Pagpaniid sa Kalibotan

Relihiyosong Kagawasan Gitagad Pag-usab sa Gresya

“Dili pa dugay nga morag ang [Gregong] gobyerno nabalaka bahin sa mga isyu maylabot sa katungod sa relihiyosong kagawasan, nga nagtagad usab sa wala pa madesisyoni nga mga pag-usab sa konstitusyon,” nagtaho ang mantalaan sa Atenas nga To Vima. “Gitukod ang dili-opisyal nga komite sulod sa Ministry of Foreign Affairs aron susihon pag-usab ang legal nga katukoran nga naglambigit sa mga isyu sa relihiyosong kagawasan, ang mga balaod sa diktador nga si Metaxas nga naghimo sa pagpangabig nga usa ka krimen, ug mga kahimtang diin ang gagmayng grupo sa mga relihiyon nga dili-Ortodokso tugotan nga makatukod ug mga simbahan ug mga dapit nga katigoman.” Ang taho nagpadayon sa pag-ingon nga kini nga lakang gisugdan tungod gayod sa ubay-ubayng legal nga mga kaso nga gipasaka sa mga Saksi ni Jehova sa Gresya diha sa Uropanhong Korte sa Tawhanong mga Katungod.

Buhi Gihapon ang Latin

Ang Latin nagpabiling opisyal nga pinulongan sa Vatican City, bisan pag ang pinulongan wala na gamita sa relihiyosong serbisyo sa Romano Katoliko sa mga tuig sa 1960. Ang mga espesyalista naghubad sa mga dokumento sa papa ngadto sa Latin, apan talagsa na kini karong gamiton sulod sa Vatican mismo. Apan, sa Nobyembre 1997 ang papa mipahayag ug kasubo sa pag-us-os sa linitok nga Latin ug miawhag nga ibalik kini. Kasamtangan, usa ka grupo sa mga eskolar sa Vatican ang nakakompleto ug walo-ka-tuig nga proyekto nga nakapatunghag usa ka nunot-sa-panahon nga diksiyonaryo sa Latin. Ang modernong mga termino sama sa “espri sa erosol,” “erport,” “department store,” “taksi,” ug “nagbara nga trapiko” duna na karoy ilang katumbas sa Latin. Bisan ang makita-bisag-asa nga selyular nga telepono nahimong telephonium cellulare. Alang sa mga mahiligon ug Latin duna pay mas maayong balita. Usa ka pari sa Roma ang milansad ug pinulongang-Latin nga Website diha sa Internet, nagtaho ang The Times sa London.

“Kinopyang” mga Estatwa

Inig-abot sa tuig 2000, ang mga estatwa sa publikong mga parke sa Roma tingalig mga imitasyon na tanan. Ngano? “Wala nay kapilian kay sa paghimog mga sinundog kon buot natong mapreserbar ang mga monumento,” nagpatin-aw si Carla Benocci sa usa sa mga asosasyon may kalabotan sa kasaysayan sa Roma. Siya midugang nga ang uban niini anaa sa “makakurat nga kahimtang sa pagkadaot, gidaot sa pagligid sa panahon, mga sakyanan, mga among-amongan ug butang, ug mga komprador demalapi.” Ginahimo ang mga eksperimento aron tinoon kon unsang materyales ang labawng makagarantiya sa susamang matahom nga resulta sa orihinal ug sa samang higayon makasukol sa mga pag-atake sa aso ug sa mga among-amongan ug butang. Ang ubang “kinopya” ginama sa salong; ang uban sa semento nga gipalitadahan ug pinulbos nga marmol. “Kini amgid gayod kaayo sa orihinal,” matod ni Benocci, “nga tungod kay nasaypan kini nga tinuod, gitangtang sa mga kawatan ang ulo sa usa ka estatwa ug misulay pagdala sa lain pa nga tibuok.” Ug komosta ang mga orihinal? Tipigan kini sa mga museyo, diin mahimo kining kalingawag tan-aw nga dili mameligro.

