Pagsabot ug Pag-antos sa “Fibromyalgia”

SAKIT ba ang tibuok nimong lawas? Ikaw ba lapoy kaayo? Sa pagmata sa mabuntag, ikaw ba nanikig ug nagluya? Malimtanon ka ba usahay? Mahimong pipila kini sa mga timailhan sa sakit nga fibromyalgia (FMS).

“Dili ko gayod makalimtan kadtong buntag sa 1989 sa dihang nahigmata ako nga paralisado sulod sa 45 minutos,” matod ni Ted.a Sa ingon nagsugod ang pakigbisog ni Ted sa fibromyalgia, nga sa paninugdan nagkahulogang “sakit sa mga lutaluta, mga ugat sa lutahan, ug kaunoran.”

Tingali ang usa ka higala o membro sa pamilya adunay FMS. Sa unsang paagi makatabang ka? O kon duna ka man niana, unsay arang mahimo? Ang pagkanahibalo pag-ayo niana dakog ikatabang sa pagsabot ug pag-antos nianang sulirana. Bisan pa niana, dili tanan nga dunay mga simtomas sama sa ibabaw ang awtomatikong dunay FMS.

Paghubit sa Fibromyalgia

Sumala sa American College of Rheumatology, “ang dayagnosis sa fibromyalgia gipasikad sa kasaysayan sa maong tawo sa laygay ug kaylap nga sakit ug sa pagkakaplag sa doktor ug nagsakit nga mga bahin diha sa tinong mga dapit sa lawas.” Adunay ubang mga simtomas usab, ang uban susama nianang sa chronic fatigue syndrome (CFS).

Sa pagkatinuod, daghang tawo nga dunay FMS dunay CFS usab ug ubang mga balatian. Ang depresyon ug dili-normal nga kabalaka komon sa mga nag-antos sa FMS, ug morag ang FMS maoy kasagarang hinungdan niining mga sulirana ug dili ang resulta. Ang FMS mahimong mosamot gumikan sa panggawas nga mga kahimtang sama sa hinobra o diyutay ra kaayong pisikal nga kalihokan, paghuros sa bugnawng hangin, pagkawalay-tulog sa gabii, o ekstrang kapit-os.

Kanhi nailhan sa lainlaing mga ngalan lakip ang fibrositis, ang FMS dili makapahibat o makapabakol, ni usa kini mismo ka hulga sa kinabuhi. Bisag dili matino nga ang FMS panulondon, nakaplagan kini diha sa kapin sa usa ka membro sa ubang mga pamilya. Nag-apektar kini sa minilyong tawo ug motungha diha sa mga hamtong sa tanang pangedaron, nga mas daghang babaye ang naapektahan kay sa mga lalaki.

Ang Hinungdan sa FMS

Ang lainlaing mga teoriya gisugyot bahin sa hinungdan sa FMS. Mahimong usa kini ka virus o pagkadili-timbang sa neurotransmitter serotonin, nga nag-apektar sa pagkatulog, ug dili hustong proporsiyon sa mga kemikal sama sa mga endorphin, ang kinaiyanhong tighupay sa sakit sa lawas. Ang pagdukiduki bahin niining mga teoriyaha maingon man sa uban pa nagapadayon.

Ilalom sa mikroskopyo ang kaunoran niadtong dunay FMS morag himsog tan-awon, apan ang nagpatunghag enerhiya nga mga bahin sa selula mahimong wala mag-obra sa normal nga paagi. Ang hinungdan maingon man ang tambal wala mahibaloi. Sa daghang kaso ang indibiduwal maglangkit sa usa ka linaing hitabo nga nakaapektar sa lawas o sa emosyon ngadto sa pagsugod sa iyang mga simtomas, samtang alang sa uban ang sinugdanan wala kaayo mamatikdi.

Mga Suliran sa Pagdayagnos sa FMS

Sanglit ang kadaghanan sa mga simtomas niini makaplagan diha sa ubang mga sakit, si Dr. Carla Ockley, nga taga-Canada, nag-ingon: “Ang FMS dili kanunayng maoy unang dudahang hinungdan sa dihang ang usa ka pasyente mosulod sa klinika nga nagsakit ang iyang mga lutahan. Kon ang suliran dili-mawala human sa ubay-ubayng pagduaw, nan mosusi pa kamig dugang. Sa dihang ang FMS mao ang dayagnosis, kasagarang paadtoon nako ang pasyente sa usa ka espesyalista sa rayuma aron makompirmar.”

