Pagpaniid sa Kalibotan

Kardinal Nagpatin-aw sa mga Komento sa Papa

Sa pagdugang sa gipamulong ni Papa Juan Paulo nga ang teoriya sa ebolusyon “dili lamang usa ka pangagpas,” si Kardinal O’Connor sa New York misugyot nga si Adan ug Eva mahimong “laing matang,” dili lalaki ug babaye. Sumala sa gitaho diha sa New York Daily News, si O’Connor miingon: ‘ang Iglesya Katolika nagpabiling bukas sa siyentipikanhong pakisusi, ug kana tinuod sa kaso sa biolohikanhong ebolusyon.’ Sa usa ka wali nga gipahayag sa St. Patrick’s Cathedral, ang kardinal mipahayag: “Posible ba kaha nga dihang gilalang ang duha ka tawong atong ginganlag Adan ug Eva, kadto maoy sa laing matang, ug ang Diyos mihuyop ug kinabuhi kanila, nga mihuyop ug kalag ngadto kanila​—kana usa ka siyentipikanhong tanghaga.” Usa ka pangunang-ulohan sa konserbatibong Italyanhong mantalaang Il Giornale miingong minubo: “Ang Papa Nag-ingon nga Kita Mahimong Naggikan sa mga Unggoy.”

Tambag Alang sa Papa

Ang Italyanong Katolikong magsusulat nga si Vittorio Messori nagtuo nga ang mga membro sa herarkiya sa modernong Iglesya Katolika daghag ginapanulti. Siya misugyot nga ilang ‘pulidohon ug pamub-on’ ang ilang mga mensahe. Sa usa ka interbiyo nga gitaho sa Katolikong ahensiya sa balita nga Adista, siya miingon: “Ang daling kalkulasyon magpadayag nga ang iglesya sa tanang hut-ong nakapatunghag mas daghang pulong sa miaging 20 ka tuig kay sa naunang 20 ka siglo. Kon ang tawo daghan ug isulti, siya dili kaayo pamatian. Gisugyot nako ang pito-ka-tuig nga pahulay nga sa maong panahon ang iglesya angay nga maghilom, gikan sa luyoluyong pari sa parokya ngadto sa Papa. . . . Kining tanang pagpalapnag sa mga pakigpulong ug mga sulat nga ensiklikal . . . gibasa ko sila, apan pila pa ang nagbasa niana? Angayng himoon nato ang sakripisyo sa pagbalik ngadto sa batasan sa mga papa sa pipila ka dekada kanhi. Sila tighimog labing daghan tulo ka ensiklikal.”

Mga Paukyab nga Makapatay

Ang bungee jumping, pagkatkat nga walay kasangkapan, skydiving, base jumping​—mga dulang paukyab​—nahimong uso sa Pransiya. Ang Paris nga mantalaang Le Monde misuknag daghang eksperto kon nganong ang mga dulang paukyab nahimong popular kaayo sa Pransiya. Si Alain Loret, direktor sa sentro nga nagtuon sa pagbag-o sa mga dula, miingon nga usa ka hinungdan mao nga ang tradisyonal nga mga dula, tungod sa ilang mga balaod, disiplina, ug pagbansay, dili na motumbas sa sukdanan sa mga batan-on karong adlawa, kinsa naghatag ug labawng importansiya sa kagawasan ug kalingawan kay sa panginahanglan sa disiplina. Sumala sa Pranses nga sosyologong si David Le Breton, “ang nag-usbawng popularidad sa peligroso kaayong mga dula maoy usa ka banaag sa suliran sa moral nga mga sukdanan. Tinuoray, kita dili na gayod mahibalo kon alang sa unsa kita nagkinabuhi. Ang atong katilingban wala magtug-an kanato nga ang kinabuhi may kapuslanan. Busa, ang pagpangitag kaukyab . . . mahimong sabton nga usa ka paagi sa paghimo sa kinabuhi nga mapuslanon.” Ugaling lang, mas daghan ug mas daghang batan-on ang nagapameligro sa ilang mga kinabuhi ug nagakawad-an niana.

