Proteksiyon nga Ikatagana sa mga Polis—Mga Paglaom ug mga Kahadlok

DAGHANG tawo sa unang bahin sa ika-19ng siglo sa Inglaterra misupak sa mga plano nga magtukod ug propesyonal, nag-unipormeng kuwerpo sa kapolisan. Sila nahadlok nga ang armadong kuwerpo ilalom sa pagdumala sa punoan nga kagamhanan basig makadaot sa ilang kagawasan. Ang uban nahadlok nga makabaton unya sila ug usa ka sistema sa polis nga mga espiya sama nianang sa Pransiya ilalom ni Joseph Fouché. Bisan pa niana, sila napugos sa pagpangutana sa ilang kaugalingon, ‘Unsay atong buhaton kon walay kuwerpo sa kapolisan?’

Ang London nahimong ang kinadak-an ug kinadatoan nga siyudad sa kalibotan; ang krimen nagkaanam ka daghan ug nagpameligro sa negosyo. Ang mga boluntaryong tigbantay magabii o ang propesyonal nga mga tigdakop sa mga kawatan, o ang mga Bow Street Runner nga gisuweldohan sa pribadong mga lungsoranon, wala makapanalipod sa mga tawo ug sa ilang propiedad. Miingon si Clive Emsley diha sa iyang librong The English Police: A Political and Social History: “Dugang ug dugang, ang krimen ug kagubot giisip ingong mga butang nga dili angay maglungtad diha sa usa ka sibilisadong katilingban.” Busa ang mga taga-London naglaom nga mosaler ang maong mga plano ug mihukom sa pagtukod ug propesyonal nga kuwerpo sa kapolisan ilalom sa pagdumala ni Sir Robert Peel.a Sa Septiyembre 1829, ang nag-unipormeng mga polis sa Metropolitan Police nagsugod sa pagpatrolya sa mga lugar nga gitudlo kanila.

Sukad sa pagsugod sa modernong kasaysayan niini, ang ulohan bahin sa mga polis nakapatunghag mga kontrobersiya labot sa paglaom ug kahadlok​—sa paglaom nga mohatag silag kasegurohan ug sa kahadlok nga basig ilang abusohan ang ilang gahom.

Natukod ang Kapolisan sa Amerika

Sa Tinipong Bansa, ang Siyudad sa New York mao ang unang nakatukod ug propesyonal nga kuwerpo sa kapolisan. Sa dihang midato ang siyudad, midaghan usab ang krimen niini. Sa mga tuig sa 1830, ang matag pamilya makabasa sa mangilngig nga mga sugilanon bahin sa krimen nga gipatik sa bag-ong giimprentang baratong mga mantalaan​—ang gitawag ug penny press. Ang pagprotesta sa katilingban midako, ug ang New York nakatukod sa kuwerpo sa kapolisan niini sa 1845. Ang mga taga-New York ug ang mga taga-London naikag kaayo sa kapolisan sa usag usa sukad niadto.

Ang mga Amerikano ug mga Ingles nahadlok sa usa ka armadong kuwerpo ilalom sa mga kamot sa kagamhanan. Apan ang duha ka nasod nakamugna ug lainlaing mga solusyon. Ang Ingles mipili sa pagtukod ug kabalyerong kuwerpo sa kapolisan nga nagsul-ob ug tag-as nga kalo, nga nag-uniporme ug dulom nga pagkaasul. Armado sila ug gamayng garote lamang nga dili ipadayag. Hangtod niining adlawa ang Britanikong mga bobby dili gihapon magdalag mga pusil gawas lamang sa mga panahon sa emerhensiya. Apan, ang usa ka report nag-ingon, “nagkadako ang posibilidad nga dili kalikayan . . . nga ang mga polis sa Britanya mahimo unyang bug-os nga armadong kuwerpo sa dili madugay.”