Apan, hangtod karon walay sumbanan alang sa pagdayagnos sa FMS, busa ang sakit maoy kaugalingon sa taglawas​—nga mao, bation lamang sa pasyente​—ug ang mga resulta sa pagsusi maoy normal. Busa, daghang doktor ang dili-sinati niana. Usa ka babaye nga ginganlag Rachel nagmulo: “Nagpahiling ako sa lainlaing mga doktor sulod sa 25 ka tuig ug migugol ug linibong dolyar hangtod nga ang akong FMS tukmang nadayagnos.”

Nan, asa makaplagi ang tabang kon ikaw naghunahuna nga duna kay fibromyalgia? Sa iyang librong When Muscle Pain Won’t Go Away, si Gayle Backstrom nagsugyot nga kontakon ang lokal nga sanga sa Arthritis Foundation o ang usa ka espesyalista sa rayuma.

Pagtambal

Hangtod karon, walay napamatud-ang tambal nga nakaplagan alang sa FMS, busa ang pagtambal kasagarang gitumong sa mga simtomas. Usa sa pangunang mga simtoma mao ang sakit, nga, sama sa ubang mga simtomas, magkalainlain sa kada tawo ug mag-usab-usab kada adlaw bisan diha sa mao gihapong tawo.

Nakadugang sa suliran, ang mga tambal nga mohupay sa sakit ug ubang mga matang sa pagtambal daw dili na epektibo sa paglabay sa panahon. Misugyot si Gayle Backstrom: “Kasagaran kon sulayan nimo kana pag-usab sa ulahi, sa makausa pa bation nimo nga miepekto kana.” Siyempre, ang imong doktor kinahanglang konsultahon una. Anaa usab ang kapeligrohan sa segundaryong mga epekto o pagkagiyan. Busa, “ang isog nga mga panghupay sa sakit kinahanglang likayan,” misugyot ang American College of Rheumatology.

Ang ikaduhang hinungdanong simtoma mao ang kakulang sa importanteng pagkatulog tungod sa kasakit ug ubang mga kabaldahan. Si Melanie naggamit ug unlan sa lawas sa paghupay sa sakit ug ugong sa usa ka himan nga nagkontrolar sa kaumog aron matugbangan ang kabanha sa gawas. Ang ubang mga tabang maglakip tingali sa mga sampong sa dalunggan ug sa usa ka kutson o sa gitawag nga morag karton sa itlog nga banig nga hinimo sa esponghadong goma.b Si Dr. Dwayne Ayers sa North Carolina nag-ingon: “Human nako matabangi nga moarang-arang ang ilang pagkatulog, ang akong mga pasyente mas maayog reaksiyon sa ubang mga pagtambal.”

Sumala sa National Institute of Arthritis and Musculoskeletal and Skin Diseases, “ang mga pasyenteng dunay fibromyalgia makabenepisyo gikan sa kombinasyon sa ehersisyo, medisina, pisikal nga pagtambal, ug pagpahayahay.” Ang ubang mga pagtambal mahimong maglakip sa pagmasahe, pagdumala sa kapit-os, ug pagtuyhadtuyhad nga mga ehersisyo. Bisan pa niana, alang sa usa ka tawo nga nakasinatig kanunayng panakit o kalapoy, ang ehersisyo morag imposible. Busa ang uban nagsugyot nga mosugod nga hinay kaayo. Ug seguroa nga mokonsulta sa imong doktor una magsugod ug bisan unsang programa sa ehersisyo.

Sa isyu niini sa Hulyo 1997, ang sulat-balita nga Fibromyalgia Network mikutlo kang Sharon Clark, usa ka pisiologo sa ehersisyo ug tigdukiduki sa Portland, Oregon, nga miingon nga kon dili ka makaehersisyo sulod sa 20 o 30 minutos, “makahimo ka ug 5-minutos nga pagbaktas kaunom sa usa ka adlaw ug kini magpatunghag mapuslanong mga epekto.” Ang kasarangang aerobic nga matang sa ehersisyo magpauswag sa pagpatunghag mga endorphin, magpaarang-arang sa pagkatulog, ug magsuplay ug oksiheno sa sistema ug sa kaunoran.

