Kagawasan sa Pagsulti—Ginaabusohan ba Kini?

HAPIT nang buksan ang pultahan sa ika-21ng siglo. Walay duhaduha ang bag-ong siglo magdalag bag-ong mga paglaom, mga mithi, mga tinamdan sa moral, mga panan-aw sa katingad-ang mga teknolohiya, ug mga pagpangayo sa mas dakong kagawasan. Ang tradisyonal nga mga hunahuna sa mga gobyerno, mga relihiyon, ug katawhan minunot na sa bag-ong mga tingog ug sa mga ginapangayo. Sa daghang dapit mapugsanong gipangayo ang pagkuha sa naglungtad nga mga restriksiyon sa kagawasan sa pagsulti ug pagpahayag, bisag unsa pay mga sangpotanan!

Ang wala itugot ug gidili niadto sa mga tigsibya ug mga tigsensor sa radyo ug sa telebisyon​—malaw-ay nga sinultihan ug pornograpikong mga esena ug mga lihok​—kasagaran na diha sa daghang nasod, giisip nga dalawaton ubos sa takoban sa katungod sa kagawasan sa pagsulti!

Kadtong batid sa paggamit ug mga kompiyuter, mga hamtong ug mga bata, karon makapasa na ug malaw-ay nga mga letrato sa hilas nga mga buhat sa sekso ngadto sa ubang mga kontinente sulod sa mga segundo ug makigsulti sa iladong mga sad-an sa sekso ug mga tig-abuso sa mga bata nga mangayog mga ngalan ug mga adres sa tagong tagboanan. Ang musika nga may mga liriko nga nagsugyot ug nagdasig sa paghikog ug sa pagpatay sa mga ginikanan, mga polis, ug mga opisyal sa gobyerno madungog na kada adlaw sa radyo ug telebisyon o sa mga rekording nga gipatokar sa mga bata.

Ang pipila niadtong naghangyo ug walay limitasyong kagawasan sa pagsulti mosupak kang Maghuhukom Oliver Wendell Holmes, Jr., sa Korte Suprema, kinsa kapin sa tunga sa siglo nga miagi misulat sa nabantog nga halandomong desisyon labot sa kagawasan sa pagsulti: “Ang labing estrikto nga proteksiyon sa kagawasan sa pagsulti wala maghatag sa usa ka tawo ug katungod sa pagsinggit nga di-tinuod nga may sunog sa sinehan ug mopahinabog kagubot.” Ang moresultang mga sangpotanan sa maong buhat maoy dayag. Nan, pagkadili-makataronganon alang niining mga tawhana sa paghatag ug diyutay o walay pagpabili sa nagsunod nga mga pulong sa mao nga desisyon ug sa pagkagahig-ulo molihok nga supak niana. “Ang isyu sa matag kaso,” miingon si Holmes, “maoy kon kaha ang mga pulong nga gigamit gigamit sa ingon niini nga mga sirkumstansiya ug sa ingon niini nga kinaiyahan nga makamugnag tin-aw ug posibleng kapeligrohan nga mopatunghag dakong kadaot diin ang Kongreso may katungod sa pagpugong.”

Pornograpiya sa Kompiyuter

“Ang sekso makita bisan asa karong mga adlawa,” nagtaho ang magasing Time, “sa mga libro, mga magasin, mga sine, telebisyon, mga video sa musika ug mahilas nga paanunsiyo sa pahumot nga ipatapot sa hulatanan sa bus. Gipatik kini sa mga kard sa negosyo sa pornograpikong mga serbisyo pinaagig telepono ug gipaipit diha sa mga wiper sa kotse. . . . Ang kadaghanan sa mga Amerikano anad na kaayo sa pagpasundayag sa publiko sa erotisismo​—ug sa mga argumento kon nganong nakabaton kinig linaing luna ubos sa Unang Pag-amenda [kagawasan sa pagsulti]​—nga halos wala na nila matikdi kini.” Apan, adunay usa ka butang labot sa kombinasyon sa dayag nga sekso ug sa mga kompiyuter nga naghatag ug bag-ong mga bahin ug kahulogan sa pulong “pornograpiya.” Nahimo kining popular, kaylap, ug lukop sa tibuok kalibotan.

