Tabo sa Oktubre—“Labing Karaan Internasyonal nga Tabo sa Kabayo sa Uropa”

SINULAT SA KORESPONSAL SA PAGMATA! SA IRLANDIA

SA MILABAYNG semana usa kini ka malinawon, walay timik nga gamayng lungsod diin ang mga tawo hilom nga naghimo sa ilang naandang rutina. Apan karong semanaha kini nagkaguliyang. Ang lungsod naghuot pag-ayo samtang mga 6,000 ka lokal nga mga molupyo ang nahimong tig-abiabi sa kapin sa 50,000 ka bisita. Apan, ang tinuod nga makadani sa pagtagad maoy dili ang nagdus-oganay nga panon sa mga tawo o ang daghang gagmayng tindahan sa tiyanggihan o bisan ang mabulokong mga maglilingaw diha sa dalan. Kini mao ang mga kabayo! Makita sila bisan diin!

Asa diay kita? Sa diyutayng lungsod sa Ballinasloe, nga nahimutang mga 140 kilometros kasadpan sa kaulohang siyudad sa Irlandia, ang Dublin. Unsay nakapahinabo sa maong dagkong mga kausaban niining kasagaran malinawong dapit? Mao kini ang gihubit sa mga tig-organisar nga “labing karaan internasyonal nga tabo sa kabayo sa Uropa,” ang Tabo sa Oktubre.

Ngano man nga sa Ballinasloe?

Unsay naghimo sa Tabo sa Oktubre nga popular kaayo? Giinterbiyo sa Pagmata! si George, usa ka lokal nga mag-uuma nga nakabaligyag daghang kabayo dinhi. “Sa Ballinasloe,” matod niya, “si bisan kinsa—ang dato ug ang kabos—makadalag bisan unsang matang sa kabayo aron ibaligya. Mao kana ang yanong katarongan.” Apan nganong lahi kaayo kana? “Diha sa daghan pang ubang dapit, ang pamatigayon sa kabayo limitado kaayo ug kontrolado nga kalihokan,” nagpatin-aw si George. “Ang pipila ka publikong pagpamaligya nagtanyag lamang ug usa ka matang sa kabayo. Ug kasagarang adunay daghang detalyadong pag-asikaso sa mga papeles nga nalangkit sa pagbaligya. Dili kaayo daghan ang tabo sa kabayo diin si bisan kinsa ang makadala ug kabayo, dad-on kini ngadto sa kasagbotang patag sa taboan, ug basta na lamang kining ibaligya! Dinhi sa Tabo sa Oktubre, ang pamatigayon sa kabayo gihimo gihapon sa samang paagi nga gihimo kini sa kataposang duha o tulo ka gatos ka tuig—pinaagi sa direktang patigayon nga walay bisan unsang pormalidad, dinhi mismo sa kasagbotang patag sa taboan.”

‘Sa unsang paagi,’ kami naghunahuna, ‘nga ang Ballinasloe nahimong sentro sa maong maukyabon nga kalihokan? Ngano man nga ang mga magpapatigayon nga ingon pa ka layo sa Rusya moanhi dinhi sa pagpalit ug mga kabayo?’ Ang gamayng panukiduki sa kasaysayan mohatag sa tubag.

Ang pipila sa pangunang mga hari sa Irlandia naggahom kanhi sa Tara, nga nahimutang mga 30 kilometros amihanan-kasadpan sa Dublin. Kini maoy usa ka relihiyoso, ug sa ulahi politikanhon, nga sentro sa Irlandia. Ang mga tawo mangadto sa Tara sa pagbayad sa ilang mga buhis ug sa pagpamati sa bag-ong mga balaod nga gihimo. Unsay koneksiyon sa Tara sa Ballinasloe? Aw, ang Ballinasloe miusbaw palibot sa maubogang bahin sa suba diha sa usa sa naandang mga ruta paingon sa Tara gikan sa kasadpan. Ang mga magpapanaw paingon ug gikan sa harianong pinuy-anan nakakaplag niining maubogang bahin sa suba, nga mga usa ka adlaw nga sakyon ug kabayo gikan sa baybayon sa kasadpan, nga usa ka kombenyenteng dapit sa pagbayloanay ug balita ug mga tinda. Matod sa mga tig-organisar sa Tabo sa Oktubre, adunay ‘pamatuod sa pamatigayon sa kabayo sa maong dapit balik pa sa ikalimang siglo K.P.’