Apan, sa Tinipong Bansa, ang kahadlok nga ang gahom sa kagamhanan basig abusohan maoy nakaagak sa pagsagop sa Ikaduhang Pag-amenda sa Konstitusyon sa T.B., nga naggarantiya sa “katungod sa mga tawo sa pagbaton ug pagdalag mga Armas.” Tungod niini, ang mga polis gustong magdalag mga pusil. Sa ngadtongadto, ang ilang paggamit niini miresultag pinusilay diha sa kadalanan nga nahimong kinaiyahan sa kapolisan ug sa mga tulisan sa Amerika, nga sa labing menos maoy impresyon niini sa kadaghanan. Ang laing rason sa tinamdan sa mga Amerikano bahin sa pagdalag mga pusil mao nga ang unang kuwerpo sa kapolisan sa Tinipong Bansa natukod diha sa usa ka kalibotan nga lahi kaayo sa London. Ang New York migubot sa dihang midaghan ang populasyon niini. Ang pagdagsa sa libolibong lalin nga ang kadaghanan gikan sa Uropa ug ang pagdagsa sa Afro-Amerikano human nagsugod ang Giyera Sibil sa 1861-​65 misangpot ug kapintasan batok sa rasa. Ang mga polis nagtuo nga kinahanglang mogamit sila ug mas pig-ot nga mga pamaagi.

Busa, ang mga polis kasagarang gilantaw nga kinahanglanon apan makadaot. Ang mga tawo andam sa pag-antos sa panalagsang mga pag-abuso sa paglaom nga makab-ot ang usa ka sukod sa kahusay ug kasegurohan. Apan, diha sa ubang bahin sa kalibotan, usa ka lahi nga matang sa kuwerpo sa kapolisan ang nanungha.

Gikaintapan nga Kapolisan

Sa unang bahin sa ika-19ng siglo, sa dihang ang modernong mga kuwerpo sa kapolisan gisugdan pagtukod, ang kadaghanang tawo nagkinabuhi ilalom sa pagmando sa mga imperyo sa Uropa. Sa katibuk-an, ang kapolisan sa Uropa giorganisar aron sa paghatag ug proteksiyon sa mga magmamando imbes sa mga tawo. Bisan ang mga Britaniko, kinsa wala gayod makaangay sa ideya sa usa ka armado, samag-militar nga kapolisan diha sa ilang kaugalingong yuta, wala magduhaduha sa paggamit ug polis militar sa pagkontrolar sa mga nasod nga ilang nasakop. Si Rob Mawby, diha sa iyang librong Policing Across the World, nag-ingon: “Ang mga insidente bahin sa kapintasan, korapsiyon, kabangisan, pagbuno ug pag-abuso sa gahom sa mga polis nahitabo sa halos matag dekada sa paglungtad sa kapolisan diha sa gisakop nga mga nasod.” Human sa paghisgot nga ang paghatag ug proteksiyon sa mga nasod nga gisakop sa imperyo pinaagi sa mga polis nakahatag usab ug pipila ka kaayohan, ang mao gihapong libro midugang nga kini “nakaimpluwensiyag dako sa mga nasod sa tibuok kalibotan sa paglantaw sa kapolisan ingong usa ka puwersa sa kagamhanan ug dili usa ka serbisyo publiko.”

Ang mapig-otong mga kagamhanan nga nahadlok sa mga rebolusyon hapit sa tanang panahon naggamit ug mga polis nga nagtrabaho sa tago aron sa pagpangespiya sa mga lungsoranon niini. Kining matanga sa mga polis nanguhag impormasyon pinaagig pagsakit ug paglikidar sa ginaingong mga subersibo pinaagi sa pagpatay o pagdakop nga walay husay-husay. Ang mga Nazi dunay ilang mga Gestapo, ang Unyon Sobyet dunay iyang KGB, ug ang Sidlakang Alemanya adunay iyang mga Stasi. Sa katingalahan, ang mga Stasi migamit ug 100,000 ka polis ug tingali katunga sa usa ka milyong mga impormer sa pagkontrolar sa populasyon nga duolan sa 16 milyones. Ang mga polis namati sa mga panagsultihay sa telepono sa tibuok adlaw ug nagtipig ug mga rekord sa untersiya sa tibuok populasyon. “Ang mga polis nga Stasi walay giilang mga restriksiyon ug walay mga ulaw,” miingon si John Koehler diha sa iyang librong Stasi. “Ang mga klerigo, apil ang mga dagkog katungdanan sa denominasyong Protestante ug Katoliko, girekluta halos tanan aron himoong hilom nga mga impormer. Ang ilang mga opisina ug mga kompisalanan gibutangan ug aparato aron madunggan ang mga panagsultihay.”

