Sayaw—Tulin nga Molupad — Watchtower ONLINE NGA LIBRARYA

Sayaw—Tulin nga Molupad

SINULAT SA KOREPONSAL SA “PAGMATA!” SA KENYA

NAGHAGUROS DIHA SA HANGIN sa pormag-sanggot nga mga pako milupad ang usa sa kinatulinang linalang sa yuta. Kini maoy usa ka gamayng langgam nga motimbang lamang ug pipila ka gramo, apan kini makalupad sa kalangitan nga tulin kaayo. “Ang mga sayaw gidungog nga makalupad sa gikusgon diha sa kahanginan nga kapin sa 100 milyas (160 km) kada oras,” nag-ingon ang The Encyclopedia Americana.

Morag hanoy kaayong molupad ang mga sayaw samtang mosaka sila sa kahitas-an sa yuta, nga moliko ug motakiling nga hilabihang paspasa sa ilang pagpangitag mga insekto. Ang mga sayaw mao ang makiluparon sa mga langgam, nga manakop ug pagkaon, maningaon, manginom, manghipos ug mga materyales alang sa salag, magpasanay pa gani samtang naglupad. Daghan kaayong oras silang maglupadlupad nga ang mga tigpaniid sa karaang panahon nagtuo nga ang mga sayaw namatog sa kalangitan, sa usa ka dapit nga dili-makita diha sa kapanganoran. Ang mga sayaw makapabiling maglupad hangtod siyam ka bulan sa tuig. Kining katingalahang gagmayng mga langgam morag matulog bisag naglupad nga nagpatighulog!

Gidisenyo sa Paglupad

Ang mga sayaw katingalahang pagkadisenyo sa paglupad sa kahanginan. Sila adunay kusgan kurbadong mga pako nga mobalog sa likod nga makawalag dako sa pagbutad nga makapahinay sa paglupad sa kadaghanang langgam. Samtang naglupadlupad, sila mobulhot ug lupad pinaagi sa paspas, mugbong pagkapakapa sa mga pako nga ubanan ug panagsa daklit nga pagpatighulog.

Ang ilang talagsaong kahanas sa paglupad maoy tungod sa ilang kaliksi sa pagkapakapa sa usa ka pako nga mas kusog kay sa laing pako samtang maglupad. Ang pagkapakapa sa mga pako nga dili dungan nagpaarang sa mga sayaw sa paglikog kalit nga dili momenor ang gikusgon sa paglupad. Kini makapabuylo kanila sa paglupad ug kusog samtang sila mobiyobiyo sa pag-apas sa naglupad nga mga insekto ug tukbon kini sa ilang nagnganga nga mga sungo. Ang mga sayaw kinahanglang mokaon ug daghan kaayong insekto aron katagan-an ang dakong enerhiya nga gikinahanglan sa ilang nagdali-kanunay nga kinabuhi. Ug kining liksing molupad nga mga langgam makaabot ug ginatos ka kilometros sa usa ka adlaw sa ilang pagpangitag tukbonong insekto.

Ang yanong panagway sa sayaw nagdismolar sa ilang talagsaong kalaki sa paglupad. Ang laki ug baye dili mabulokon, ang kadaghanan kanila abohon o brawon ug kolor. Ang daghang matang sa sayaw makita halos sa tibuok kalibotan ug ang kadaghanan makita diha sa tropiko ug duol-sa-tropiko nga kayutaan. Sa tingtugnaw kadtong nagpuyo sa Amihanang Hemisperyo molalin sa libolibong kilometros ngadto sa mainit nga mga klima.

Mga Salag sa Papilit

Ang mga sayaw maghimog ilang mga salag nga gama sa materyales nga dili katuohang magamit sa pagtukod—ilang kaugalingong laway! Tungod kay adunay linaing mga glandula sa laway, sila makapagawas ug daghan kaayong laway nga magsilbing pangdikit sa mga materyales sa pagtukod.

