“Nagaawit nga Torre” sa Australia

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA AUSTRALIA

ANG arte, teknolohiya, ug siyensiya sagad gilangkob sa natad sa musika aron makapatunghag nagkalainlaing mga instrumento nga de-kalidad. Apan samtang ang mga biyolin ni Antonius Stradivarius ug ang plawta ni Theobald Böhm ilado tingali, ang kadaghanan wala kaayo mahibalo sa maanindot nga karilyon.

Apan unsa kining karilyon, ug unsaon kini pagpatokar? Ang pagduaw sa usa sa dagkong mga karilyon sa kalibotan makaiikag ug tingali magpadako sa atong pagpabili sa talagsaong musika niini.

Usa ka Dakong Instrumento

Ang karilyon maoy usa sa kinadak-ang mga instrumento sa musika sa kalibotan ug maoy sukad pa sa kakaraanan. Kini sagad ibutang sa kampanaryo ug busa tukmang gitawag ingong “nagaawit nga torre.” Ang karilyon ug ang kampanaryo sa Canberra, ang kaulohan sa Australia, maoy espesyal nga gasa sa ika-50ng kasumaran gikan sa kagamhanan sa Gran Britanya niadtong 1963 sa pagsaulog sa pagkatukod ug pagngalan sa siyudad sa mga 50 ka tuig kanhi. Ang karilyon nahimutang sa Isla sa Aspen sa tunga sa matahom nga Lake Burley Griffin.

Kining 50 ka metros nga gitas-ong kampanaryo gilangkoban ug hugpong sa tulo ka trayanggulog-pormang mga lindog, nga ang kada usa katupong sa usa ka kilid sa kinatung-an sa trayanggulo nga may samag masigkakilid. Sa itaas kaayo ug nagbitay sa tulo ka lindog mao ang mga andana nga nabutangan mismo sa karilyon.

Ang elebitor sa torre nagdala kanamo sa unang andana, diin nakita namo ang duha ka dagkong mga clavier, o tapoyanan, nga sama sa mga organ. Ang una maoy alang lamang sa carillonneur, nga maoy pagtawag sa tigpatokar ug karilyon, sa pagpraktis sa iyang pagtugtog. Pakngon lang sa mga tigpakang niini nga tapoyanan ang mga kuwerdas sa tono.

Sa likod sa tapoyanan nga praktisanan mao ang tinuod nga clavier sa karilyon. Apan dili kini ordinaryong tapoyanan, kay kini adunay dagko, lingin nga mga tekla nga gama sa robles nga mga duha ka sentimetros ang diyametro. Ang ibabaw nga linya sa mga tekla naghawas sa pamilyar itom nga mga tekla sa piyano o organ. Kini nanglabaw ug mga nuybe sentimetros, samtang ang ubos nga linya (naghawas sa puting mga tekla sa piyano) nanggawal ug mga 17 sentimetros. Apan, lahi sa piyanista o organista, ang tigpatokar ug karilyon dili mogamit sa iyang mga tudlo apan magpatokar nga nagkomo. Maoy hinungdan nga ang mga tekla lagyog distansiya​—aron dili maigo sa tigpatokar ang ubang mga tekla samtang nagpatokar.

Usa ka Tinuod Talagsaong Mekanismo

Gikan sa ibabaw sa pangunang tapoyanan, ang mga alambre nagpataas sa andana sa itaas, ug ang matag tekla sa upat ug tunga nga oktaba konektado sa separadong alambre nga lahi sa naandan nga hugtanan sa pagpaangay niana. Aron mahibaloan kon diin nagpaingon kining mga alambreha, misakay kami ug elebitor ngadto sa sunod nga andana. Dinhi ang duha ka dagkong kampana, ang matag usa motimbang ug unom ka tonilada, nagbitay nga makapahinulong. Unya, nagtan-aw sa tunga niini nga mga kampana, among nakita nga nagbitay ibabaw niini ang lain pang 51 ka kampana nga anam-anam nga nagpataas ngadto sa kinagamyang kampanilya, nga motimbang lamang ug pito ka kilos.

Ang tanang kampana gipuwesto sa hustong dapit aron malikayan ang bisan unsang tinagingting nga tingog nga ipatungha usahay sa paglanog sa ubang mga kampana. Ang matag kampana, nga adunay humok nga puthaw nga dila niini sa sulod, mapatingog sa alambre nga konektado sa matag tekla nga igpapakang sa ubos. Ang kahugot maayong pagkaangay aron mosibo sa indibiduwal nga pagtapoy sa matag tigpatokar ug karilyon ingon man sa kahimtang sa klima.

Pipila ka Makaiikag nga mga Kamatuoran

Ang mga kampana sa karilyon sa Canberra gihimo sa salsalan ni John Taylor and Company sa Inglaterra ug maayo kaayong hulad sa karaang arte sa ika-20ng siglo. Ang mga kampana makapalanog sa mga tingog niini sa gilay-on nga moabot ug 300 metros tabok sa katubigan sa linaw ug sa duol nga mga tanaman ug mga parke.

Kini nga karilyon dili mao ang kinadak-an sa kalibotan, apan tungod sa 53 ka kampana giisip kining usa sa mga kinadak-an, kay ang kadaghanang karilyon may 23 ngadto sa 48 ka kampana lamang. Apan, ang kinadak-ang karilyon anaa sa New York City. Kini may 74 ka kampana. Kini usab ang kinadak-ang maayo kaayong pagkaangay nga kampana sa kalibotan. Kini nga kampana motimbang ug kapin sa 18 ka tonilada ug may tingog sa ubos nga C, kon itandi sa karilyon sa Canberra nga ang ubos niini maoy F sharp.

Busa karon mamati kita sa konsiyerto nga ipasundayag sa tigpatokar ug karilyon. Buot mo bang manglingkod kita sa mga tanaman sa ubos? Dinhi dili lamang madungog nato ang matahom nga musika sa “nagaawit nga torre” kondili sa samang panahon kalipayan ang mga kahibulongan sa kalalangan nga nagalibot kanato. Ang kahilom sa huyohoy sa kagabhion ug ang hilabihan nga kataas sa mga kampana gihiusa sa pagpatunghag daw makapalamat kaayong musika, nga nagpatugob sa atong mga kasingkasing sa pagpasalamat sa gasa sa Diyos nga musika.

[Hulagway sa panid 25]

Ang mga kampana sa torre