Paglaom Alang sa mga Nag-antos

KANIADTO, ang mga tawo mokiling sa paglikay niadtong nag-antos sa mga mood disorder. Tungod niini, daghan nga naapektohan ang nahimong mga sinalikway sa katilingban. Ang uban nawad-an sa ilang mga trabaho o wala makatrabaho. Ang uban gisalikway sa mga membro sa ilang kaugalingong pamilya. Kasagaran, kini nakapasamot lamang sa problema ug nagpugong sa mga masakiton sa pagkadawat ug tabang.

Apan, niining miaging mga dekada mas dakong kauswagan ang nahimo sa pagsabot sa klinikal nga depresyon ug sa bipolar disorder. Karon nahibaloan na nga kining maong mga kahimtang matambalan. Apan dili daling mangayog tabang. Ngano?

Pag-ila sa mga Simtoma

Ang mood disorder dili madayagnos pinaagi sa yanong pagsusi sa dugo o sa X ray. Hinunoa, ang panggawi, panghunahuna, ug panghukom sa usa ka tawo pagabantayan sulod sa usa ka yugto sa panahon. Daghang simtoma ang kinahanglang makita usa makahimog dayagnosis. Ang problema mao nga usahay ang mga membro sa pamilya ug mga higala wala makaamgo nga ang ilang nakita nalakip na sa mga ebidensiya sa mood disorder. “Bisan sa dihang ang mga tawo mouyon kon sa unsang paagi ang panggawi sa usa ka tawo nahimong dili-normal,” misulat si Dr. David J. Miklowitz, “mahimong makabaton sila ug lainlaing mga hunahuna kon unsay hinungdan nga ang usa ka tawo mogawi nga sama niini.”

Dugang pa, bisan sa dihang ang mga membro sa pamilya maghunahuna nga grabe ang maong kahimtang, lisod tingali ang pagkombinsir sa nag-antos nga siya nagkinahanglan ug medikal nga pag-atiman. O kon ikaw ang nasakit, dili ka tingali ganahang mangayog tabang. Si Dr. Mark S. Gold misulat: “Tingali nagtuo ka nga tinuod ang imong gihunahuna sa dihang mibati kag depresyon—nga ikaw walay-pulos, busa unsa pay kapuslanan sa pagpatambal sa dihang wala na may paglaom para sa usa ka tawo nga sama kanimo. Tingali gusto nimong mangonsulta bahin niana apan ikaw naghunahuna nga ang pagbati ug depresyon maoy usa ka butang nga angayng ikaulaw, nga imong sayop kining tanan. . . . Tingali wala ka mahibalo nga ang imong gibati maoy depresyon.” Bisan pa niana, alang niadtong nag-antos sa grabeng depresyon, kinahanglanon ang medikal nga pag-atiman.

Siyempre, ang tanan mobatig kaguol matag karon ug unya, ug kini dili awtomatikong magpaila ug mood disorder. Apan komosta kon kining maong mga pagbati morag mas grabe pa kay sa temporaryo lamang nga yugto sa kasubo? Ug komosta kon kini magpadayon sulod sa dugaydugayng panahon—tingali mga duha ka semana o kapin pa? Dugang pa, ibutang ta nga ang maong depresyon nagpugong kanimo sa paglihok sa normal nga paagi, diha sa trabahoan, sa eskuylahan, o sa mga salosalo. Sa maong mga kaso, maayong mangonsulta sa usa ka propesyonal nga kuwalipikadong modayagnos ug motambal sa depresyon.

Sa dihang nalangkit ang biokemikal nga pagkadili-timbang, mahimong ireseta ang tambal. Sa ubang mga kaso, ang usa ka programa sa pagtambag mahimong irekomendar sa pagtabang sa nag-antos sa pagkakat-on kon unsaon pagsagubang sa iyang kahimtang. Usahay, ang kombinasyon sa duha ka paagi nagpatunghag maayong mga resulta.a Ang hinungdanon mao ang pagpangayog tabang. “Kasagaran ang mga tawong nag-antos niini mahadlok ug maulaw sa ilang kahimtang,” matod ni Lenore, kinsa adunay bipolar nga gihisgotan sa nag-unang artikulo. “Apan, ang tinuod nga ikaulaw mao ang pagsuspetsa nga duna kay sakit ug wala ka mangayog tabang nga gikinahanglan pag-ayo nimo.”