Ang mga sayaw panagsa rang motugpa sa patag nga yuta, ug sila dili makabatog sama sa ubang mga langgam. Ang ilang mga paa adunay gagmay samag-taga nga mga tiil ug mubo kaayo nga kini dili makapasaka sa langgam sa igong gitas-on aron makapakapag maayo niini ang pako. Apan, ang ilang mga tiil haom kaayo sa pagkumbitay sa pinatindog nga mga luna, sama sa mga pangpang, langob, ug mga bungbong sa mga tinukod. Sa dihang panahon na sa paghimog salag, ang sayaw dili makakuhag mga dahon, tukogtukog, o lapok gikan sa yuta, nga naandan sa ubang mga langgam. Kini kinahanglang mohimog laing paagi.

Ang balinsasayaw manguhag gagmayng mga sanga pinaagi sa pagsakdop sa mga sanga sa kahoy, gunitan ang gagmayng sanga, ug banggion kini pinaagi sa puwersa sa pagbuylo ug lupad niini. Dayon iyang dikitdikiton ang mga sanga, isemento kini sa usa ka pinatindog nga luna pinaagi sa pilit nga laway niini. Ang sayaw sa Amerika liksi kaayong maglupadlupad sa kahanginan nga manguhag mga buhok, balhibo, ug mga gapas ug ubang gaan, naglutawng mga materyales, nga gamiton niini lakip sa laway niini sa paghimog salag.

Ang laing matang sa sayaw nga makaon ang salag mao ang buta-buta. Ang salag niini halos gama sa kaugalingong nanggahing laway. Sa daghang siglo ang tibuok salag nga gama sa laway maoy pangunang sambog sa lamiang sabawng bird’s nest nga kinaham sa Sidlakan. Gikataho nga minilyong mga salag ang gamiton matag tuig alang niining lamiang pagkaon.

Usa sa labing makaiikag nga mga salag maoy gama sa samag-papilit nga laway sa Aprikanhong sayaw. Ipilit niining giming nga langgam ang gamayng lapad nga sapaw sa mga balhibo diha sa ilalom sa lukay. Nagbitay nga nagkulob, ang salag hagurosan kanunay ug kusog kaayong hangin. Sa unsang paagi ang gamayng itlog dili mapalid diha sa salag? Si David Attenborough, diha sa iyang librong Trials of Life, nagpatin-aw: “Morag imposible gayod nga ang nag-inusarang itlog dili mapalid diha sa gamayng salag. Sa pagkatinuod, mahulog gayod kini kon wala pa ipapilit ug maayo sa langgam dili lamang ang salag diha sa dahon, kondili hasta usab ang itlog.” Samtang ang salag ug itlog lig-ong napilit diha sa lukay, ang mga ginikanan mangapyot ug maayo sa kilid sa salag pinaagi sa ilang mga kuyamoy ug magpulipuli sa paglumlom sa itlog. Human mapusa ang itlog, mangabyon ug maayo ang kuyabog sa ginahurosan-ug-hangin nga salag hangtod nga motubo ang mga balhibo niini alang sa paglupad ug kini molupad.

Makalingaw kaayong tan-awon ang libolibong sayaw nga maglupadlupad sa tulin kaayong mga pagliyoliyo, nga kusog nga magtuwit-tuwit nga morag nalipay. Sa magtan-aw kanila gikan sa ubos, mobati ka ug kahibulong sa ilang kagawasan sa paglupad maingon man apresasyon sa katahom sa ilang intelihenteng disenyo. Tinuod, masabtan dayon kon nganong kining mga sirkiro sa kahanginan, tungod sa ilang hilabihang kaliksi ug kakusog, maoy usa sa kinatulinang molupad!

[Mga hulagway sa panid 17]

Alpine swift

Ordinaryong sayaw sa Uropa

[Credit Line]

Animals/Jim Harter/ Dover Publications, Inc.

[Hulagway sa panid 17]

Chimney swift

[Credit Line]

[Picture Credit Line sa panid 16]