Calypso—Talagsaong Tradisyonal nga Musika sa Trinidad

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA TRINIDAD

SA DIHANG ikaw makadungog bahin sa duha ka isla sa Republika sa Trinidad ug Tobago, unsay mosantop sa imong hunahuna? Daghan ang makahunahuna sa tingog sa mga orkestra nga naggamit ug aserong mga tambol ug sa makapadasig nga kompas sa musikang calypso. Sa pagkatinuod, ang daling-masag-ulo nga ritmo ug talagsaong estilo sa calypso napopular sa daghang kayutaan dili lamang sa gigikanan niini sa habagatang Dagat sa Caribbeano.a

Matod pa sa librong Calypso Calaloo, ang ngalang calypso nagtumong sa “bisan unsang awit nga giawit human sa mga 1898 panahon sa Karnabal sa Trinidad, sa mga tawong naghudyaka diha sa kadalanan o sa bag-ohan ug propesyonal nga mga mag-aawit diha sa plataporma.” Ang calypso lagmit naugmad pinasukad sa makasaysayanhong tradisyon sa Aprika bahin sa mag-aasoy ug mga sugilanon nga gidala sa Aprikanong mga ulipon ngadto sa Trinidad. Miabot ang panahon nga ang kinaham nga mga elemento sa Aprikanhong awit, sayaw, ug pagtambol, nga naimpluwensiyahan usab sa Pranses, Espanyol, Ingles, ug uban pang mga tribo, nagkatampo-tampo ug namugna ang calypso.

Dili tino ang gigikanan sa ngalang calypso. Ang pipila nagtuo nga kini naggikan sa pulong sa Kasadpang Aprika nga kaiso, nga gigamit sa pagdayeg sa usa ka maanindot nga pasundayag. Bisan sa wala pa matapos ang pagpangulipon sa Trinidad ug Tobago sa katuigan sa 1830, panonpanon na ang nagkatigom sa tinuig nga mga kasaulogan sa karnabal aron maminaw sa mga chantuelle (mga mag-aawit) nga nagpalabwanay sa ilang mga abilidad ug nagyubit sa usag usa pinaagi sa awit. Aron mas mainila, ang matag calypsonian, nga maoy pagtawag sa mga mag-aawit ug calypso, adunay iyang kaugalingong sobriquet, o ngalan diha sa entablado, ug usa ka lahi nga estilo.

Estilo ug Impluwensiya Niini

Ang mga calypsonian nailado tungod sa ilang kantalita. Dugang pa, daghang mag-aawit ug calypso hawod kaayo sa paggaray ug maanindot nga mga awit dihadiha mismo. Sagad nga ila kining sagolan ug klarong mga paghulagway nga sa katingalahang paagi mohaom usab sa ulohan sa awit. Kaniadto, ang mga calypsonian sagad nga mga taga-Trinidad nga may dugong Aprikano ug kabos, apan karon sila anaa na sa tanang rasa, kolor sa panit, ug hut-ong sa katilingban.

Si Dr. Hollis Liverpool, kanhi direktor sa kultura sa Trinidad ug Tobago, maoy usa ka historyano ug calypsonian. Bahin sa unang mga mag-aawit ug calypso, siya miingon sa Pagmata!: “Maayo kaayo silang mopasiaw, kay ang mga tawo moadto sa tolda [sa calypso] aron gayod malingaw, maminaw ug mga hulungihong, ug matino ang mga hitabo nga ilang nadunggan. Ang mga dato, ilabina, moadto aron makadungog kon unsay ginahimo sa mga kabos, samtang ang gobernador ug ang iyang mga kauban manan-aw usab aron ilang masusi kon unsay dagan sa ilang pamolitika.”

Kasagaran, ang mga opisyales ug mga dato maoy gitumong sa mga calypsonian sa ilang pagyagayaga. Tungod niini, ang mga calypsonian gitamod ingong mga manlalaban sa mga kabos apan giisip nga sakit sa ulo sa mga anaa sa awtoridad. Usahay ilang tagikon ang mga awit nga sakit kaayong nakapanaway mao nga ang kolonyal nga kagamhanan napugos sa pagpanday ug balaod aron sila makontrolar. Ang mga mag-aawit misanong pinaagi sa pagtagik ug double entendre, o mga liriko nga dobleg kahulogan ug sila nahimong eksperto niini. Hangtod karon mao gihapon kini ang pangunang bahin sa mga liriko sa calypso.

Ang mga calypsonian dili lamang mga tiggamit sa pinulongan kondili mga tigmugna usab niana. Ngani, dako silag natampo sa bokabularyo sa adlaw-adlawng sinultihan sa West Indies. Dili ikatingala nga daghang tawo, bisan gani ang pipila ka politiko, sagad mokutlo sa mga calypsonian aron ipasiugda ang usa ka punto.

Modernong Calypso

Sa di pa dugayng mga panahon naugmad ang daghang matang ug mga estilo sa calypso nga makadani sa nagkalainlaing gusto sa mga tawo sa musika. Sama sa kadaghanang mga klase sa musika, ang mga liriko sa pipila ka calypso wala magbanaag ug taas nga moralidad. Dayag, maalamon nga magmapilion kita bahin sa matang sa sinultihan nga atong paminawon. (Efeso 5:3, 4) Pangutan-on nato ang atong kaugalingon, ‘Maulaw ba akong mosaysay sa usa ka pulong nga dobleg kahulogan ngadto sa akong mga anak o sa usa ka bag-ohang mamiminaw?’

Kon ikaw moanhi sa Trinidad ug Tobago, sa walay duhaduha ikaw malipay sa matahom nga kabaybayonan ug mga katakotan ug mahingangha sa nagkasagol nga mga rasa ug mga kultura dinhi sa mga isla. Ug ikaw lagmit malingaw sa mga orkestra nga naggamit ug aserong mga tambol ug sa calypso—ang buhi, daling-masag-ulong musika nga nakadani sa mga batan-on ug mga tigulang sa tibuok kalibotan.

[Footnote]

[Mga hulagway sa panid 24, 25]

Aserong mga tambol