Pagbantay Batok sa Kawalay Interes sa Pagbasa

USA ka bag-ong matang sa suliran sa pagbasa maoy kaylap nga nagaapektar sa atong kalibotan. Gitawag kinig aliteracy o kawalay interes sa pagbasa. Kini gihatagan ug kahulogan ingong “ang kalidad o kahimtang sa pagkahibalong mobasa apan [mahimong] dili-interesado sa pagbuhat niana.”a (Merriam-Webster’s Collegiate Dictionary, Tenth Edition) Oo, ang pagbasa​—diin kaniadto gihimo ingong usa ka kalingawan​—karon sagad giayran ingong usa ka trabaho. “Kinahanglang maningkamot ka sa pagbasa,” mireklamo ang 12-anyos nga batang babaye, “ug kana dili makalingaw.”

Daghang hamtong walay interes usab sa pagbasa. Ang Tinipong Bansa, pananglitan, nanghambog nga 97 porsiento ang makamao nga mobasa; apan, halos katunga sa mga hamtong sa Amerika talagsa rang mobasag mga libro o mga magasin! Tin-aw, ang katakos sa pagbasa dili kanunay ikaparang sa tinguha sa pagbasa. Tinuod kini bisan taliwala sa edukado kaayong mga tawo. “Inig-abot nako sa balay gikan sa tibuok adlaw nga kapoyng pagtrabaho,” matod sa usa ka graduwado sa Harvard University, “buksan nako ang TV imbes mokuhag usa ka libro. Kini mas sayon.”

Unsay nahitabo sa pagbasa? Sa dili pa dugayng mga dekada ang popularidad niini nadaog sa nakakuhag-atensiyong medya. “Karon nga aduna na kitay MTV​—ug atong VCR ug Nintendo ug Walkman​—ang paglaom sa kuging pagbasa ug usa ka libro daw dili na masayon sama kaniadto sa mas simple pa ang panahon,” misulat si Stratford P. Sherman diha sa magasing Fortune. Tingali ang labing makahurot-ug-panahong kaindig sa pagbasa mao ang telebisyon. Sa pagkatinuod, sa edad nga 65 ang kasarangang Amerikano makagugol ug siyam ka tuig sa iyang kinabuhi sa pagtan-aw ug TV!

Sanglit ang mga ganti sa pagbasa sagad kaayong gisakripisyo sa telebisyon, maayong tagdon ang mosunod.

Ang mga Kaayohan sa Pagbasa

Ang pagbasa makapukaw sa handurawan. Ang telebisyon maoy maghunahuna alang kanimo. Ang tanan detalyado: mga ekspresyon sa nawong, pagbag-obag-o sa tingog, ug talan-awon.

Apan, sa pagbasa makapili ka sa mga karakter, andamon ang entablado, ug direhian ang aksiyon. “Dako kaayo ang imong kagawasan,” matod sa 10-anyos nga batang lalaki. “Makahimo ka sa paghanduraw sa dagway sa matag karakter sumala gayod sa gusto nimo nga maoy iyang panagway. Mas kontrolado nimo ang mga butang kon ikaw nagbasag libro kay sa ikaw may makita sa TV.” Sama sa giingon ni Dr. Bruno Bettelheim, “ang telebisyon makadani sa handurawan apan dili makapasangkad niini. Ang maayong basahon dihadiha makapukaw ug magpalibre sa hunahuna.”

Ang pagbasa makaugmad sa kahanas sa pagpanulti. “Walay bata o hamtong ang mahimong mas maayo sa pagtan-aw sa telebisyon pinaagi sa sobrang pagtan-aw niana,” miingon si Reginald Damerall sa University sa Massachusetts. “Ang katakos nga gikinahanglan sa pagtan-awg telebisyon simple kaayo nga wala pa kita makadungog ug kalisod sa pagtan-aw ug telebisyon.”

Sa kasukwahi, ang pagbasa nagkinahanglan ug makaugmad ug mga kahanas sa pagpanulti; kini nalangkit pag-ayo sa pagpanulti ug pagsulat. Usa ka hayskul nga magtutudlo ug Ingles nag-ingon: “Tino nga ang imong kalamposan ingong usa ka estudyante nagadepende ug dako sa imong bokabularyo, sa imong masabtan samtang nagabasa ug sa imong pangatarongan samtang ikaw nagasulat, ug walay laing paagi sa pagbaton ug maayong bokabularyo gawas sa pagbasa​—wala gayoy lain.”

