Mga Batan-on Nangutana
Sa Unsang Paagi Akong Masagubang ang Kamatayon sa Akong Ginikanan?
“Hilabihan nakong guola dihang namatay si Mama. Siyay nakapahiusa sa among pamilya.”—Karyn.a
ANG kamatayon sa ginikanan tingali maoy usa sa kinasakitan nga imong masinati. Dili lang antoson nimo ang grabeng kasakit tungod sa kamatayon sa imong ginikanan kondili kinahanglang atubangon usab nimo ang imong kinabuhi nga lahi na kay wala na ang imong ginikanan.
Maayo unta kon anaa ang imong minahal nga inahan o amahan dihang mograduwar ka sa eskuylahan o anaa siya sa adlaw sa imong kasal. Karon imposible na kana, ug natural lang nga ikaw maguol, mobatig kahigawad o kasuko. Unsay imong himoon aron masagubang kining lainlaing mga pagbati gumikan sa kamatayon sa imong ginikanan?
‘Normal ba Kining Akong Reaksiyon?’
Dihang makaamgo ka nga namatay na diay ang imong inahan o amahan, mobati gayod kag grabeng kasakit. Si Brian, kinsa 13 anyos lang dihang namatay ang iyang amahan sa atake sa kasingkasing, miingon, “Sa gabii nga nahibalo mi sa nahitabo, nanghilak na lang mi ug nagginaksanay.” Si Natalie, kinsa diyes anyos dihang namatay ang iyang amahan tungod sa kanser, miingon: “Wala ko kasabot sa akong gibati.”
Ang kamatayon lainlaig epekto diha sa matag tawo. Gani, ang Bibliya nag-ingon nga ang “matag usa” dunay ‘kaugalingon niyang hampak ug kaugalingon niyang kasakit.’ (2 Cronicas 6:29) Hinumdomi kini samtang mamalandong ka kon sa unsang paagi ang kamatayon sa imong ginikanan nakaapekto kanimo. Sa ubos, isaysay (1) kon unsay imong gibati dihang imong nahibaloan nga namatay ang imong ginikanan ug (2) kon unsay imong gibati karon.b
(1) ․․․․․
(2) ․․․․․
Tingali makita sa imong mga tubag nga namenos-menosan na ang imong kaguol. Normal kini. Wala kini magpasabot nga imo nang nakalimtan ang namatay nimong ginikanan. Sa laing bahin, tingali imong makita nga ang imong gibati wala mausab o misamot pa hinuon. Sama sa balod nga kalit lang nga mabungkag sa baybayon, mahimong motungha lag kalit ang imong kaguol. Normal usab kini—bisan pag dugay-dugay nang namatay ang imong ginikanan. Ang pangutana mao, Sa unsang paagi imong masagubang ang imong kaguol?
Kon Unsaon Pagsagubang
Ayawg pugngi ang imong mga luha! Ang paghilak makahupay sa imong kaguol. Apan tingali imong bation ang gibati ni Alicia dihang namatay ang iyang inahan sa 19 anyos siya. Siya miingon, “Kon akong ipakita nga ako naguol, basin maghunahuna ang uban nga wala koy pagtuo.” Apan hunahunaa: Si Jesu-Kristo maoy usa ka tawong hingpit nga lig-on ug pagtuo sa Diyos. Bisan pa niana, siya “mihilak” dihang namatay ang iyang minahal nga higalang si Lazaro. (Juan 11:35) Busa ayawg kahadlok, hilak lang. Wala kana magpasabot nga wala kay pagtuo! Si Alicia miingon: “Magpunay kog hilak adlaw-adlaw.”c
Kon mibati kang sad-an, ipakigsulti kana sa uban. “Akong sak-on kanunay si Mama sa paghalok kaniya una pa matulog,” miingon si Karyn, kinsa 13 anyos dihang namatay ang iyang inahan. “Dihay higayon nga wala ko makahalok niya. Pagkabuntag, namatay si Mama. Bisag nahibalo ko nga dili nako angay basolon ang akong kaugalingon, nagbasol ko nga wala ko makakita kaniya kagabii—ug sa nangahitabo pagkabuntag. Dihay gilakaw si Papa may kalabotan sa negosyo ug iya ming gitugon sa pag-atiman kang Mama. Apan dugay ming natulog pagkagabii. Dihang giadto nako si Mama, wala na siya magginhawa. Lain kaayo kog gibati, kay maayo pa man si Mama paglakaw ni Papa!”