Kakulang ug Sustansiya Nagpatay sa Kabataan

“Ang kakulang sa sustansiya nagpatay sa mas daghang bata kay sa bisan unsang epidemya, kinaiyanhong katalagman, o gubat,” nagtaho ang mantalaan sa Pransiya nga Le Monde. Gibanabana nga hapit pito ka milyong kabataan mamatay kada tuig ingong resulta sa kakulang ug sustansiya. Ang United Nations Children’s Fund (UNICEF) nga taho sa 1997 nagpakita nga ang kakulang ug sustansiya mao ang hinungdan sa kamatayon sa 55 porsiyento sa 12 ka milyong kabataan nga wala pay singko anyos nga mamatay kada tuig. Gawas nga nagpatay sa kabataan, ang kakulang ug sustansiya maoy hinungdan sa ubay-ubayng depekto sa lawas ug hunahuna ingon man usab sa naluyang mga sistema sa imyunidad. Sa Habagatang Asia, 1 sa 2 ka bata ang nag-antos sa kakulang ug sustansiya, ug sa Aprika, 1 sa 3. Apan, kini nga suliran nakaapekto usab sa industriyalisadong kanasoran. Pananglitan, ang UNICEF nagtaho nga sa Tinipong Bansa, 1 sa 4 ka kabataan nga wala pay 12 anyos ang dili makabaton sa sustansiya nga iyang gikinahanglan.

Tubig Didto sa Bulan?

Ang salakwanang nga Lunar Prospector nakatiktik ug daw mibagtik nga tubig sa mga rehiyon sa polo sa bulan, nagtaho ang The New York Times. Ang mga instrumento diha sa salakwanang nagpakita nga dunay idroheno, ug gihunahuna nga ang labing kalagmitang dagway nga ang idroheno maanaa sa bulan maoy ingong usa ka elemento sa tubig. Gituohan nga ang tubig maoy anaa sa dagway sa gagmayng mga kristal nga yelo nga nasagol sa yuta. Kini daw naghawas ug 1 porsiyento o kubos pa sa batoong yuta. Gibanabana na sa pipila ka siyentipiko nga ang tubig makasuportar ug mga kolonya sa mga tawo ug makataganag idroheno ug oksiheno ingong sugnod para sa salakwanang nga paluparon gikan sa bulan. Ang uban nabalaka nga bisan pag dunay tubig didto, gastoso ang pagkuha niana. Si Dr. Bruce Murray, sa California Institute of Technology, miingon nga mas barato pa ang pagdalag tubig gikan sa yuta kay sa pagkuha niana gikan sa bulan.

Pasidaan Bahin sa Panghupay sa Sakit

“Ang ginagmay nga sobrang dosis sa acetaminophen​—usa ka aktibong sambog sa Tylenol, Excedrin, ug daghan pang ubang wala ireseta nga mga tambal​—mahimong mosangpot ug seryosong pagkadaot sa atay, ilabina kon duyogan sa pag-inom ug alkoholikong ilimnon,” nagpasidaan ang magasin nga Health, ug kini mahimong moresulta ug kamatayon. “Ang kadaghanang tawo nagtuo nga makatomar silag duha o tulo ka pilo sa gisugyot nga dosis ug dili madaot niini,” nag-ingon si William Lee, usa ka espesyalista sa internal medicine sa University of Texas Southwestern Medical Center. “Dili kana tinuod niini nga medisinaha.” Samtang tunawon sa lawas ang acetaminophen, mopatungha kini ug segundaryong-produkto nga makahilo sa atay. Ang atay magpanalipod sa kaugalingon niini pinaagi sa usa ka substansiya nga magkuha sa hilo nga gitawag ug glutathione. Bisan pa niana, ang sobrang dosis sa acetaminophen makadaot sa mga depensa sa atay. Ang alkoholikong ilimnon magkunhod sa mga pondo sa glutathione, busa ang pagtomar sa medisina ilabinang peligroso human makainom ug gamayng alkoholikong mga ilimnon. Ug sanglit ang acetaminophen makaplagan sa kapin sa 300 ka produkto, dali rang masobraan sa dosis nga dili makaamgo niini.

