Ang Hunahuna sa Bibliya

Sayop ba ang Pagkaon ug Karne?

“GIHATAGAN KO KAMO SA TANAN NGA BALILI NGA NAGAHATAG UG BINHI NGA ANAA SA IBABAW SA NAWONG SA TIBUOK NGA YUTA UG SA TANAN NGA KAHOY NGA MAY BUNGA SA KAHOY NGA NAGAHATAG UG BINHI. ALANG KANINYO KINI MAHIMONG KALAN-ON.”—Genesis 1:29.

ANG 18-anyos nga si Sujata, gikan sa dili-mokaog-karneng Hindu nga pamilya, dihadihang miuyon sa lagda sa Diyos sa pagkaon ngadto sa unang tawo, si Adan. Apan siya nangutana gilayon: “Nan, ngano mang mopatay ang mga tawog mananap para pagkaon samtang duna may daghang uban pa nga arang makaon?”

Daghang katawhan sa tibuok kalibotan ang nahibulong sa samang butang. Ginatos ka milyon sa Silangan ang nagsunod sa walay-karne nga diyeta. Dugang pa, ang ihap sa mga dili mokaon ug karne sa Kasadpan nagkadaghan. Sa Tinipong Bansa lamang, mga 12.4 ka milyong katawhan ang nag-angkong dili mokaon ug karne, mga 3 ka milyon ang labaw kay sa milabayng dekada.

Ngano mang daghan kaayo ang mopalabi sa walay-karne nga pagkaon? Unsa man ang hustong tinamdan sa kinabuhi sa mananap? Ang pagkaon bag karne nagpakitag dili pagtahod sa kinabuhi? Tungod sa giingon sa Genesis 1:29, sayop ba ang pagkaog karne? Una, tagda kon nganong dili mokaon ang uban ug karne.

Nganong ang Uban Dili Mokaog Karne?

Alang kang Sujata, nalangkit sa iyang relihiyosong mga tinuohan ang iyang ginakaon. “Nagtubo ako ingong Hindu, nga nagtuo sa doktrinang reinkarnasyon,” siya mipatin-aw. “Tungod kay ang tawhanong kalag makabalik ingong mananap, akong giila ang mga mananap nga akong mga kaparehas. Ug busa morag sayop nga pamatyon sila para pagkaon.” Ang ubang mga relihiyon usab nagpasiugdag walay-karne nga pagkaon.

Ang ubang mga hinungdan gawas sa relihiyosong mga tinuohan ang nag-impluwensiya usab sa mga gipiling pagkaon sa katawhan. Pananglitan, si Dr. Neal Barnard tataw nga nagpahayag: “Ang mga katarongan lamang sa pagkaon ug karne maoy batasan o pagkaway-hibangkaagan.” Ang iyang kusganong baroganan maoy pinasikad sa iyang mga hunahuna bahin sa mga risgo sa panglawas tungod sa pagkaog karne, sama sa sakit sa kasingkasing ug kanser.a

Sa Tinipong Bansa, ang mga tin-edyer giingon nga mao ang grupo nga may labing kusog nga uswag sa mga dili mokaog karne. Ug ang kabalaka alang sa mga mananap mao ang usa ka hinungdan. “Ang mga batan-on gustog mga mananap,” matod ni Tracy Reiman sa People for the Ethical Treatment of Animals. “Sa dihang sila mosugod sa pagkahibalo kon unsay mahitabo sa mga mananap sa dili pa sila ihawon aron kaonon kini mopasamot lamang sa kaluoy nga ilang gibati.”

Daghang katawhan nga mabalak-on sa kalikopan nakasabot usab sa kalabotan tali sa ilang pagkaon ug sa dako kaayong panginahanglan sa kinaiyanhong kahinguhaan aron sa pagbuhig mga mananap ingong pagkaon. Pananglitan, magkinahanglag mga 3,300 ka litrong tubig aron makapatunghag usa lamang ka kilo nga karne sa baka ug 3,100 ka litro kada kilo sa manok. Alang sa pipila, mao kini ang nahimong hinungdan nga likayan ang karne.

Komosta na man sa imong bahin? Angay ka bang moayad sa pagkaog karne? Sa dili pa tubagon kanang pangutanaha, tagda ang lain pang tinamdan. Ingong mabasa sa Salmo 50:10, 11, si Jehova nga Diyos, ang Magbubuhat sa tanang butang, nag-ingon: “Ang tagsatagsa ka ihalas nga mananap sa kalasangan ako man, ang kahayopan sa ibabaw sa usa ka libo nga kabungtoran. Naila ko ang matag langgam sa kabukiran, ug ako ang panon sa mga mananap sa kapatagan.” Kay ang tanang mananap sa pagkatinuod iya man sa Diyos, hinungdanong masabtan kon unsay pagbati sa Maglalalang bahin sa kinabuhi sa mananap ug ang paggamit niini sa tawo ingong pagkaon.

Sayop ba ang Pagpatay ug mga Mananap?