Giduaw Pag-usab ang Karaang Alexandria

Una, gipahibalo sa mga arkeologo ang pagdiskobre sa Pharos, usa ka 2,200-anyos nga parola, usa sa pito ka kahibulongan sa karaang kalibotan, sa katubigan duol sa Alexandria, Ehipto. Karon sila nag-ingon nga ilang nakaplagan “ang kagun-oban sa karaang korte sa Alexandria ilalom sa mga unom ka metros [20 ka tiil] nga tubig sa silangang bahin sa karaang dunggoanan sa Alexandria,” nag-ingon ang The Vancouver Sun. Sumala sa Pranses nga arkeologo sa dagat nga si Franck Goddio, ang dapit nasudlan sa kagun-oban sa balay ni Mark Antony ug sa templo ug sa palasyo ni Cleopatra, apil ang mga banga sa bino, granitong mga kolumna, sementadong mga dalan, ug ubang mga bilin sa karaang siyudad. Nakaplagan sa mga tigdukiduki “ang usa ka matahom nga dunggoanan nga gipanalipdan sa usa ka taas nga pantalan nga maayo gihapon ug kondisyon human sa 2,000 ka tuig, apan kini nailadman sa tubig,” matod ni Goddio. Ang Alexandria ginganlan sumala kang Alejandrong Bantogan, kinsa sa pagkakita sa labing nindot nga dunggoanan niadtong 332 W.K.P. mihukom nga kadto mao ang puwesto alang sa usa ka siyudad. Kadto nahimong sentro sa kultura ug komersiyo nga kaindig sa Atenas ug Roma. Ang bantogang Alexandrian nga librarya nahimutang didto. Apan sa Edad Media, ang kinadak-an sa karaang siyudad nahanaw, kay gidaot sa mga linog ug sa mga sunog ug gilamoy sa dagat.

Kanus-a Magsugod ang Milenyo?

Sa tungang gabii, Disyembre 31, 1999, daghang tawo sa tibuok yuta magsaulog sa pagsugod sa usa ka bag-ong milenyo, ug nahimo na ang hingaping mga plano alang sa mga parti. Apan bisan pag “kinaiyanhon nga ang usa ka tuig nga may ingong kompletong numero” saulogon, matod sa usa ka pahayag gikan sa Royal Greenwich Observatory, sa Cambridge, Inglaterra, “sa pagsulting tukma, pagasaulogon nato ang ika-2000 ka tuig, o ang kataposang tuig sa milenyo, dili ang pagsugod sa bag-ong milenyo.” Ang kalibog motungha gumikan sa pagbalhin gikan sa W.K.P. ngadto sa K.P. nga gitino ni Bede, usa ka historyano ug teologo sa ikapitong siglo, kinsa naningkamot sa pagpetsa sa mga panghitabo sumala sa pagkatawo ni Jesus. Wala iapil ang tuig sero, busa ang panahon tali sa unang adlaw sa 1 W.K.P. ug sa unang adlaw sa 1 K.P. mao lamay usa ka tuig. Ingong resulta, ang unang milenyo nagsugod sa unang adlaw sa 1 K.P. ug natapos sa kataposang adlaw sa 1000 K.P. Ang ikaduhang milenyo dayon nagsugod sa Enero 1, 1001. “Sa ingon tin-aw nga ang pagsugod sa bag-ong milenyo mao unyay 1 Enero 2001,” matod sa mga tigdukiduki. Sa bisan unsang kahimtang, ang mga saulog ipasukad lamang sa Gregorianhong kalendaryo ug dili sa aktuwal nga pagkatawo ni Jesus, kinsa karon nasayrang natawo sa panahong sayosayo pa.