Sama ni Karyn, tingali mibati kang sad-an kay wala nimo mahimo ang angay nimong himoon. Basin sigehan pa gani nimog basol ang imong kaugalingon nga kon dili pa unta tungod nimo dili unta mamatay ang imong ginikanan. ‘Maayo pa untag gipugos nako si Papa sa pagpadoktor.’ ‘Maayo pag gitan-aw nako si Mama sayosayo pa.’ Kon gihasol ka niini nga hunahuna, hinumdomi kini: Normal lang nga basolon nimo ang imong kaugalingon. Pero kon nahibalo ka pa kon unsay mahitabo, siyempre himoon gyod nimo kon unsay angay. Apan wala ka mahibalo. Busa dili ka angayng mobating sad-an. Dili ikaw ang nakaingon sa kamatayon sa imong ginikanan!d
Ipahungaw ang imong gibati. Ang Proverbio 12:25 nag-ingon: “Ang malumong mga pulong makapalipay kanimo.” (Today’s English Version) Mas maglisod ka sa pagbuntog sa imong kaguol kon imong iluom ang imong gibati. Apan kon imong ipakigsulti ang imong gibati ngadto sa tawo nga may pagsalig ka, mahimong makadawat kag “malumong mga pulong” sa pagdasig sa panahon nga mobati kag kaguol. Busa sulayi kini nga mga sugyot:
Pakigsulti sa imong buhi pa nga ginikanan. Bisan tuod lisod kini nga panahon para sa imong buhi pa nga ginikanan, gusto gihapon siyang motabang kanimo. Busa isulti kaniya kon unsay imong gibati. Ang imong pagpakigsulti kaniya makahupay gayod kanimo ug mas makapasuod kaninyong duha.
Aron makasugod ka sa pagpakigsulti, sulayi kini: Ilista ang duha o tulo ka butang nga gusto unta nimong masayran bahin sa imong namatay nga ginikanan, dayon hisgoti kini sa imong ginikanan nga buhi pa.e
․․․․․
Pakigsulti sa imong suod nga mga higala. Ang Bibliya nag-ingon nga ang tinuod nga mga higala “natawo alang sa panahon sa kasakit.” (Proverbio 17:17) “Ang tawo nga dili nimo madahom nga motabang mao hinuoy motabang nimo,” nag-ingon si Alicia. “Busa ayawg kahadlok sa pagpakigsulti bahin niini.” Tinuod, lainan kang makighisgot bahin niini kay ikaw ug ang imong higala maglisod kon unsay angayng isulti. Apan ang pagpakigsulti sa uban makatabang kanimo sa pagsagubang sa imong kaguol. Si David, kinsa nuybe anyos lang dihang namatay ang iyang amahan gumikan sa atake sa kasingkasing, miingon: “Giluom lang nako ang akong gibati. Mas makatabang unta kon ako pang gipahungaw ang akong gibati.”
Pakigsulti sa Diyos. Tingali mahupayan ka human nimo ‘mabubo ang imong kasingkasing’ kang Jehova nga Diyos pinaagi sa pag-ampo. (Salmo 62:8) Kini dili lang kay usa ka paagi aron moarang-arang ang imong gibati. Pinaagi sa pag-ampo, ikaw nangaliyupo sa ‘Diyos sa tanang paghupay, kinsa nagahupay kanato sa tanan natong kasakitan.’—2 Corinto 1:3, 4.
Ang usa ka paagi nga ang Diyos naghupay kanato maoy pinaagi sa iyang balaang espiritu. Kini makahatag kanimo ug “gahom nga labaw sa kasarangan,” aron ikaw makaantos sa kasakit sa kaguol. (2 Corinto 4:7) Ang Diyos nagtagana usab ug ‘paghupay gikan sa Kasulatan.’ (Roma 15:4) Busa pangayog tabang sa Diyos pinaagi sa iyang espiritu, ug pagbasag mga pulong sa pagdasig nga makaplagan diha sa Bibliya. (2 Tesalonica 2:16, 17) Paglista ug mga teksto nga makapahupay gayod kanimo.f
Matapos pa ba Kaha ang Kasakit?
Ang kaguol dili dayon mahanaw. “Dili mahimong ilubong na lang nimo kini sa kalimot,” miingon si Brianne, kansang inahan namatay dihang 16 anyos pa siya. “Dihay mga panahon nga maghilak ko hangtod makatulog ko. Usahay, maningkamot ko sa paghunahuna dili sa kamatayon sa akong inahan kondili sa mga saad ni Jehova nga akong tagamtamon uban sa akong Mama sa Paraiso.”
Ang Bibliya nagpasalig kanato nga sa Paraiso nga gihisgotan ni Brianne, “ang kamatayon mawala na, ni may pagbangotan ni pagtiyabaw ni may kasakit pa. Ang unang mga butang nangagi na.” (Pinadayag 21:3, 4) Ang pagpamalandong sa maong mga saad makatabang usab kanimo sa pagsagubang sa kamatayon sa imong ginikanan.