Sa mga panahong di pa dugay, ang hinungdanong lokasyon sa Ballinasloe naghimo niini nga maayo kaayong dapit alang sa dakong opisyal nga tabo nga gisugdan dinhi sayo sa ika-18ng siglo. Pipila sa mag-uuma mogikan mga usa ka bulan nga abante aron madala ang ilang mga baka niini nga tiyanggihan aron ibaligya kini, bisan pag alang sa pipila kini nagkahulogan sa pagbiyaheg 200 kilometros. Sa ulahi, ang mga kabayo mao ang nahimong pangunang pangdani dinhi.

Ang yuta palibot sa Ballinasloe tabunok kaayo ug maayo alang sa pagbuhig kahayopan. Kini nagpatunghag kusgan, himsog, ug masanayong kahayopan. “Ang mga kabayo sa Irlandia,” nagsaysay ang awtor nga si Mark Holdstock, “nabantog tungod sa pagkakusgan niini.” Siya nagpadayon: “Ang mga matang sama sa Irish Draught misanay sulod na sa ginatos ka katuigan niini nga palibot, nga labi pang nagkalig-on latas sa kasiglohan.”

Ang Panginahanglan Alang sa mga Kabayo

Karong adlawa ang pangunang bahin sa listahan sa mga buluhaton mao ang pamatigayon sa kabayo! Unsay naghimo sa mga kabayo nga hinungdanon kaayo? Sa ika-18 ug ika-19ng mga siglo, ang mga mag-uuma sa tibuok Irlandia kaylap nga naggamit ug mga kabayo sa pagtikad sa yuta. Sila nagkinahanglan ug kusgan, kasaligang mga kabayo aron moguyod sa mga daro diha sa sagad basa, lapokong yuta. Apan dihay laing dako kaayong panginahanglan alang sa mga kabayo. Ang mga kasundalohan nanginahanglan ug kusgang mga kabayo nga dili mahadlok sa kabanha sa gubat ug may kusog ug kabaskog sa pagdalag bug-at nga mga suplay tabok sa bukiron nga yuta. Ang Irish Draught aduna niining tanan nga kinaiya ug busa gipangita pag-ayo. Ang pagpaliwat niini sa usa ka Thoroughbred nagpatunghag maisog, kusgan nga kabayo nga maayong gamiton sa mga sundalong nangabayo.

Linibo ka kabayo, maingon man mga sundalo, ang nasamdan o namatay sa gubat. Aron mapulihan kadtong nasamdan o namatay sa daghang gubat nga gibugno sa Uropa, ang mga hawas sa militar gikan sa daghang nasod sa Uropa, bisan ingon ka layo sa Rusya, andam sa pagbiyahe paingon sa Ballinasloe aron mopalit ug bag-o, kasaligang matang sa kabayo. Pagkatungatunga sa ika-19ng siglo, ang Tabo sa Oktubre nahimong “kinadak-ang tabo sa kabayo sa Uropa.” “Sumala sa hulungihong,” matod ni Holdstock, “katunga sa gidaghanon sa mga kabayo sa Gubat sa Waterloo ang gipalit sa Ballinasloe.”a

Mga Paagi sa Pamatigayon sa Kabayo

Siyempre, ang maong partikular nga panginahanglan alang sa mga kabayo, daling mikunhod panahon sa ika-20ng siglo. Ang mga sakyanang militar maoy mipuli sa mga sundalong nangabayo, ug ang mga traktora maoy mipuli sa mga daro nga ginuyod sa kabayo. Sa di pa dugayng katuigan, ang mga tabo sama sa tabo sa kabayo sa Ballinasloe sa dakong bahin nahanaw. Sa pagkatinuod, ang pamatigayon halos mihunong sa Ballinasloe. Apan, mga 40 ka tuig kanhi, kining maong tabo nahibalik pag-usab.