Di-Kasinahang Rekord

“Ang Tinipong Bansa nakabaton sa labing taas nga proporsiyon sa mga sakit nga ipasa sa sekso kay sa bisan unsang ugmad nga nasod sa kalibotan ug walay epektibong nasodnong kahikayan sa pagbugno sa epidemya [matod] sa usa ka pundok sa mga eksperto sa panglawas,” sumala sa gitaho diha sa The New York Times. Sumala sa usa ka komite sa Institute of Medicine, usa ka sanga sa National Academy of Sciences, ang dinosenang sakit nga ipasa sa sekso nga gidala sa mga Amerikano mahimong masanta apan nagpadayon pagpahinabog seryosong mga suliran sa panglawas, sama sa kanser, ug sa libolibong kamatayon kada tuig. Human sa 18-bulan nga pagtuon, ang 16-membro nga komite nakadiskobre nga sa matag $43 nga gigasto sa tambal ug sa ubang galastohan, $1 lamang ang gigasto sa pagsanta sa mga sakit. Ang ilang taho nag-ingon nga ikaupat ka bahin sa gibanabanang 12 milyong bag-ong kaso kada tuig naglangkit sa mga tin-edyer. Kon dili tambalan, ang mga sakit​—nga naglangkit sa herpes, hepatitis B, chlamydia, gonoria, ug sipilis​—makapahinabog pagkadili-manganak, mga depekto sa pagkatawo, mga pagkanakuhaan, kanser, ug kamatayon. Nga dili ihapon ang gastos sa mapasa-sa-sekso nga HIV, ang virus nga magpahinabog AIDS, kining mga sakita mokostar sa nasod ug labing menos $10 ka bilyon sa usa ka tuig.

Pagpangita sa Lunsay nga Antartika

Bisan pa sa mga temperatura sa ting-adlaw nga -10 grado Celcius lamang, ang gidaghanon sa mga bisita sa Antartika midoble sa miaging napulo ka tuig. Napulo ka libong tawo ang nagpatalag mga bakasyon nga mokostar ug abot sa $9,000 aron motan-aw niining kontinente sa kinalay-ang habagatan uban sa mga penguin, mga seal, ug ang mga kahibulongan sa lima ka milyong milya kuwadrado sa nayelong palibot. Apan ang maong maisogong mga biyahedor daling mopunting sa hugaw nga gibilin sa mga nasod nga nagtrabaho didto​—biniyaang mga payag, mga dram sa gasolina, basura, ug bisan daang mga kompiyuter, nagtaho ang The Independent sa London. Si Dr. Bernard Stonehouse, sa Scott Polar Institute, sa Cambridge, Inglaterra, kinsa mipatik sa unang giya sa biyahe ngadto sa maong dapit, nag-ingon mahitungod niining maong mga maghuhugaw: “Yanong wala sila magtagad sa pagpanghinlo sa nangagi, apan karon sila gipatagad. Ang mga turista ug mga bisita nangreklamo nga wala sila mobayad aron motan-aw ug basurahan.”

Nalupigan ang mga Simbahan sa mga Loteriya

Ang mga Amerikano mogastog mas dako sa mga loteriya kay sa ilang iamot ngadto sa ilang mga simbahan, matod sa Baptist nga Prensa Asosyada. Sumala sa gitaho sa Christian Century, ang pagtandi sa mga numero gikan sa taho sa Buro sa Senso sa T.B. ngadto niadtong gikan sa Yearbook of American and Canadian Churches nagpadayag nga sa 1994, ang mga Amerikano migastog $26.6 bilyon sa mga loteriya sa estado apan miamot lamag $19.6 bilyon ngadto sa ilang mga simbahan.

Dili Alang sa mga Lamok

Ang mga bug zapper, kanang dekoryenteng mga kasangkapan nga ibitay sa gawas sa balay nga modanig mga insekto sa gabii ug mokoryente kanila nga may kalangas, dili mosaler diha sa mga lamok. “Kining mga kasangkapana walay pulos,” matod ni George B. Craig, Jr., usa ka propesor sa entomolohiya. Kadaghanang lamok dili madani sa kahayag ug sa dihang magyagungyong diha sa pagkaon, ang mga baye​—nga maoy mamaak​—mangitag amonya, karbon dioksido, kainit, ug ubang mga substansiyang ipagawas sa panit nga dili ipagawas sa mga bug zapper. Kay dili makakita niini, sila motipas. Gawas pa, ang pagpaningkamot nga patyon ang mga lamok pinaagi sa mga zapper nahisama sa “pagpaningkamot sa paglimpiyo sa dagat pinaagig mga kutsarita,” matod ni Dr. Craig. Ang bayeng lamok makapanganak ug kapig 60,000 ka bayeng liwat sa katunga lamang sa ting-adlaw. Ang tulo-ka-bulan nga pagtuon nagpadayag nga sa usa ka aberids nga gabii, 3 porsiyento lamang sa mga insektong napatay sa mga zapper maoy bayeng mga lamok. Ang mga zapper, matod ni Craig, “angay ibaligya sa seksiyong kalingawan sa balay, dili sa pagpanghardin.”