Apan, ang gikaintapan nga kapolisan dili lamang makita diha sa mapig-otong mga kagamhanan. Ang mga polis sa dagkong mga siyudad sa ubang dapit giakusar nga nakapahinabog kalisang kon mogamit sila ug sobra ka agresibo nga paagi sa pagpatuman sa balaod, ilabina kon ang target nila mga minoriya. Nagkomento bahin sa gibaniog nga eskandalo sa Los Angeles, usa ka magasin sa balita nag-ingon nga kini nga eskandalo “nagpakita nga ang daotang buhat sa mga polis nakaabot sa bag-ong sukod sa pagkadaotan ug nakamugna ug usa ka bag-ong termino: ang gangster nga polis.”

Busa, ang mga awtoridad nangutana, Unsay mahimo sa mga departamento sa kapolisan aron moarang-arang ang ilang dungog? Diha sa usa ka paningkamot aron mapasiugda ang ilang papel ingong tig-alagad sa katilingban, daghang kuwerpo misulay sa pagpasiugda sa mga bahin sa ilang pagserbisyo ingong polis nga makabenepisyo sa komunidad.

Ang Paglaom sa Pagserbisyo Ingong Polis nga Makabenepisyo sa Komunidad

Ang naandang paagi sa Japan sa pagserbisyo ingong polis diha sa kasilinganan nakapukaw ug kaikag sa langyawng nasod. Sa naandan, ang mga polis sa Japan nagtrabaho gikan sa gagmayng mga estasyon sa distrito nga gipalakaw tingali sa napulog duha ka polis nga giorganisar nga relyebohay. Ang Britanikong lekturer bahin sa kriminolohiya ug dugay nang nagpuyo sa Japan, nga si Frank Leishman, nag-ingon: “Ang lainlaing mahigalaong serbisyo nga gitagana sa koban [gamayng estasyon sa polis] maoy talagsaon: pagtultol sa direksiyon diha sa kadaghanang karsada sa Japan nga walay mga ngalan; pagpahulam sa kinit-an nga mga payong ngadto sa mga tawong naglakaw nga naabtan ug ulan; pagtino nga makasakay sa kataposang tren ang hubog nga sararimen; ug paghatag ug tambag sa ‘mga problema sa mga lungsoranon.’” Ang mga polis nga nagbantay sa kasilinganan nakatabang sa paghatag sa Japan ug maayo kaayong dungog nga nakabaton ug mga dalan nga luwas nga pagalaktan.

Kini bang matanga sa pagserbisyo ingong polis epektibo sa ubang dapit? Ang pipila nga nagtuon bahin sa krimen nagsugod sa pagkakuhag pagtulon-an gikan niana. Ang modernong mga kauswagan sa mga komunikasyon morag nagpalayo sa mga polis gikan sa mga tawo nga ilang gialagaran. Diha sa daghang siyudad karon, ang trabaho sa mga polis morag nasentro lang sa pagresponde sa mga emerhensiya. Usahay morag nadayag nga ang gitagad sa sinugdan nga pagsumpo sa krimen nawala na. Agig reaksiyon niini nga kiling, ang pagbantay sa kasilinganan napopular na usab.

Pagbantay sa Kasilinganan

“Kini misaler gayod; kini nakakunhod sa krimen,” miingon si Dewi, nga usa ka polis sa lungsod, bahin sa iyang trabaho diha sa Wales. “Ang pagbantay sa kasilinganan nagpasabot sa pagpalihok sa mga tawo sa pagbantay sa kasegurohan sa usag usa. Kami nag-organisar ug mga miting aron ang mga silingan magkailhanay, magbayloay ug mga ngalan ug mga numero sa telepono, ug magpamatiay kon unsaon pagsanta sa krimen. Naikag ako sa maong palakaw tungod kay nagpahiusa kini pag-usab sa komunidad. Sagad, ang mga tawo wala gani makaila kon kinsay ilang mga silingan. Kining palakawa misaler tungod kay makapaalisto kini sa mga tawo.” Kini makapauswag usab sa relasyon tali sa mga polis ug sa publiko.