Ang ubang mga artikulo gikan sa seryeng “Mga Batan-on Nangutana” makita diha sa Web site nga www.watchtower.org/ype
[Mga footnote]
a Ang mga ngalan giilisan.
b Kon maglisod ka sa pagtubag niini karon, tubaga na lang kini sa sunod higayon.
c Ayaw hunahunaa nga kinahanglang mohilak ka aron ingnon nga naguol ka. Ang mga tawo magbangotan sa lainlaing paagi. Ang importante mao: Kon kahilakon ka, hilak lang kay “panahon [kana] sa paghilak.”—Ecclesiastes 3:4.
d Kon gihasol gihapon ka sa maong mga hunahuna, ipahungaw ang imong gibati ngadto sa imong ginikanan nga buhi pa o sa laing hamtong nga tawo. Sa ngadtongadto, makabaton ra kag mas timbang nga panglantaw.
e Kon nagdako ka nga usa ray imong ginikanan o wala ka magpuyo uban sa imong buhi pa nga ginikanan o wala kay komunikasyon kaniya, pakigsulti sa laing hamtong nga tawo.
f Ang uban nahupayan pinaagi niining mga tekstoha: Salmo 34:18; 102:17; 147:3; Isaias 25:8; Juan 5:28, 29.
ANGAYNG PALANDONGON
◼ Haing mga sugyota niini nga artikulo ang imong ipadapat? ․․․․․
◼ Isulat ang pipila ka teksto nga makahupay kanimo kon maguol ka pag-ayo. ․․․․․
[Kahon sa panid 11]
SILA NANGHILAK!
Si Abraham—Genesis 23:2.
Si Jose—Genesis 50:1.
Si David—2 Samuel 1:11, 12; 18:33.
Si Maria nga igsoon ni Lazaro—Juan 11:32, 33.
Si Jesus—Juan 11:35.
Si Maria Magdalena—Juan 20:11.
[Kahon/Hulagway sa panid 12]
ISULAT ANG IMONG GIBATI
Ang pagsulat sa kon unsay anaa sa imong hunahuna bahin sa imong namatay nga ginikanan dako kaayog ikatabang sa pagsagubang sa imong kaguol. Daghan kang mahimong isulat. Aniay pipila ka sugyot.
◼ Isulat ang pipila ka nindot ninyong mga kaagi sa imong ginikanan.
◼ Isulat ang gusto unta nimong isulti sa imong ginikanan sa buhi pa siya.
◼ Handurawa nga ang imong manghod nakigbisog sa pagbati nga sad-an gumikan sa pagkamatay sa inyong ginikanan. Isulat kon unsay imong isulti sa paghupay kaniya. Kini makatabang kanimo sa pagkontrolar usab sa imong pagbating sad-an.
[Kahon sa panid 13]
PAHINUMDOM SA BUHI PA NGA GINIKANAN
Ang kaguol tungod sa kamatayon sa kapikas maoy masakit nga kasinatian. Apan ang imong anak nagkinahanglan usab sa imong tabang. Unsay imong mahimo sa pagtabang kaniya sa pagsagubang sa iyang kaguol, nga dili usab pasagdan ang imong kaugalingon?
Ayaw iluom ang imong gibati. Ang imong anak nakakat-on ug daghang bililhong mga pagtulon-an sa kinabuhi pinaagi sa pagpaniid kanimo. Apil niana ang pagkat-on sa pagsagubang sa kaguol. Busa ayaw hunahunaa nga kinahanglan kang magmalig-on alang sa imong anak pinaagi sa pagluom sa imong gibati. Kini magtudlo lang sa imong anak nga mao usay himoon. Sa kasukwahi, kon imong ipadayag ang imong kaguol, siya makakat-on nga mas maayong ipadayag ang emosyon inay iluom kini ug nga normal lang nga mobati siyag kaguol, kahigawad, o kasuko.
Dasiga ang imong batan-ong anak sa pagpakigsulti. Dasiga siya sa pagpadayag kon unsay anaa sa iyang kasingkasing, nga dili siya mobating gipugos. Kon magpanuko siya, hisgoti kini nga artikulo uban kaniya. Dugang pa, hisgoti ang makapalipayng mga handomanan ninyo sa imong kapikas. Sultihi siya nga naglisod sab ka sa pagsagubang. Ang pagkadungog sa imong pagpadayag sa imong gibati makatabang sa imong anak kon unsaon pagsagubang.
Ilha ang imong mga limitasyon. Siyempre, gusto kang matabangan ang imong anak niining malisod nga panahon. Apan hinumdomi nga naapektohan ka pag-ayo sa kamatayon sa imong minahal nga kapikas. May panahon nga maluya ang imong emosyon, hunahuna, ug lawas. (Proverbio 24:10) Busa basin kinahanglang mangayo kag tabang sa ubang dagko nang mga membro sa pamilya ug hamtong nga mga higala. Hamtong ka kon mangayo kag tabang. Ang Proverbio 11:2 nag-ingon: “Ang kaalam anaa sa mga makasaranganon.”
Ang kinamaayohang tabang nga imong madawat maoy gikan kang Jehova nga Diyos mismo, kinsa nagsaad sa iyang mga magsisimba: “Ako, si Jehova nga imong Diyos, nagahawid sa imong tuong kamot, ang Usa nga nag-ingon kanimo, ‘Ayaw kahadlok. Ako magatabang kanimo.’”—Isaias 41:13.
[Hulagway sa panid 11]
Sama sa balod nga kalit lang nga mabungkag sa baybayon, mahimong motungha lag kalit ang imong kaguol