Ang pipila kinsa, sama ni Sujata, nag-isip sa mga mananap ingong mga kaparehas sa tawo kusganong mobati nga ang pagpatay sa usa ka mananap tungod sa bisan unsang hinungdan maoy sayop​—labaw na kon ihawon sila para pagkaon. Bisan pa niana, ang Kasulatan nagpakitang ang Diyos nagpaila sa kalainan tali sa kinabuhi sa mananap ug sa tawhanong kinabuhi ug nagtugot sa pagpatay sa mga mananap sa kadaiyang mga hinungdan. Pananglitan, sa Israel ang mananap mahimong patyon kon kini nagpameligro sa tawhanong kinabuhi o sa kahayopan sa usa ka tawo.​—Exodo 21:28, 29; 1 Samuel 17:34-36.

Sukad pa niadtong kinasayohang kapanahonan, ang Diyos miuyon sa paghalad sa mga mananap ingong mga halad sa pagsimba. (Genesis 4:2-5; 8:20, 21) Siya usab misugo sa mga Israelinhon nga handomon ang ilang Paggula gikan sa Ehipto pinaagig pagsaulog sa Paskuwa matag tuig, nga naglakip sa paghalad ug usa ka nating karnero o usa ka kanding ug pagkaon sa karne niini. (Exodo 12:3-9) Ug ilawom sa Moisesnong Balaod, dunay laing mga okasyon alang sa mga paghalad ug mananap.

Nga nagbasa sa Bibliya sa unang higayon, ang usa ka 70-anyos Hindu nga babaye gingil-aran sa ideya bahin sa paghalad ug mga mananap. Apan samtang nag-uswag ang iyang kahibalo sa Kasulatan, iyang nasabtan nga ang mga halad nga gimando sa Diyos may katuyoan. Sila nagpunting ngadto sa halad ni Jesu-Kristo, nga mao ang nagtuman sa legal nga kinahanglanon alang sa kapasayloan sa mga kasal-anan. (Hebreohanon 8:3-5; 10:1-10; 1 Juan 2:1, 2) Sa daghang higayon ang mga halad nagsilbi usab ingong pagkaon para sa mga saserdote ug sa ubang higayon para sa mga magsisimba. (Levitico 7:11-21; 19:5-8) Ang Diyos, kinsa maoy tag-iya sa tanang buhing linalang, dunay katungod sa pagsugod sa maong kahikayan alang sa usa ka katuyoan. Dayag lamang, sa dihang namatay si Jesus, ang paghalad sa mga mananap dili na kinahanglanon sa pagsimba.​—Colosas 2:13-17; Hebreohanon 10:1-12.

Paggamit sa mga Mananap Ingong Pagkaon

Ugaling, unsa man ang bahin sa pag-ihaw sa mga mananap ingong pagkaon? Matuod nga ang orihinal nga pagkaon sa tawo walay karne. Apan si Jehova sa ulahi nagpadako niini aron ilakip ang karne sa mananap. Mga 4,000 ka tuig kanhi​—niadtong mga adlaw sa matarong nga Noe​—si Jehova mipahinabo ug tibuok kalibotang lunop ug mitapos sa kanhi naglungtad nga pagkadaotan sa yuta. Si Noe, ang iyang pamilya, ug ang buhing mga linalang nga iyang gipasakay sa arka nangaluwas sa Lunop. Human sa paggula nila sa arka, si Jehova sa unang higayon miingon: “Ang tanang butang nga nagalihok ug buhi mahimong kalan-on alang kaninyo. Ingon sa mga utanon ug mga balili, gihatag ko kaninyo ang tanan.” (Genesis 9:3) Apan, sa maong panahon, ang Diyos mihatag sa balaod: “Bisan kinsa nga magaula ug dugo sa tawo, tungod sa tawo ang iyang dugo pagaulaon, kay sa dagway sa Diyos gibuhat ang tawo.” (Genesis 9:6) Tataw nga ang Diyos wala mag-isip sa mga mananap nga tumbas sa mga tawo.

Sa pagkatinuod, ang hugot nga pagtuo ni Sujata mahitungod sa mga mananap napasikad sa iyang pagtuo sa doktrina sa reinkarnasyon. Bahin niini ang Bibliya nagpatin-aw nga bisan pag ang mga tawo ug mga mananap maoy mga kalag, ang kalag mamatay. (Genesis 2:7; Ezequiel 18:4, 20; Buhat 3:23; Pinadayag 16:3) Ingong mga kalag, ang mga tawo ug mga mananap mamatay ug mohunong sa paglungtad. (Ecclesiastes 3:19, 20) Apan, ang mga tawo dunay kahibulongang paglaom sa pagkabanhaw sa bag-ong kalibotan sa Diyos.b (Lucas 23:43; Buhat 24:15) Kini nagpakita usab nga ang mga mananap dili katumbas sa mga tawo.