Ang laing lakang nga gisugdan mao ang pagdasig sa mga polis nga mas magmahangawaon sa mga biktima. Ang iladong biktimolohistang Olandes nga si Jan van Dijk nagsulat: “Ang mga polis kinahanglang tudloan nga ang ilang pagpakig-atubang sa mga biktima maoy sama ka hinungdanon sa paagi sa mga doktor sa pagpakig-atubang sa mga pasyente.” Diha sa daghang dapit ang mga polis wala gihapon mag-isip sa kapintasan sulod sa pamilya ug panglugos ingong tinuod nga mga krimen. Apan si Rob Mawby nag-ingon: “Ang paagi sa polis sa pagdumala sa kapintasan sa pamilya ug panglugos mas miarang-arang sa mga katuigang dili pa dugay. Bisan pa niana, duna pay luna sa paghimog dakong pag-uswag.” Ang pag-abuso sa gahom sa mga polis maoy laing bahin diin kinahanglang pauswagon sa hapit tanang polis.

Ang Kahadlok sa Korapsiyon sa mga Polis

Ang pagbating may kasegurohan tungod kay may mga polis nga mohatag ug proteksiyon maoy timaan sa pagkawalay-alamag, ilabina kon kaylap ang balita bahin sa korapsiyon sa mga polis. Ang mga report nga sama niini naglungtad na sukad natukod ang kapolisan. Nagpunting sa tuig 1855, ang librong NYPD​—A City and Its Police naghubit sa “impresyon sa daghang taga-New York nga ang mga kriminal ug ang mga polis nagkalisod nga mailhan.” Ang librong Faces of Latin America, ni Duncan Green, nagreport nga ang mga kuwerpo sa kapolisan didto “gituohan sa kadaghanan nga puno sa korapsiyon, kulag-katakos, ug mga abusado sa tawhanong mga katungod.” Ang hepe sa kapolisan nga dunay 14,000 ka sakop nga Latino-Amerikano nga kuwerpo sa kapolisan miingon: “Unsa may imong madahom kon ang usa ka polis mokitag menos sa [$100] sa usa ka bulan? Kon siya hiphipan, unsay iyang buhaton?”

Unsa ka dako ang problema sa korapsiyon? Ang tubag nagadepende kon kinsay imong pangutan-on. Usa ka polis nga taga-Amerika del Norte kinsa sa daghang tuig nagpatrolya sa siyudad nga may populasyon nga 100,000 mitubag: “Duna gayoy pipila ka limbongang mga polis, apan ang kadaghanang polis mga sinsero. Mao kanay akong pagtan-aw niana.” Sa laing bahin, usa ka imbestigador sa krimen sulod sa 26 ka tuig sa laing nasod mitubag: “Sa akong hunahuna ang korapsiyon makita bisan asa. Talagsa ra kaayong makita ang matinuorong mga polis. Kon ang polis manusisusi sa usa ka gipangawatan nga balay ug makakitag kuwarta, lagmit kuhaon niya kini. Kon may mabawi siya nga mga butang nga kinawat, kuhaon niya ang pipila niini alang sa iyang kaugalingon.” Nganong nahimong limbongan ang ubang mga polis?

Ang uban nagsugod nga dunay taas nga mga sukdanan sa prinsipyo apan nadala sa kataposan sa impluwensiya sa limbongang mga kauban ug sa ubos nga mga sukdanan sa prinsipyo sa kalibotan sa mga kriminal nga niini sila nalanggikit. Ang librong What Cops Know nagkutlo sa usa ka polis sa Chicago nga nag-ingon: “Kon bahin sa mga polis, ang ilang pagkaladlad sa daotan dunay epekto. Sila gilibotan sa daotan. Ilang mahikap kana . . . ilang matilawan kana . . . ilang mapanimahoan kana . . . ilang madunggan kana . . . kinahanglang ilang atubangon kana.” Ang pagkaladlad sa maong pagkadaotan aduna gayoy dili maayong epekto.

Bisan pag ang mga polis naghatag ug kinahanglanon kaayong serbisyo, layo pa kini sa pagkahimong maayo. May malaoman ba kita nga butang nga mas maayo?

[Footnote]

[Kahon/Mga hulagway sa panid 8, 9]

“Dili ba Dalayegon ang Britanikong mga Polis?”

