ug maanindot nga mga pasundayag.
Ang espirituwal nga kalangkitan sa daghan nilang Hawaiianong mga diyos nadala sa usa ka sukod sa modernong kapanahonan. Matag tuig una magsugod ang Merrie Monarch Festival nga gihimo sa Hilo, Hawaii, ang mga eskuylahan sa hula mohimo sa ilang biyahe paingon sa baba sa bolkang Pele o sa mga dapit diin bag-ong mibaha ang laba. Sila manag-awit, mosayaw, ug mohimog mga halad nga mga bulak, mga lomboy, ug hinebra, nga maghangyo nga panalanginan niya ang ilang mga paningkamot alang sa indigay. Ang mga grupo gikan sa tibuok kalibotan makig-indig sa tulo ka gabiing indigay nga giisip ingong ang Olimpiada sa hula.
Ang hula nahimong dakong bahin sa pagpabalik sa kultura sa Hawaii. Naglakip kini sa masulob-ong mga sayaw nga nagduyog sa mga laylayong awit nga nagtahod sa mga diyos ug mga diyosa maingon man sa yanong mga pahayag sa adlaw-adlaw nga kinabuhi diha sa mga isla nga wala gayod ing relihiyosong kahulogan.
Ang mga Kristohanon angayng magmapilion pag-ayo sa pagsayaw o pagtan-aw sa pipila ka hula. Kinahanglang tinoon nila nga dili sila maghatag ug pagtahod sa usa ka diyos o diyosa. Ang pag-amping kinahanglan usab nga himoon sa dihang maminaw o moawit ug mga awit o mga laylayong awit. Daghan niini adunay mga pulong nga may natago o dobleng mga kahulogan. Kon ibutang kini sa hunahuna, ang usa ka tigtan-aw o usa ka sumasalmot makapahimulos sa hula ingong usa ka maayong matang sa kalingawan.