Sumala sa usa ka pagtuon, ang mga tigsuskribir sa mga sistema sa kompiyuter para sa mga hamtong diin may mga mensahe nga ikabutang ug mabatonan sa daghang tawo pinaagig kompiyuter ug telepono, nga andam sa pagbayad ug binulang balayranan nga gikan $10 ngadto sa $30, makita diha sa “kapin sa 2,000 ka siyudad sa tanang 50 ka estado ug 40 ka nasod, mga teritoryo ug mga probinsiya sa tibuok kalibotan​—lakip sa pipila ka nasod sama sa Tsina, diin ang pagbatog pornograpiya maoy krimen nga may silot nga kamatayon.”

Ang magasing Time naghubit sa usa ka matang sa pornograpiya sa kompiyuter ingon nga “usa ka naputos nang daan nga bag sa ‘mangil-ad’ nga materyal nga naglakip sa mga hulagway sa tawo nga gihigtan aron makabaton ug seksuwal nga kalipay, sadomasochismo, pag-ihi, pagkalibang, ug mga buhat sa sekso uban sa nagkalainlaing mga hayop.” Ang pagtungha sa materyal nga sama niini diha sa publikong network sa kompiyuter, nga makita sa mga lalaki, babaye, ug mga bata sa tibuok kalibotan, nagpatungha ug seryosong mga pangutana bahin sa pag-abuso sa kagawasan sa pagsulti.

“Sa dihang buksan sa mga bata ang kompiyuter,” nag-ingon ang usa ka mantalaan sa Britanya, “ang grabe nga pornograpiya nga maglisod ang mga bata sa pagbaton, posible nang makita ni bisan kinsang bata, ug kana mahimo diha mismo sa pribasiya sa lawak-higdaan.” Gitagna nga 47 porsiyento sa tanang panimalay sa Britanya nga may mga kompiyuter mahimo nang ikonektar diha sa mga network sa kompiyuter sa hinapos ang 1996. “Daghang ginikanan sa Britanya dili kaayo pamilyar sa modernong kasangkapan sa ilang mga anak. Sa miaging 18 ka bulan ang ‘pagtan-aw sa Net’ nahimong usa sa labing popular nga pasatiempo sa mga tin-edyer,” nag-ingon ang mantalaan.

Si Kathleen Mahoney, usa ka propesor sa balaod sa University of Calgary, Canada, ug eksperto sa legal nga mga isyu nga nagapalibot sa pornograpiya, miingon: “Ang publiko angay nga mahibalo nga ang bug-os dili-makontrolar nga gamit naglungtad nga pinaagi niana ang kabataan mahimong abusohan ug pahimuslan.” Usa ka polis sa Canada miingon: “Ang mga ilhanan matin-aw nga ang pagdaghan sa nalangkit-sa-kompiyuter nga mga kaso sa pornograpiya sa bata anaa na sa kapunawpunawan.” Daghang grupo sa mga magtatambag sa pamilya miinsistir nga ang pornograpiya sa kompiyuter nga makita sa mga bata ug sa impluwensiya niini diha kanila “naghawas sa tin-aw ug posibleng kapeligrohan.”

Nagkasumpaking mga Hunahuna

Ang mga tigpanalipod sa kagawasan nasuko sa mga paningkamot sa Kongreso sa pagpiot sa mga butang sama sa pornograpiya sa kompiyuter, nga uyon sa pamalaod ni Maghuhukom Holmes ug sa Korte Suprema sa T.B. “Kini maoy direktang pag-atake sa Unang Pag-amenda,” miingon ang usa ka propesor sa balaod sa Harvard. Bisan ang beteranong mga abogadong tigdemanda nagbiaybiay niini, nagkomento ang magasing Time. “Dili kini makalusot sa pag-usisa bisan sa korte nga naghusay lamang sa gagmayng mga paglapas,” matod pa sa usa. “Kini maoy pagsensor sa gobyerno,” miingon ang usa ka opisyal sa Electronic Privacy Information Center. “Ang Unang Pag-amenda kinahanglang ipadapat usab sa Internet,” ang Time nagkutlo kaniya nga nag-ingon. “Kini tin-awng paglapas sa kagawasan sa pagsulti,” matod pa sa usa ka kongresista sa T.B., “ug kini maoy paglapas sa katungod sa mga hamtong sa pakigkomunikar sa usag usa.”