Giunsa ni George, nga gihisgotan sa sinugdanan, paghimo ang pamatigayon sa mga kabayo dinhi? “Moadto lamang ako sa kasagbotang patag sa taboan dala ang mga kabayo nga gusto kong ibaligya,” siya nag-ingon, “ug sa madugayg sa madali adunay moduol kanako ug mangutana kon pilay presyo nga akong gusto.” Dayon gisaysay ni George ang pipila sa mga sekreto sa pamatigayon sa kabayo: “Magsabotsabot una kamig makadiyot, nga sagad sa agresibo kaayong paagi. Kon gusto gayod sa pumapalit ang akong kabayo, mag-amping siya nga dili kaayo magpakitag dakong interes, kay mahadlok nga tingalig akong patas-an ang presyo. Tingali mobiya siya ug mobalik sa ulahi, naglaom nga walay nagtanyag ug mas maayong presyo sa kasamtangan. Siya magpadala pa gani tingali ug kauban aron makiglantugi kanako ug maglingaw kanako, aron mapugngan ang uban sa pagtanyag ug presyo. Ngadtongadto magkauyon kami sa usa ka presyo ug hatagag kalig-onan kini pinaagig lamano. Kasagaran, iya lamang bayran dayon, ug siya na ang tag-iya sa kabayo. Sanglit walay naorganisar nga grupo sa mga indibiduwal nga magkontrolar sa bisan unsa niini, sa dihang mahatag na ang kuwarta, wala nay mga garantiya!”

Ang tagagawas tingali malisdan sa pagkahibalo kon unsang kabayoa ang ibaligyaay ug unsa ang dili. “Kon kini anaa sa kasagbotang patag sa taboan,” matod ni George, “kini ibaligyaay.” Dayon iyang gihisgotan ang pipila sa lokal nga mga kostumbre: “Sa una—ug usahay bisan gani karon—butangan ug usa ka umol sa yuta ang likod sa kabayo dapit sa pangulahing tiil kon kini napalit na. Kon dili man, dad-on lamang kini sa bag-ong tag-iya. Sa pagsunod sa laing karaang tradisyon sa pamatigayon sa kabayo sa Irlandia, iuli sa tigbaligya ang ‘salapi sa suwerte’ human bayri sa tigpalit ang bag-ong kabayo. Kini maoy gamayng kantidad sa salapi nga iuli human matapos ang pangunang transaksiyon. Kini gituohan nga mohatag ug ‘maayong suwerte’ sa kabayo uban sa bag-ong tag-iya niini.

“Magkinahanglan ka gayod ug dakong kahibalo maylabot sa mga kabayo ug sa ilang bili,” nagpasidaan si George. “Ang imong mapalit kasagarang takos sa bili sa imong salapi, ug kadaghanang tawo mobiya sa tabo nga matagbawon. Apan bisan ang eksperyensiyadong mga magpapatigayon ug kabayo kinahanglang magbantay. May nahibaloan kong magpapatigayon nga mibaligyag kabayo ug unya miadto sa bar aron moinom ug alkoholikong ilimnon una pa mopauli. Kasamtangan, gisudlay ug giputlan sa bag-ong tag-iya ang buhok sa kabayo, nga nag-usab pag-ayo sa hitsura niini. Gitanyag ang ‘bag-ong’ kabayo ngadto sa orihinal nga tag-iya, nga dihadihang mipalit niinig balik sa mas taas kaayong presyo, nga naghunahunang usa kini ka lahi nga kabayo!”

May uban pang kakulian gawas sa kapeligrohan nga makahimog dili-maalamong pagpalit. “Pag-amping kon asa ka nagbarog!” si George nagtambag. “Ayaw kalimti nga tungod niining daghang kabayo nga sikit kaayong nagtindog—tingali sulod sa daghan nang oras—ug tungod niining tanang kalihokan nga ginahimo sa ilang palibot, daghan ang magil-asan ug may purohan nga mamatid. Daghan kog nakitang nalisang nga kabayo nga mosinta, bisan pag gidumala sa usa ka eksperyensiyadong magkakabayo.” Siya nagpadayon: “Oh, dugang pa! Pagsul-ob ug nahiangayng paris sa Wellington [goma nga botas]. Basin ug dili lapok kanang imong gitumban!”

[Footnote]

[Hulagway sa panid 16]

Lainlaig-kolor nga kabayo naghulat nga paliton

[Hulagway sa panid 16, 17]

Ang kasagbotang patag sa taboan sa Ballinasloe sa pangbukas nga adlaw

[Hulagway sa panid 17]

Kini nga matang kombinasyon sa Irish Draught ug Thoroughbred