Ang pagbasa magpalambo sa pailob. Libolibong hulagway ang mokilab diha sa eskrin sa TV sa usa lamang ka oras, nga walay panahon ang nagtan-aw sa pagpalandong sa iyang nakita. “Giprograma niini nga paagi sa literal ang mubong panahon sa pagsentro sa pagtagad,” nag-ingon si Dr. Matthew Dumont. Dili ikahibulong, gilangkit sa ubang mga pagtuon ang sobrang pagtan-aw ug TV sa pagkamahinaykon sa paghimog desisyon ug pagkahiwasa​—sa mga bata ug mga hamtong.

Ang pagbasa nagkinahanglag pailob. “Ang mga pulong, parapo, ug mga panid hinayhinayng mabuklad, sa hustong pagkasunodsunod, ug sumala sa lohika nga dili gayod panaghap,” misulat ang eksperto sa komunikasyon nga si Neil Postman. Sa iyang kaugalingong paso, kinahanglang interpretahon, timbangtimbangon, ug palandongon sa magbabasa ang anaa sa panid. Ang pagbasa maoy usa ka komplikadong proseso sa pagsabot nga nagkinahanglan​—ug makaugmad​—sa pailob.

Usa ka Timbang nga Hunahuna

Bisan pa sa mga kaayohan sa pagbasa, kinahanglang dawaton nga ang telebisyon adunay mga kaayohan usab. Labwan niini ang pagbasa sa paghatod ug pipila ka matang sa impormasyon.b Ang makalingaw nga presentasyon sa TV nagdasig gani ug interes sa pagbasa. “Gikataho nga ang mga programa sa TV nga ginadula ang literatura ug siyensiya sa mga bata nakaimpluwensiya sa mga bata sa pagpangita sa mga libro bahin niadto ug sa nalangkit nga mga topiko,” nag-ingon ang The Encyclopedia Americana.

Ang timbang nga hunahuna hinungdanon. Ang pinatik nga panid ug telebisyon maoy duha ka nagkalainlaing kasangkapan. Ang matag usa may kaugalingong mga bentaha ug mga limitasyon. Ang matag usa mahimong gamiton​—o abusohan. Oo, ang sobrang pagbasa hangtod sa punto nga ilain ang kaugalingon sama ra ka makadaot sa sobrang pagtan-aw ug TV.​—Proverbio 18:1; Ecclesiastes 12:12.

Ugaling, ang pagbasa sagad gipakamenos kay sa matan-aw nga paglingawlingaw. Usa ka Hapones nga magbabalita mimulo: “Kita nabag-o gikan sa usa ka kultura sa mga magbabasa ngadto sa usa nga mga magtatan-aw.” Kini namatikdan ilabina taliwala sa mga batan-on. Tungod niini, daghan kanila ang nagdako nga walay interes sa pagbasa ug sa ulahi mag-antos sa mga sangpotanan. Busa, sa unsang paagi makatabang ang mga ginikanan sa ilang mga anak nga maugmad ang gana sa pagbasa?

Kon sa Unsang Paagi ang mga Ginikanan Makatabang

Pagpakitag panig-ingnan. Usa ka artikulo sa Newsweek nga nag-ulohang “Kon Unsaon Pagpadako ug Maayong mga Magbabasa” naghatag niining prangka nga tambag: “Kon ikaw hinan-aw kaayo ug TV, ang imong anak lagmit mahimong hinan-aw, usab. Sa laing bahin, kon ang imong mga anak nakakita kanimo nga nagluko nga nagbasag maayong libro, masabtan nila nga wala lang nimo iwali ang pagbasa, gipakita usab nimo kana.” Mas labi pang maayo, basahan ug kusog sa ubang mga ginikanan ang ilang mga anak. Sa pagbuhat niana, namugna nila ang usa ka mainit nga bugkos​—usa ka butang nga ikasubong kulang sa daghang panimalay karong adlawa.

Pagbaton ug librarya. “Pagbatog mga libro sa palibot​—daghan kaayong mga libro,” mirekomendar si Dr. Theodore Isaac Rubin. “Nahinumdom ako nga nagbasa niini tungod kay kini atua didto ug tungod kay ang tanan nagbasa niini, usab.” Ang mga bata mobasa kon daling mabatonan ang mga libro. Ang pangpasibot sa pagbasa mas modako pa kon ang mga libro maoy bahin sa ilang kaugalingong librarya.