Usa ka propesora sa New York Law School nangatarongan nga adunay pipila ka kaayohang makuha sa nagkalainlaing kapahayagan bahin sa sekso, nga lapas sa sibil nga mga katungod ug kagawasan sa pagsulti. “Ang sekso diha sa Internet basin makaayo gayod alang sa mga batan-on,” nagtaho ang Time bahin sa iyang hunahuna. “[Ang Cyberspace] maoy usa ka luwas nga dapit nga niana matuki ang butang nga gidili ug tinunglo . . . Kini nagpaposible sa tiunay, di-ikaulaw nga mga panagsultihay bahin sa tukma ingon man sa hinanduraw nga mga hunahuna bahin sa sekso,” matod pa niya.

Usab nang-alsa batok sa bisan unsang mga pagdili sa pornograpiya diha sa mga network sa kompiyuter mao ang daghang batan-on, ilabina ang mga estudyante sa unibersidad. Ang uban nagmartsa sa pagprotesta sa giisip nilang paghilabot sa ilang mga katungod sa kagawasan sa pagsulti. Bisag dili nianang sa usa ka estudyante, ang opinyon sa usa ka tawo nga gikutlo sa The New York Times sa walay duhaduha nagpalanog sa mga hunahuna sa daghang supak sa bisan unsang laraw sa pagdili sa pornograpiya sa mga kompiyuter: “Ako nagtuo nga kini kataw-an lang sa kadaghanang tiggamit ug Internet niining nasora ug ibalewala, ug sa nahibilin sa komunidad sa mga tiggamit ug Internet sa kalibotan, kini maghimo lamang sa Tinipong Bansa nga kataw-anan.”

Sa pagtaho sa pahayag gikan sa usa ka opisyal sa usa ka grupo sa mga sibilyan nga gustog kagawasan, ang U.S.News & World Report mikomento: “Ang Cyberspace [mga network sa kompiyuter] mahimong mohatag ug dugang kusog sa kagawasan sa pagsulti kay sa nahimo sa Unang Pag-amenda. Sa pagkatinuod, basin ‘nahimo [na] sa literal nga imposible alang sa gobyerno sa pagpahilom sa mga tawo.’”

Sa Canada ang mga kontrobersiya mainit mahitungod sa kon unsay mahimong paglapas sa kagawasan sa pagpahayag nga mga tagana sa Karta sa mga Katungod ug mga Kagawasan. Giaresto ang mga dibuhista kansang mga dibuho nakapukaw ug kasuko sa mga kritiko ug mga polis, nga nag-isip niini nga “malaw-ay.” Ang mga dibuhista ug mga tiglaban sa kagawasan sa pagsulti nagkahiusa sa pagprotesta ug sa pagsaway sa mga pag-aresto ingong paglapas sa ilang kagawasan sa pagsulti. Hangtod sa mga duha ka tuig nga miagi, ang pornograpikong mga videoteyp kanunay nga giembargo sa mga polis ubos sa balaod sa Canada bahin sa kalaw-ayan, ug ang mga kaso gisang-at sa korte ug nahukman nga sad-an ang mga negosyante nga nagbaligya niini.

Apan, kanang tanan nausab sa dihang gipakanaog niadtong 1992 sa Korte Suprema sa Canada ang usa ka halandomong kaso nga ang maong mga produkto dili kapasakaan ug sumbong tungod sa garantiya sa kagawasan sa pagpahayag diha sa Karta sa mga Katungod ug mga Kagawasan. Ang hukom sa korte “nakahatag ug dakong kausaban sa katilingban sa Canada,” misulat ang Maclean’s nga magasin. “Diha sa daghang siyudad komon na karon nga makita ang mga magasin ug mga video nga grabe kaayo ang pornograpiya diha sa mga tindahan sa eskina,” nag-ingon ang magasin. Bisan kadtong gibaod sa korte nga mahimong idili mabatonan gihapon sa mga gumagamit.

“Nasayod ako nga kon mosulod ka didto makakita ka ug mga butang nga naglapas sa balaod,” matod sa usa ka polis. “Lagmit kanang butanga ang mahimo namong kapasakaan ug sumbong. Apan . . . kami walay panahon.” Sila walay garantiya usab nga ang mga sumbong may kalig-on. Niining matugotong panahon, ang gipasiugda mao ang walay-limite nga personal nga kagawasan, ug ang mga korte sagad naimpluwensiyahan sa hunahuna sa publiko. Apan bisag unsa pay pangatarongan, ang debate magpadayon sa pagpukawg halalom ug makapabahin nga mga pagbati sa matag kiliran​—pabor ug batok.