Apan magkalahi ang mga tawo, ug tingali lainlain ang kagrabehon sa ilang FMS. Si Elaine nagtug-an kanato: “Ang usa ka dakong kalamposan alang kanako mao ang kas-ang paglakaw ngadto-nganhi sa akong draybwey, samtang ang akong suod nga higala nga may FMS usab molakaw ug usa ka milya.” Dili aplikado dinhi ang panultihong “kon walay sakit, walay kaayohan,” kondili tataw nga sila kinahanglang molahutay. Si Ted, kinsa dunay CFS ug FMS, nag-ingon: “Sa sinugdan magamit lamang nako ang akong bisikletang pang-ehersisyo kas-a sa usa ka semana sulod sa duha o tulo ka minutos. Karon ako mag-ehersisyo ug kapin sa 20 minutos katulo o kaupat sa usa ka semana. Apan gidangtag kapin sa upat ka tuig una ko kini makab-ot.”

Ang isyu bahin sa kapiliang mga paagi sa pagtambal, sama sa acupuncture, chiropractic, ug ubang matang sa pagtambal o ang paggamit ug mga hilba o ubang mga suplemento sa pagkaon, mitungha. Bisan tuod daghan ang nangangkon nga sila miarang-arang pinaagi sa paggamit sa pipila sa ibabaw, ang uban wala. Ang mga tigdukiduki nagtuon sa ubay-ubay niini, apan ang mga resulta dili gihapon tino.

Usahay ang mga tambal magpahilab sa tiyan, o ang pagkaon mahimong usa ka paagi sa paghupay sa kabalaka. Bisan pa niana, ang dugang timbang maghatag ug kapit-os diha sa kaunoran, nga moresulta sa dugang kasakit. Busa sa pipila ka kaso, ang doktor morekomendar ug pagpakunhod sa timbang.

Ang dayagnosis nga FMS magpahinabo tingali ug kalisang ug kasuko. Bisan pa niana, dunay mga paagi sa pagdumala sa normal nga mga pagbati sama niini aron walay masakitan. Ang kasubo maoy laing kasagarang sanong. Normal nga masubo kon mawad-an kitag usa ka butang nga bililhon kanato sama sa atong panglawas.

Sa Dihang Mag-apektar Kini sa Imong Trabaho

Kadtong dunay FMS mahimong makasinati ug mga suliran sa trabahoan. Si Li nanarbaho sulod sa katuigan, apan ang pagbuhat niana nahimong mas lisod tungod sa iyang panglawas. Human makigsulti sa iyang mga amo, nakakuha siya ug part-time nga trabaho uban sa mao gihapong kompaniya, ug kini nakapamenos sa iyang kapit-os. Dugang pa, sa iyang katingala, giuswagan ang iyang inoras nga suweldo.

Ang occupational o pisikal nga terapista makatabang kanimo sa pagpangitag mga paagi sa paghimo sa imong trabaho nga diyutay ra ang kapit-os diha sa imong lawas. Nakaplagan ni Lisa nga ang paggamit sa usa ka silya nga dunay kapatongan sa bukton makatabang. Girekomendar nga si Yvonne dili lamang mokuhag lahi nga silya kondili usab laing lamesa. Apan kon nagkinahanglag kausaban sa trabaho, dunay mga ahensiya nga makatabang kanimo.

Sa Unsang Paagi Makatabang Ka

Ang matag membro sa pamilya, bisan ang mga bata, makakat-on bahin sa FMS ug makasabot nga bisan tuod ang nag-antos sa FMS morag himsog tan-awon, siya dunay laygay nga balatian nga nagpahinabog kasakit ug kalapoy. Ang maayong komunikasyon hinungdanon usab. Si Jennie miingon: “Duna kamiy mga panaghisgot sa pamilya matag karon ug unya aron sa pagsusi kon sa unsang paagi makatabang ang matag usa.” Usa ka hinungdanong bahin sa malamposong pag-antos sa FMS mao ang pagkakat-on sa nag-antos sa pagpreserbar sa enerhiya bisan tuod nagbuhatbuhat gihapon. Lagmit nagkinahanglan kini ug pagkamamugnaon, duyog sa kooperasyon gikan sa uban. Sa makausa pa, ang occupational nga terapista mahimong makatabang.

Makatabang ka sa usa ka higala nga dunay FMS pinaagi sa pagkahimong dili-mahukmanong tigpaminaw. Sulaying huptan ang panaghisgot nga makapalig-on, nga dili tugotang ang fibromyalgia maoy modominar sa enterong kabildohay. Unsay angayng isulti o dili isulti? Alang sa mga sugyot, tan-awa ang kahon sa panid 23. Kon duna kay FMS, sulayi ang pagbaton ug kapin sa usa ka tigpaminaw aron ang mao gihapong tigpaminaw dili kapoyon. Ug hinumdomi, dili ang tanan kanunayng gustong maminaw bahin sa imong FMS.