Si Lenore nag-asoy sa iyang kaugalingong kasinatian. “Halos naglubog na lang ko sa banig sulod sa usa ka tuig,” matod niya. “Unya, usa ka adlaw niana sa dihang milagsik na ko ug diyutay, nakahukom ko sa pagtawag ug pagpakigkita sa usa ka doktor.” Ang kahimtang ni Lenore gidayagnos ingong bipolar disorder, ug giresetahan siyag tambal. Kini nahimong dakong kausaban sa iyang kinabuhi. “Normal ang akong pamati kon motomar kog tambal,” matod ni Lenore, “apan kinahanglang pahinumdoman nako kanunay ang akong kaugalingon nga kon mohunong ko sa pagtomar niana, ang tanang kanhing mga simtoma mobalik.”

Susama kana kang Brandon, kinsa nag-antos sa depresyon. “Sa tin-edyer pa,” matod niya, “nagsige kog hunahuna nga maghikog tungod sa akong hilabihang pagbati ug kawalay-pulos. Pag-edad na nakog 30 anyos nga ako miadto sa doktor.” Sama kang Lenore, si Brandon nagtomar ug tambal aron makasagubang sa iyang sakit, apan labaw pa ang nalangkit. “Aron moarang-arang ang akong pamati,” matod niya, “akong atimanon ang akong hunahuna ug ang akong lawas. Mopahulay ko ug mag-amping sa akong kaonon. Pun-on usab nako ang akong hunahuna ug kasingkasing sa positibong mga hunahuna gikan sa Bibliya.”

Apan, gipunting ni Brandon nga ang klinikal nga depresyon maoy medikal nga problema—dili usa ka espirituwal nga problema. Ang pagkaamgo niini hinungdanon sa pagkaayo. Si Brandon miingon: “Usa ka adlaw niana, giingnan ko sa usa ka maayog-tuyo nga isigka-Kristohanon nga tungod kay ang Galacia 5:22, 23 nag-ingon nga ang kalipay maoy bunga sa balaang espiritu sa Diyos, lagmit naguol ko tungod kay duna akoy nabuhat nga nagbabag nianang maong espiritu. Mibati na hinuon ako ug labi pang pagkasad-an ug depresyon. Apan sa dihang nangayo na kog tabang, nagsugod pagkawala ang akong kaguol. Miarang-arang gayod ang akong pamati! Maayo pa lang ug nangayo dayon kog tabang.”

Pagdaog sa Pagpakigbugno

Bisan human madayagnos ug gisugdan na ang pagtambal, lagmit nga ang mood disorder magpahinabo gihapon ug mga kalisdanan nganha sa nag-antos niini. Si Kelly, kinsa nakigbisog sa grabeng depresyon, mapasalamaton sa propesyonal nga tabang nga gipunting sa medikal nga mga bahin sa iyang kahimtang. Apan, gawas pa niana nakaplagan niya nga hinungdanon usab ang pagdasig sa uban. Sa sinugdan, si Kelly nagpanuko sa pagpangayog tabang sa uban tungod kay dili niya gusto nga isipon siya nga usa ka kabug-at. “Nakakat-on ako dili lamang sa pagpangayog tabang kondili usab sa pagdawat niana,” matod niya. “Diha lamang nga akong gipadayag ang akong gibati nga akong nakontrolar ang nagkagrabe nga depresyon.”