Ang Britaniko mao ang usa sa una nga nakaabot sa pagsuweldo ug propesyonal nga kuwerpo sa kapolisan. Buot nila nga mahimong organisado kaayo ang ilang katilingban​—sama sa ilang episyenteng sistema sa sakyanang de-pasahero nga tighatod sa koreyo nga giguyod sa kabayo nga untop sa panahong moabot. Sa 1829 gidani sa Home Secretary, nga si Sir Robert (Bobby) Peel, ang Parliamento sa pag-aprobar sa Kapolisan sa Siyudad sa London, nga ang hedkuwarter mao ang Scotland Yard. Wala hiangayi sa sinugdan tungod sa estriktong pagdakop sa mga paghuboghubog ug sa pagpanugal diha sa kadalanan, ang mga polis sa ngadtongadto nahimong pinalangga sa mga tawo.

Sa 1851, magarbohong gidapit sa London ang kalibotan sa pagtan-aw sa Great Exhibition ug sa pagdayeg sa mga kauswagang nakab-ot sa industriya sa Britanya. Ang mga bisita nakurat sa kahusay sa mga kadalanan ug sa pagkawalay mga hubog, mga babayeng mugbog-lupad, ug mga libodsuroy. Ang episyenteng mga polis nagdumala sa duot sa mga tawo, nag-alsa sa bagahe sa mga bisita, nagtabang sa mga tawo sa pagtabok sa dalan, ug nagsakwat pa sa mga babayeng tigulang aron makasakay sa taksi. Dili ikahibulong nga ang mga taga-Britanya maingon man ang langyawng mga bisita nadunggan nga nag-ingon, “Dili ba dalayegon ang Britanikong mga polis?”

Sila morag epektibo kaayo sa pagsanta sa krimen nga gumikan niana ang hepe sa kapolisan sa Chester sa 1873 naghanduraw ug usa ka panahon sa dihang ang propesyonal nga krimen mawagtang na unya! Ang mga polis usab nagsugod sa pag-organisar ug mga serbisyo sa ambulansiya ug sa pagpalong sa sunog. Sila naghikay ug mga hinabang nga nanghatag ug mga sapatos ug besti ngadto sa mga pobre. Ang uban nag-organisar ug mga klab sa mga batan-ong lalaki aron matabangan sila nga mahimong malamposong mga hamtong, mga ekskursiyon, ug mga balay nga bakasyonan.

Siyempre, ang bag-ong kapolisan usab dunay ilang mga problema sa pagdisiplina sa mga polis nga nalangkit sa korapsiyon ug pagpanagmal. Apan ang kadaghanan magarbohon sa pagpatunhay sa kahusay uban sa pipila lang ka polis. Sa 1853, ang kapolisan sa Wigan, Lancashire, napugos sa pag-atubang sa usa ka rayot sa nagwelga nga mga minero. Ang maisog nga sarhento, nga nagdumala sa napulo lang ka polis, midumili gayod sa paggamit sa kaugalingong mga pusil sa tag-iya sa minahan. Nagpadayag sa tinamdan nga mitungha mao ang usa ka sulat nga nadawat ni Hector Macleod sa 1886, sa dihang misunod siya sa propesyon sa iyang amahan nga polis. Ingon sa gikutlo diha sa The English Police, kini nag-ingon: “Kon ikaw mapintas, ang mga tawo dili mosimpatiya kanimo . . . Giuna nako ang intereses sa publiko tungod kay ikaw maoy usa ka alagad sa komunidad, nga kanila gitudlo ka sa pag-alagad sa pagkakaron, ug katungdanan mo ang pagpahimuot kanila ug sa imong hepe-komandante.”

Si Hayden, nga usa ka retiradong inspektor sa Kapolisan sa Siyudad, miingon: “Kami kanunayng gitudloan nga magpugong sa kaugalingon tungod kay ang malamposong pagserbisyo ingong polis nagkinahanglag tabang sa komunidad. Ang among mubo nga kahoyng garote gamiton lamang agig kataposang remedyo nga wala gayod magamit sa kadaghanang polis diha sa tibuok panahon sa ilang pagkapolis.” Nakaamot usab sa maayong dungog sa Britanikong mga polis mao ang usa ka popular nga seryal sa TV nga gipasalida sulod sa 21 ka tuig bahin sa usa ka matinuorong polis kinsa nakaila sa tanang tawo sa lugar nga gitudlo kaniya, ang Dixon of Dock Green. Tingali kini ang nakapukaw sa mga polis sa pagpahiuyon niana nga dungog, apan dayag nga nakapukaw kana sa pagmahal sa mga taga-Britanya sa mga polis.