Pagpasibo sa mga Kausaban

Sa pipila ka kaso mokiling kita sa pagkapikal sa mga kausaban, ilabina kon pinugos nga mga kausaban. Apan ang pisikal nga terapista nga nakatabang sa mga usa ka gatos nga nag-antos sa FMS nagtug-an kanato: “Maningkamot ako nga pasabton sila nga kinahanglang dawaton nila ang ilang kahimtang. Sila usab kinahanglang mohimog mga kausaban sa ilang kinabuhi ug dili tugotan ang ilang kaugalingon nga mahigawad sa temporaryong mga kapakyasan o mga pagsugmat. Pinaagi sa pagdumala sa kaugalingon, kahibalo, pagsabot, ug ehersisyo, makontrolar nila ang ilang FMS inay kay tugotan kana nga maoy mokontrolar kanila.”

Si Dave, kinsa dunay FMS, miingon: “Bisan tuod ang kiling mao ang pagpalampos ug daghang butang sa usa sa mga adlaw nga maarang-arang ang imong pamati, mas maalamon ang pagreserba sa imong enerhiya alang sa sunod nga adlaw aron dili ka maglubog sa banig sa nahibiling bahin sa semana.” Apan, usahay bation nimo nga ang pag-adto sa usa ka sosyal nga kalihokan o linaing okasyon takos sa pag-antos sa ulahi. Dili kanunayng maalamon ang pagsulay sa pagtago sa imong FMS, ilabina niadtong duna gayoy kahangawa. Ug sulayi ang paghupot usab sa kinaiya sa pagkahingatawa. “Nakaplagan nakong kasagaran mas maayo ang akong pagkatulog human makakatawa pag-ayo o human magtan-aw ug makapainteres nga estoryang kataw-anan,” mikomento si André.

Hinumdomi, usab, nga si Jehova dili magkomparar sa gidaghanon sa imong kalihokan nianang sa uban kondili magpabili sa pagtuo ug halalom nga gugma nga imong gipasundayag. (Marcos 12:​41-44) Ang hinungdanong butang mao ang pagkat-on nga mabuhi sumala sa imong mga limitasyon, nga dili sobra ka mapanalipdanon ni magdanghag. Dahoma nga si Jehova nga Diyos mohatag kanimo sa kaalam ug kusog sa paghimo sa kinamaayohan nga imong maarangan. (2 Corinto 4:16) Ug hinumdomi ang saad bahin sa usa ka panahon nga moabot sa dili madugay sa dihang kining yutaa mahimong usa ka paraiso diin “walay molupyo nga moingon: ‘Ako masakiton.’” (Isaias 33:24) Oo, usa ka adlaw niana ikaw magmahimsog na usab!

[Mga footnote]

[Kahon sa panid 22]

Paghupay Gikan sa Bibliya

• Si Jehova nagaluwas niadtong naluya sa espiritu.​—Salmo 34:18.

• Si Jehova magpalig-on kanimo.​—Salmo 41:3.

• Itugyan kang Jehova ang tanan nimong palas-anon; siya may kahangawa kanimo.​—Salmo 55:​22; 1 Pedro 5:7.

• Si Jehova mahimuot sa imong bug-os-kalag nga mga paningkamot sa pag-alagad kaniya, bisan unsa ka limitado kanang maong pag-alagad.​—Mateo 13:​8; Galacia 6:​4; Colosas 3:​23, 24.

• Kita dili moangka.​—2 Corinto 4:​16-​18.

[Kahon sa panid 23]

• Nalipay kong nakita ka.

• Dako gayod tingali ang paningkamot nimo sa pag-anhi dinhi.

• Nia ko aron motabang. Nahangawa ako kanimo.

• Gipabilhan nako ang imong mahimo.

Kon Unsay Dili Isulti

• Nasabtan nako kon unsay imong gibati.

• Himsog ka man tan-awon. Nganong nakaingon ka mang may sakit ka?

• Tawga lang ko kon may kinahanglan ka.

[Diagram sa panid 21]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

Ang itom nga mga tulbok maoy pipila sa sakit nga mga bahin nga pangitaon sa pagdayagnos sa fibromyalgia

[Hulagway sa panid 24]

Ang maayong komunikasyon ug mga panaghisgot sa pamilya hinungdanon