Ingong usa sa mga Saksi ni Jehova, si Kelly motambong ug mga tigom uban sa mga isigkamagtutuo diha sa Kingdom Hall. Apan, usahay bisan kining malipayong mga okasyon makahatag ug mga suliran. “Kasagaran ang mga suga, ang mga tawo nga nagsaoysaoy ug ang kasaba makatugaw nako. Dayon mosugod ko sa pagbating sad-an, ug ang depresyon mograbe tungod kay nagtuo ko nga ang akong sakit nagbanaag gayod ug kakulang sa espirituwalidad.” Sa unsang paagi nasagubang ni Kelly kining maong situwasyon? Siya miingon: “Akong nakat-onan nga ang depresyon maoy usa ka sakit nga kinahanglang sagubangon. Kini dili maoy magpaila sa kalalom sa akong gugma sa Diyos o sa akong mga isigka-Kristohanon. Kini dili maoy tinuod nga magpaila sa akong espirituwalidad.”

Si Lucia, nga gihisgotan na niining seryeha sa mga artikulo mapasalamaton sa ekselenteng medikal nga pag-atiman nga iyang nadawat. “Ang pagpangonsulta sa usa ka propesyonal sa mental nga kahimsog hinungdanon gayod sa akong pagkakat-on sa pagsagubang ug pag-antos sa mga pag-usab-usab sa buot nga moduyog niining sakita,” matod niya. Gipasiugda usab ni Lucia ang kabililhon sa pagpahulay. “Ang pagpahulay maoy hinungdanong yawi sa pagsagubang sa pagkayabag,” matod niya. “Kon mas diyutay ang akong katulog, mas grabe ang akong pagkayabag. Bisan sa dihang dili ko makatulog, imbes mobangon, akong gibansay ang akong kaugalingon sa pagpabiling naghigda ug magpahulay.”

Si Sheila, nga gihisgotan usab ganina, nakakaplag nga makatabang ang paghupot ug talaadlawan diin ikabutyag niya ang iyang gibati. Namatikdan niya nga miarang-arang pag-ayo ang iyang panglantaw. Bisan pa niana, adunay mga hagit. “Tungod sa kakapoy, mosantop sa akong hunahuna ang negatibong mga butang,” miingon si Sheila. “Apan nakakat-on ko sa pagsumpo niana o labing menos pagpahuyang niana.”

Kahupayan Gikan sa Pulong sa Diyos

Ang Bibliya maoy makapalig-ong tabang alang sa daghan nga nag-antos ug “makapatugaw nga mga hunahuna.” (Salmo 94:17-19, 22) Pananglitan, nakaplagan ni Cherie nga ilabinang makapadasig ang Salmo 72:12, 13. Sa maong teksto, ang salmista naghisgot bahin sa tinudlo-sa-Diyos nga Hari, si Jesu-Kristo: “Pagaluwason niya ang kabos nga nagatuaw alang sa tabang, ingon man ang sinakit ug si bisan kinsa nga walay magtatabang. Maluoy siya sa timawa ug sa kabos, ug pagaluwason niya ang mga kalag sa mga kabos.” Nadasig usab si Cherie sa mga pulong ni apostol Pablo nga narekord sa Roma 8:38, 39: “Kombinsido ako nga dili ang kamatayon ni kinabuhi ni mga manulonda ni mga kagamhanan ni mga butang nga ania karon ni mga butang nga moabot ni mga gahom ni gihabogon ni giladmon ni bisan unsang ubang linalang ang makabulag kanato gikan sa gugma sa Diyos.”

Si Elaine, kinsa adunay bipolar, nakakaplag nga ang iyang relasyon sa Diyos naghatag ug kalig-on. Nahupayan gayod siya sa giingon sa salmista: “Usa ka kasingkasing nga gun-ob ug dugmok, Oh Diyos, dili mo pagatamayon.” (Salmo 51:17) “Makapahupay gayong mahibaloan nga ang atong mahigugmaon nga langitnong Amahan, si Jehova, makasabot,” matod niya. “Makapalig-on ang pagduol kaniya diha sa pag-ampo, ilabina sa mga panahon sa dakong kahingawa ug kalisdanan.”

Sa atong nasabtan, ang pagkinabuhi nga adunay mood disorder makahatag ug talagsaong mga suliran. Apan, nakaplagan ni Cherie ug Elaine nga ang mainampoong pagsalig sa Diyos uban sa angayan nga pagtambal nakapaarang-arang sa ilang kahimtang sa kinabuhi. Apan, sa unsang paagi ang mga membro sa pamilya ug mga higala makatabang niadtong nag-antos sa bipolar disorder o sa depresyon?