“Bisan pa, ngano mang giapil sa Diyos ang karne sa pagkaon sa tawo?” si Sujata buot masayod. Ang klima sa yuta walay duhaduhang dunay dagkong mga kausaban tungod sa Lunop. Kon kaha gidugang ni Jehova ang karne sa pagkaon sa tawo tungod kay iyang nalantaw ang mga panginahanglan sa umaabot nga mga kaliwatan nga magpuyo sa mga dapit nga diyutay ra ang utanon, ang Bibliya wala mosulti. Apan si Sujata nakadawat nga ang Tag-iya sa tanang buhing butang dunay katungod nga maghimog kausaban.

Pagpakitag Pagtahod sa Kinabuhi sa Mananap

Bisan pa, si Sujata nahibulong, ‘Dili kaha angay nga magpakita kita ug bisan pagtahod lamang sa kinabuhi sa mananap?’ Oo, angay gayod. Ug ang Maglalalang sa tanang butang nagsulti kanato kon unsaon nato paghimo kini. “Apan ang unod uban ang kinabuhi niini​—nga mao ang dugo​—dili ninyo pagkan-on,” matod pa sa iyang balaod sa Genesis 9:4. Nganong gidili ang pagkaog dugo? “Kay ang kinabuhi sa unod anaa sa dugo,” nag-ingon ang Bibliya. (Levitico 17:10, 11) Si Jehova naglagda: ‘Iyabo mo ang dugo sa hugaw nga mananap sa ibabaw sa yuta sama sa tubig.’​—Deuteronomio 12:16, 24.

Wala kini magpasabot nga ang tagana nga makakaog karne usa ka pagtugot nga magpatuyang sa way-hinungdang pag-usik sa dugo sa mananap tungod sa tumang kaukyab sa pagpangayam o sa pagpagawal sa personal nga abilidad. Si Nimrod walay duhaduhang mihimo niini. Ang Bibliya nagpaila kaniya ingong “usa ka tigpangayam nga kusgan nga nagsupak kang Jehova.” (Genesis 10:9) Bisag karon, ang kaukyab sa pagpangayam ug pagpatay sa mga mananap mahimong daling molambo sa pipila. Apan ang maong hilig suod nga nalambigit sa pagkaway-kaluoy sa kinabuhi sa mananap, ug ang Diyos dili mahimuot niini.c

Ang Pagkamaluluy-on sa mga Mananap

Ang pipila ka tawo karon nga dili mokaog karne dunay tim-os usab nga kabalaka sa paagi sa pagdumala sa mga mananap sa modernong industriya sa karne. “Ang agribusiness gamayg interes sa mga kinaiyanhong katakos sa mga mananap,” nagkomento ang The Vegetarian Handbook. “Nga gibuhi sulod sa hilabihan ka pig-ot nga mga luna ug dili kinaiyanhong mga palibot,” ang basahon nagtaho, “ang modernong-adlaw nga mga mananap labaw pang napahimuslan kay sa mga mananap sa nangagi.”

Samtang ang paggamit sa mga mananap ingong pagkaon dili supak sa kabubut-on sa Diyos, ang pintas nga pagtagad kanila maoy supak. “Ang usa ka tawo nga matarong nagamahal sa kinabuhi sa iyang mananap,” nag-ingon ang Bibliya sa Proverbio 12:10. Ug ang Moisesnong Balaod nagmando sa tukmang pag-atiman sa aghop nga mga mananap.​—Exodo 23:4, 5; Deuteronomio 22:10; 25:4.

Angay ba sa Usa ka Kristohanon nga Dili Mokaon ug Karne?

Sumala sa gipakita na, ang pangutana sa pagkahimong dili mokaon ug karne​—o ang pagpadayon sa ingon​—sa estrikto usa ka butang nga desisyonan sa tagsatagsa. Tungod sa panglawas, ekonomiya, ekolohiya, o kaluoy sa mga mananap, ang usa ka tawo mahimong mopili nga sundon ang walay-karneng sistematikong pagkaon. Apan kinahanglan niyang ilhon kini ingong usa lamang ka paagi sa pagkaon. Dili niya angayng sawayon kadtong mopili sa pagkaog karne, ingong ang usang mokaog karne dili angayng mohukom sa dili mokaog karne. Ang pagkaog karne o ang pag-ayad dili maghimo sa usa nga mas maayong tawo. (Roma 14:1-17) Dili pod angay nga ang pagkaon mahimong pangunang kabalaka sa iyang kinabuhi. “Ang tawo mabuhi,” nag-ingon si Jesus, “dili sa tinapay lamang, apan sa matag pulong nga nagagula sa baba ni Jehova.”​—Mateo 4:4.

Kon mahitungod sa pagpamintas sa kahayopan ug pag-abuso sa kahinguhaan sa yuta, si Jehova nagsaad nga taposon kining daotan ug hakogan nga sistema ug pulihan kini sa bag-ong kalibotan nga iyang pagahimoon. (Salmo 37:10, 11; Mateo 6:9, 10; 2 Pedro 3:13) Nianang bag-ong kalibotan, ang tawo ug mga mananap dunay walay kataposang pakigdait sa usag usa, ug si Jehova ‘magatagbaw sa tinguha sa tagsatagsa ka butang nga buhi.’​—Salmo 145:16; Isaias 65:25.

[Mga footnote]

[Picture Credit Line sa panid 18]

Punch