Ang mga tinamdan sa Britanya sa mga tuig sa 1960 nabag-o, ug ang tradisyon sa garbo sa nasod napulihan sa tradisyon sa pagkawalay-pagsalig sa awtoridad. Ang mga report bahin sa korapsiyon ug pagpihig sa rasa sa kaubang mga polis nakadaot sa dungog sa mga polis sa mga tuig sa 1970, bisan pa sa ilang mga paningkamot aron madani ang publiko sa pagtabang sa pagbantay sa kasilinganan. Di pa dugay, human sa daghang sumbong nga mapihigon sa rasa ug sa pagtukodtukod ug mga ebidensiya aron mapahamtangan ug sentensiya ang mga kriminal, ang mga polis mihimog dugang, tininuod nga mga paningkamot aron mouswag.

[Credit Line]

Photograph above: http://www.constabulary.com

[Kahon/Hulagway sa panid 10]

Usa ba Kini ka Milagro sa New York?

Kon ang mga polis maningkamot gayod, ang mga resulta mahimong talagsaon. Ang New York dugay nang gilantaw nga usa sa labing peligrosong mga siyudad sa kalibotan, ug sa ulahing bahin sa katuigan sa 1980, mopatim-aw nga ang nawad-an ug kadasig nga kuwerpo sa kapolisan dili na makakontrolar sa krimen. Ang problema sa panalapi nakapugos sa kagamhanan sa siyudad sa pagtasal sa suweldo ug sa pagkunhod sa gidaghanon sa mga polis. Ang mga tigpamaligyag droga nagpadako sa ilang kalihokan ug kini ang nakaingon sa pagdaghan sa kapintasan. Ang mga residente sa dasok ug tawo nga seksiyon sa siyudad nangatulog sa tingog sa pagpinusilay. Dihay nahitabong dagkong mga rasanhong rayot sa 1991, ug ang mga polis nag-organisar ug saba nga protesta aron ikapahayag ang ilang mga reklamo.

Apan, usa ka bag-ong hepe sa kapolisan naikag sa pagpalihok sa iyang mga polis, nga nakigtigom nga regular uban kanila aron tun-an ang mga estratehiya sa matag presinto. Si James Lardner ug si Thomas Reppetto diha sa ilang librong NYPD nagsaysay: “Ang hepe sa mga sekreta o hepe sa Departamento sa Narkotiko maoy mga tawo nga mabasa sa mga komandante sa presinto diha sa mga mantalaan apan talagsa ra nilang makita. Karon silang tanan nagtigom sulod sa daghang oras.” Ang gidaghanon sa krimen nagsugod sa pagkunhod. Ang gidaghanon sa mga pagbuno gikataho nga anam-anam nga mius-os gikan sa halos 2,000 sa 1993 ngadto sa 633 sa 1998​—ang kinaubsan sulod sa 35 ka tuig. Gilantaw kini sa mga taga-New York nga halos nahisamag usa ka milagro. Ang pag-us-os sa gidaghanon sa gikataho nga krimen sulod sa nangaging walo ka tuig maoy 64 porsiyento.

Sa unsang paagi nagmalamposon kini? Ang The New York Times sa Enero 1, 2002, nag-ingon nga usa sa sekreto sa kalamposan mao ang Compstat, “usa ka sistema sa pagsubay sa krimen nga naglangkit sa pagsusi sa estatistika sa matag presinto matag semana sa pagtino ug pagresponde sa mga problema sa dihang kini motungha.” Ang komisyoner kaniadto sa kapolisan nga si Bernard Kerik miingon: “Among gipanid-an kon diin nahitabo ang krimen, kon nganong kini nahitabo ug dayon among ibalhin ang mga tropa [polis] ug kahinguhaan aron sa pagtino nga kining mga dapita hatagan ug dugang pagtagad. Mao kanay paagi nga makunhoran nimo ang krimen.”

[Hulagway sa panid 7]

Kasagarang estasyon sa polis sa Japan

[Hulagway sa panid 7]

Polis nga tigdumala sa trapiko sa Hong Kong

[Hulagway sa panid 8, 9]

Nagbantay sa panon sa mga tawo diha sa usa ka bangga sa saker sa Inglaterra

[Hulagway sa panid 9]

Lakip sa trabaho sa mga polis ang pagtabang sa mga biktima sa mga aksidente