Pagsuhot sa Kalibotan sa Matahom nga Kakahoyan

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA BRITANYA

ANG Westonbirt, usa ka balangay sa English Cotswolds, nabantog tungod sa iyang arboretum.a Usa kini sa kinakaraanan, kinadagkoan, ug kinamaayohang mga koleksiyon sa kakahoyan ug mga kahoykahoy sa kalibotan. Ato kono kining tan-awon sa duol.

Katahom ug Katalagsaon

“Walay usa nga dili matandog sa katahom, katalagsaon ug kanindot sa maong koleksiyon,” matod ni Hugh Angus, ang magdudumala. Ug kon pagahukman sumala sa gidaghanon sa mga bisitang magbalikbalik, siya daw husto.

Ang arboretum adunay 18,000 ka kahoy ug mga kahoykahoy, nga naghawas sa halos katunga sa 9,000 ka espisye ug klase nga nagtubo sa Mabugnaw nga mga Sona sa kalibotan. Mahimong tugotan ang mga bisita sa pagsuroy sa 240 ka ektaryang parke, apan aron matabangan sila nga malingaw pag-ayo, “among gibahin ang Arboretum sa upat ka seksiyon ug gisugyot ang angayang mga panahon sa pagduaw sa matag usa,” nagpatin-aw ang opisyal nga giyang-basahon. Dugang pa, adunay espesyal nga mga seksiyon, sama sa Buloknong Dalan sa Tinghunlak, Koleksiyon sa Hillier Cherry, ug Koleksiyon sa Nitibong mga Espisye, nga ang tanan gikaratulahan ug gimapa.

Panapanahon nga mga Kalingawan

Ang tuyok sa panahon sa Amihanang Hemispera maoy usa ka kinaiyanhong kalingawan. Sa arboretum, ang matag yugto sa panahon o season adunay kaugalingong mga atraksiyon. Ang tingtugnaw maoy labing maayong panahon sa pag-apresyar sa nagkadaiya kaayo nga mga conifer ug pagtan-aw sa makabibihag nga mga porma, makaiikag nga mga grano, ug makapahibulong nga mga bulok sa malarag-ang-kadahonan nga mga kahoy nga nawad-an sa dahon. Sa ulahi, ang mga kahoykahoy ug mga kahoy nga mamulak sa tingpamulak​—mga azalea, camellia, cherry, magnolia, ug rhododendron​—mopadayag sa ilang katahom, ug ang daw banig nga kabulakan sa kapatagan magdugang sa katahom sa palibot.

Ang malinawong pagpangudlot makita sa arboretum sa ting-adlaw, una pa sa kahibulongang pasundayag sa kadahonan sa tinghunlak, o tingdagdag. Mga 90,000 ka bisita ang manghugop sa Westonbirt sa Oktubre aron motan-aw sa maong talagsaong pasundayag, nga tungod niana nailado kini. Dinhi ang mga klase sa Hapones nga mga maple, tungod sa ilang sulaw nga pulang bulok, maoy magpasulabi sa pasundayag.

Daghan sa mas karaang mga espesimen sa Hapones nga mga maple sa Westonbirt mahimong mga orihinal nga giimportar sulod sa Edo nga yugto, 1603-1867. Ikasubo, walay rekord sa Hapones nga mga ngalan kining karaang mga klase. Ang mga maple nahimong dili na kaayo popular sa Hapon wala madugay human sa pagpasulod kanila sa Uropa, mao nga kining nakalahutay nga unang mga importasyon dili masusi nga itandi sa Hapones nga mga koleksiyon o pondohanag semilya. Samtang nagkadiyutay ang mas karaang Hapones nga mga maple, ang mga hawan gitamnan ug linghod nga mga kahoy. Halos matag kahoy adunay lahi nga porma sa dahon ug bulok. Ang mga kahoy gipatubo gikan sa mga lisong natigom gikan sa karaang mga kahoyng maple, ug gipili sila tungod sa ilang mga bulok sa tinghunlak. Aron sila mapanalipdan ug malandongan, ang mga maple gitanom taliwala sa gulang nga mga oak ug mga conifer. Kini sila motagana usab sa paluyo nga mga bulok nga bulawan ug berde nga agi niana manglusot ang silaw sa adlaw nga makapadan-ag sa mga maple.

Siyentipikanhong Pagdumala

Ang Westonbirt Arboretum gisugdan ingong usa ka pribadong pasatiempo niadtong 1829 ug nabatonan sa British Forestry Commission niadtong 1956. Ang pagtaganag kalingawan alang sa publiko dili lamang maoy tumong niini. Sa pagkatinuod, ang pangunang tumong mao ang pag-ugmad ug siyentipikanhong koleksiyon nga labing angay sa lokal nga mga kondisyon. Sa maong katuyoan, gihimo ang pagdukiduki sa mga paagi sa pagpasanay, ug ang mga resulta​—mga kalamposan ug mga kapakyasan​—ipaambit sa ubang botanikal nga mga tanaman.

Ang Westonbirt nanguna sa gikompiyuter nga sistema sa imbentaryo nga nagtala sa mga detalye bahin sa matag espesimen​—kagikan niini, pag-uswag gikan sa liso hangtod sa pagkagulang, kahimsog ug bisan unsang pagtambal sa sakit, ug bisan ang nakaingon sa pagkamatay. Ang laing hinungdanong obra mao ang pagpasanay sa talagsaon o di-kasagarang mga espisye, lakip kadtong nalista sa International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources ingong nameligro diha sa ilang kinaiyanhong mga kalikopan. Ang mga liso ginakuha gikan sa dokumentadong mga tinubdan aron malikayan ang pagkamestiso, ug ang mga espesimen ginatagana alang sa ubang mga arboretum.

Ang Westonbirt usa usab ka edukasyonal nga sentro. Adunay mga programa bahin sa pag-ila sa kahoy, mga pakigpulong bahin sa pagpuril sa kalasangan, mga lektura bahin sa lainlaing mga dapit, ug mga pagpasundayag sa slide. Sa tinong mga panahon sa tuig, ang ilustradong mga diskusyon gitagana kada adlaw alang sa nagaduaw nga mga batang nagtungha.

Sa among pagbiya nga nagpanuko sa arboretum, nga nabuhong sa di-hikalimtang kasinatian, among gibati ang agda nga mobalik aron malingaw sa mga katahom sa ubang mga yugto sa panahon. Ang pagsuhot niining matahom nga kalibotan sa kakahoyan naghatag kanamog labaw nga kaamgohan sa ilang katalagsaon ingon man sa ilang kabililhon sa hularan sa kinabuhi sa yuta.

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 17]

Ibabaw: Mga Lawson’s cypress

Tungatunga: Hapones nga maple

Ubos: Sedro sa Lebanon