Mga Klase Bahin sa Pagpangidnap

Aduna na karoy bag-ong kurso ang kabataan sa mga eskuylahan sa Taiwan​—mga klase bahin sa pagpangidnap. “Ang kabataan dakog purohan nga makidnap sa Taiwan kay sa bisan asa gawas sa Pilipinas, nga may aberids nga usa ka pagkidnap kada duha-ug-tunga ka adlaw,” nag-ingon ang Asiaweek. Ang mga ginikanan, kay nabalaka nga ang ilang mga anak tingalig mao ang sunod nga mga biktima sa pagpangidnap samtang padayong nag-uswag ang krimen, mihangyo sa programa. Ang kurso bahin sa pangidnap nagbansay sa kabataan nga mag-amping kon naglakaw nga mag-inusara, kon sila talisakay na sa elebetor, ug kon mosakay silag publikong sakyanan. Makakat-on silang magmaalisto sa kaduhaduhaang mga tawo ug kon unsaon pagsanong kon kidnapon. Bisan pa sa negatibo nga unod sa kurso, gipaningkamotan nga matabangan ang kabataan nga magbaton ug positibong tinamdan sa kinabuhi.

Nakabalik Gikan sa “Pagkapuo”

Ang gamayng ngiwngiw sa lasang, nga gituohang napuo tungod kay walay nakakompirmar nga may nakakita niini sulod sa 113 ka tuig, nakit-an ug naletratohan diha sa kakahoyan duol sa Shahada, India, sa amihanan-sidlakan sa Mumbai. Ang otso-pulgadas-ka-taas brawon nga langgam dunay dagkong mga mata ug may dako kaayong sungo, mga tiil, ug mga kuyamoy. “Giisip kini ingong usa sa misteryong mga langgam sa India,” matod ni Pamela Rasmussen, sa National Museum of Natural History sa Washington, nga lakip sa duha ka kauban mikuha sa mga hulagway. “Usa kini ka talagsaong kahigayonan.” Ang nahibiling duha ka misteryong espisye sa India, nga walay narekord nga ebidensiya nga sila buhi pa, mao ang mga pato nga kolor-rosas ug ulo, nga kataposang nakita sa mga tuig sa 1930, ug ang mga bontog sa bukid sa Himalayas, nga wala na makit-i sa mga 100 ka tuig.

Ang “Labing Maayong Dili-Makadaot nga Droga”?

Ang makapalagsik, makapakalma, ug makapukaw sa gana sa sekso nga mga kinaiya sa tsokolate gibantog sa gatosan ka tuig. Apan, ang bag-ong panukiduki mahimong magpakita nga ang tsokolate makaapekto gayod sa “sukod sa kabalaka, kalinaw sa hunahuna, ug seksuwal nga panggawi,” nagtaho ang mantalaan sa Pransiya nga Le Monde. Nadiskobrehan sa mga siyentipiko ang usa ka substansiya sa tsokolate nga may pagkaamgid sa mga amphetamine ug sa lain pang substansiya nga dunay “linaing pangpakalma nga kinaiya.” Ang bag-ong panukiduki nagpadayag usab nga kini may anandamide, usa ka neurotransmitter nga “makapasamot sa mga pagbati ug tumang kalalim” sama sa cannabis. Kini ug ang gamayng sukod sa pagkamakahilo sa tsokolate nagpahinabo sa mantalaan sa paghinapos: “Tungod sa pagdasig sa kalihokan sa pisikal ug hunahuna, paghatag ug kusog ug pagpatunghag pagbati sa tumang kalalim ug kabaskog sa panglawas nga halos walay makadaot nga mga epekto ug gamayng sukod sa pagkagiyan, ang tsokolate kuwalipikado ingong halos labing maayong dili-makadaot nga droga.”