Ang Resulta sa Katalagman
SAMA sa unsa ang pagkahimong kagiw? Handurawa ang imong kaugalingon nga nagpuyo nga malinawon, apan sa kalit lamang ang imong tibuok kalibotan nabag-o. Sa usa lang ka gabii, ang mga silingan nahimong mga kaaway. Ang mga sundalo taliabot nga mangawat ug magsunog sa imong balay. Ikaw duna pay diyes minutos sa pagpamutos ug sa pagkalagiw alang sa imong kinabuhi. Usa ra ka gamayng bag ang imong madala, sanglit bitbiton nimo kini sa daghang milya. Unsay ibutang mo diha niana?
Migikan ka samtang madungog ang pinusilay ug rinakrakay. Miduyog ka sa uban nga nangalagiw usab. Milabay ang daghang adlaw; naglakaw ka nga nagsagudsod sa kagutom, kauhaw, ug gikapoy sa hilabihan. Aron maluwas, kinahanglang pugson nimo ang imong lawas sa pagpadayon bisag gikapoy ka na kaayo. Ikaw natulog sa yuta. Nangita ka ug makaon diha sa usa ka umahan.
Nakaabot ka sa usa ka hilwas nga nasod, apan dili ka pasudlon sa mga guwardiya sa utlanan. Ilang girekisa ang imong bag ug gikuha ang tanang mahalong butang. Nakakita ka ug laing checkpoint ug mitabok sa utlanan. Gibutang ka sa hugaw nga kampo sa mga kagiw, nga kinoralan ug barbed wire. Bisag nalibotan sa uban nga sama kanimo ug kahimtang, mibati ka nga nag-inusara ug naglibog.
Gimingaw ka sa panag-ubanay sa imong pamilya ug mga higala. Nakita nimo nga nagsalig ka pag-ayo sa tabang sa gawas. Walay trabaho ug walay mahimo. Nakigbisog ka sa mga pagbati sa pagkawalay-paglaom, kaguol, ug kasuko. Nabalaka ka sa imong umaabot, kay nahibalo nga ang imong pagpuyo sa kampo malagmit temporaryo lang. Gawas pa, ang kampo dili usa ka balay—sama kinig lawak nga hulatanan o bodega sa mga tawo nga walay nakaangay. Namalandong ka kon ikaw pugson nga ipadala ug balik sa imong gigikanan.
Mao kini ang naagoman sa milyonmilyon karon. Sumala sa United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), 27 milyones ka tawo sa tibuok-kalibotan ang mikalagiw sa gubat o sa paglutos. Dugang nga 23 milyones ka tawo ang gipapahawa sa ilang kaugalingong mga nasod. Tanantanan, 1 sa matag 115 ka tawo sa yuta ang gipugos sa pagkalagiw. Ang kadaghanan maoy mga babaye ug kabataan. Kay resulta man sila sa gubat ug katalagman, ang mga kagiw gipasagdan diha sa usa ka kalibotan nga nag-ayad kanila, usa ka kalibotan nga nagsalikway kanila, dili tungod sa kon kinsa sila, kondili tungod sa kon unsa sila.
Ang ilang presensiya maoy ilhanan sa grabeng kagubot sa tibuok kalibotan. Ang UNHCR nag-ingon: “Ang mga kagiw mao ang kataposang simtoma sa pagkabungkag sa katilingban. Sila mao ang kataposan, labing dayag, nga koneksiyon sa mga hinungdan ug mga epekto nga magpaila sa sukod sa pagkabungkag sa katilingban ug sa politika sa usa ka nasod. Kon tan-awon sa globonhong paagi, sila mao ang ilhanan sa kahimtang karon sa tawhanong sibilisasyon.”
Ang mga eksperto nag-ingon nga ang problema wala pa sukad mahitabo sa ingon nga sukod ug nagakadako, nga walay makitang kataposan sa unahan. Unsay nag-agak sa ingon niana nga situwasyon? Aduna bay sulbad? Susihon sa sunod nga mga artikulo kining mga pangutanaha.
[Picture Credit Lines sa panid 3]
Batang lalaki sa wala: UN PHOTO 159243/J. Isaac
Letrato sa U.S. Navy