[Mga footnote]

[Blurb sa panid 10]

“Sa dihang nangayo na kog tabang, nagsugod pagkawala ang akong kaguol. Miarang-arang gayod ang akong pamati!”—BRANDON

[Kahon sa panid 9]

Mga Obserbasyon sa Usa ka Kapikas

“Sa wala pa magsugod ang sakit ni Lucia, naimpluwensiyahan niya ang kinabuhi sa daghan pinaagi sa iyang lantip nga panabot. Bisan karon sa dihang ang mga tawo moduaw sa akong asawa sa dihang kalmado siya, daw madani sila sa iyang kamainiton. Ang wala maamgohi sa kadaghanan mao nga gibati ni Lucia ang pulipuli nga grabeng depresyon ug pagkayabag. Mao kana ang simtoma sa bipolar disorder, ang sakit nga iyang giantos sulod na sa milabayng upat ka tuig.

“Panahon sa hugna sa pagkayabag, kasagaran si Lucia magpulaw hangtod sa ala una, alas dos, o bisan alas tres sa kadlawon, nga daghag mamugnaong mga ideya nga mosantop sa iyang hunahuna. Hilabihan ang iyang kapiskay. Sobra ang iyang reaksiyon bisan sa gagmay kaayong mga butang ug mahinayak siyag gasto sa kuwarta. Mosulod siya sa labing peligrosong mga situwasyon, nga mobati nga dili siya maunsa, nga walay kapeligrohan—sa moral, pisikal, o sa uban pa. Nalangkit niining maong pagkamahinaykon ang kapeligrohan nga maghikog. Ang kanunayng mosunod dayon sa pagkayabag mao ang depresyon, nga ang kagrabehon niana kasagarang katumbas nianang sa pagkayabag nga nag-una niana.

“Nausab gayod ang akong kinabuhi. Bisag gitambalan na si Lucia, ang among mahimo karon lahi tingali sa among nahimo kaniadto o mahimo sa umaabot. Kini mag-usab-usab depende sa among mga sirkumstansiya. Akong nakaplagan ang akong kaugalingon nga napugos sa pagkahimong mas mapailin-ilinon kay sa akong gihunahuna nga posible alang kanako.”—Mario.

[Kahon/Hulagway sa panid 11]

Sa Dihang Ireseta ang Tambal

Ang uban mobati nga ang pagtomar ug tambal maoy timailhan sa kaluya. Apan hunahunaa kana niining paagiha: Ang usa ka diabeteson kinahanglang magpailalom sa usa ka programa sa pagtambal nga mahimong maglakip sa pagpaineksiyon ug insulin. Timailhan ba kini sa kapakyasan? Dili gayod! Kini maoy paagi lamang sa pagbalanse sa mga sustansiya sa lawas aron ang nag-antos makapabiling himsog.

Sama ra kini sa pagtomar ug tambal alang sa klinikal nga depresyon ug bipolar disorder. Bisan tuod daghang tawo ang natabangan sa usa ka programa sa pagtambag nga nakapaarang kanila sa pagsabot sa ilang sakit, angayng magbantay. Sa dihang nalangkit ang kemikal nga pagkadili-balanse, ang sakit dili basta mawala pinaagi sa lohika. Si Steven, kinsa adunay bipolar, nag-asoy: “Ang medikal nga propesyonal nga nagtambal nako nag-ilustrar niana niining paagiha: Mahimo nimong tudloan pag-ayo ang usa ka tawo kon unsaon pagdrayb, apan kon hatagan nimo ang maong tawo ug awto nga walay manibela o mga preno, nan walay kapuslanan ang imong gitudlo. Sa samang paagi, ang paghatag lamang ug intelektuwal nga tambag ngadto sa tawong nakaagom sa depresyon mahimong dili makaayo. Ang pagbalanse sa kemistriya sa utok maoy hinungdanon nga unang lakang.”

[Hulagway sa panid 10]

Ang Bibliya maoy makapalig-ong tabang alang sa daghan nga nag-antos gumikan sa negatibong mga hunahuna