Kaniadto, ang Hapon mismo nailalom sa grabeng mga pagdili mahitungod sa kagawasan sa pagsulti ug sa prensa. Usa ka linog, pananglitan, nga nasukod ug 7.9 sa sukdanang Richter ug nakapatayg usa ka libo dili mahimong itaho nga direkta. Ang mga kaso sa korapsiyon ug sa mga managhigugmaay nga nagkasabot nga maghikog sa usag usa dili mahimong itaho. Ang mga editor sa mantalaan nahadlok sa mga hulga sa gobyerno samtang nagkagrabe ang pagkontrolar bisan labot sa mga butang nga dili hinungdanon. Apan, human sa Gubat sa Kalibotan II, giwagtang ang mga pagdili ug ang Hapon nakapahimulos ug dugang kagawasan sa pagsulti ug sa prensa.

Sa pagkatinuod, ang pendulo sa relo milabyog ngadto sa laing paghingapin samtang ang mga magasin ug ang pipila ka librong komiks sa kabataan napuno sa erotiko ug malaw-ay nga mga dibuho. Ang The Daily Yomiuri, usa ka pangunang mantalaan sa Tokyo, kas-a nag-ingon: “Tingali usa sa labing makapakurat nga talan-awon sa usa ka langyaw nga bag-o pang miabot sa Hapon mao ang negosyante nga mga lalaki nga nagbasa sa makapukaw sa sekso nga mga librong komiks diha sa mga subwey sa Tokyo. Karon ang kiling daw nagaapektar sa laing katunga sa populasyon, samtang ang ‘grabe kaayo ka hilas’ nga mga librong komiks sa kababayen-an makita diha sa mga estante sa mga tindahan ug libro ug sa mga supermarket.”

Sa 1995 ang tinamod nga mantalaang Asahi Shimbun nagtawag sa Hapon nga “Paraiso sa Porno.” Samtang ang mga editor ug mga magpapatik nangitag kaugalingong solusyon sa mga pagtutol gikan sa mga ginikanan imbes kay sa mga regulasyon sa gobyerno, miprotesta ang batan-ong mga magbabasa. Ang usa mangutana, ‘Kansang mga tingog sa kataposan ang mangibabaw?’

Ang kagawasan sa pagsulti maoy ulohan sa dakong kontrobersiya karon sa Pransiya. “Walay duhaduha,” misulat ang Pranses nga awtor nga si Jean Morange sa iyang libro bahin sa kagawasan sa pagsulti, “ang kasaysayan sa kagawasan sa pagsulti wala pa matapos, ug kini magpadayon sa pagpatunghag mga panagbahinbahin. . . . Halos walay tuig nga molabay nga walay ipagawas nga usa ka sine o usa ka seryal sa telebisyon o usa ka kampanya sa paanunsiyo nga nagpahinabog grabeng reaksiyon, nga magpukaw sa karaan ug walay kataposang debate mahitungod sa pagsensora.”

Usa ka artikulo nga migula sa mantalaan sa Paris nga Le Figaro nagtaho nga ang usa ka grupo sa rap nga gitawag ug Ministère amer (Mapait nga Ministeryo) nag-awhag sa mga dumadayeg niini sa pagpatay sa mga polis. Usa sa ilang mga liriko nag-ingon: “Walay kalinaw gawas kon ang [mga polis] mangamatay.” “Sa among plaka,” nag-ingon ang tigpamaba sa grupo, “kami nagsulti kanila sa pagsunog sa estasyon sa mga polis ug ihalad ang [mga polis]. Unsa ba ang mas normal?” Walay gihimong aksiyon batok sa grupo sa rap.

Ang mga grupo sa rap sa Amerika nagpaluyo usab sa pagpatay sa mga polis ug nagmantala sa katungod sa pagpahayag niana ubos sa panalipod sa kagawasan sa pagsulti. Sa Pransiya, Italya, Inglaterra ug sa ubang mga nasod sa Uropa ug sa tibuok kalibotan, ang singgit madungog gikan sa tanang sektor nga dili butangag limitasyon ang kagawasan sa pagsulti sa publiko, bisan kon ang pagsulti maoy “sa ingon niini nga kinaiyahan nga makamugnag tin-aw ug posibleng kapeligrohan.” Kanus-a matapos kining kontrobersiyaha, ug kansang kiliran ang mogawas nga mananaog?

[Hulagway sa panid 7]

Ang pornograpiya sa kompiyuter, “usa ka naputos nang daan nga bag sa ‘mangil-ad’ nga materyal”