Himoang makalingaw ang pagbasa. Gikaingon nga kon ang bata ganahang mobasa, ang katunga sa bugno sa pagkakat-on nadaog na. Busa himoa nga ang pagbasa maoy usa ka makapalipay nga kasinatian alang sa imong anak. Sa unsang paagi? Una, limitahe ang oras sa telebisyon; kini halos kanunay nga makadaog kay sa pagbasa. Ikaduha, himoa ang kahimtang nga angayan sa pagbasa; hilom nga mga oras ug mga lugar, sama sa usa ka personal nga librarya nga may maayong kahayag, magdapit sa pagbasa. Ikatulo, ayaw ipugos ang pagbasa. Himoa nga ang mga materyal ug kahigayonan sa pagbasa mabatonan, apan pasagdi nga maugmad sa bata ang gana.

Sugdan sa ubang mga ginikanan ang pagbasa sa ilang mga anak sa sayo nga edad. Kini mapuslanon. Ang ubang mga eksperto nag-ingon nga sa tres anyos, ang bata makasabot sa kadaghanan sa pinulongan nga iyang gamiton sa ordinaryong pagpakigsulti sa hamtong​—bisag dili pa siya kaayo larinong molitok niining mga pulonga. “Ang mga bata mosugod sa pagkakat-on sa pagsabot sa pinulongan nga mas sayo ug mas kusog kay sa pagkakat-on sa paggamit niana nga binaba,” nag-ingon ang librong The First Three Years of Life. Ang Bibliya nag-ingon bahin kang Timoteo: “Sukad pa sa pagkagamayng bata ikaw nahibalo na sa balaang mga sinulat.” (2 Timoteo 3:15) Ang pulong nga gamayng bata masubay ug balik sa Latin nga infans, nga sa literal nagpasabot nga “dili makasulti.” Oo, dugay na kaayong nadungog ni Timoteo ang mga pulong sa kasulatan una pa siya makasulti niini.

Ang Bibliya​—Usa ka Ekselenteng Tabang

“Ang Bibliya maoy kahibulongang koleksiyon sa literaryong sinulat,” nag-ingon ang librong The Bible in Its Literary Milieu. Sa pagkatinuod, ang 66 ka basahon niini naundan sa mga pormang balak, mga awit, ug mga asoy sa kasaysayan diin parehong makakat-on ang mga bata ug mga tigulang. (Roma 15:4) Dugang pa, ang Bibliya maoy “inspirado sa Diyos ug mapuslanon sa pagpanudlo, sa pagpamadlong, sa pagtul-id sa mga butang, sa pagdisiplina diha sa pagkamatarong.”​—2 Timoteo 3:16.

Oo, ang labing hinungdanong materyal nga basahong mabatonan mao ang Pulong sa Diyos, ang Bibliya. May maayong katarongan nga ang matag hari sa Israel gisugo sa paghimog personal nga kopya sa Kasulatan ug “basahon kini sa tanang adlaw sa iyang kinabuhi.” (Deuteronomio 17:18, 19) Ug si Josue gisugo sa pagbasa sa kasulatan “sa hinay nga tingog”​—sa ato pa, sa iyang kaugalingon, hagawhaw nga tingog​—“adlaw ug gabii.”​—Josue 1:8.

Sa pagkatinuod, may mga bahin ang Bibliya nga dili sayong basahon. Nagkinahanglan kinig pamensar. Hinumdomi, si Pedro misulat: “Sama sa bag-o pang nahimugso nga mga bata, ugmara ang pagpangandoy sa walay-sambog nga gatas nga iya sa pulong.” (1 Pedro 2:2) Pinaagi sa pagbansay, ang kiling alang sa “gatas” sa Pulong sa Diyos mahimong ingon ka natural sa kinaiyanhong gana sa bata sa gatas sa inahan niini. Ang apresasyon sa pagbasa sa Bibliya maugmad.c Takos kini sa paningkamot. “Ang imong pulong maoy lamparahan sa akong tiil, ug kahayag sa akong alagianan,” misulat ang salmista. (Salmo 119:105) Dili ba gikinahanglan nato ang maong paggiya sa atong masamok nga mga panahon?

[Mga footnote]