Orasan sa Karaang Panahon
● Ang deyabing orasan lagmit naimbento sa China kapin sa 900 ka tuig kanhi. Sukad niadto, ang mga orasan daghan nag kausaban. Ang usa ka dakong kausaban nahitabo sa tungatunga sa katuigan sa 1600, sa dihang gigamit ang pendulo diha sa deyabing mga orasan. Tungod niana, ang mga orasan tukma na kaayo mao nga gidugangan kinig kamot para sa minuto. Ang bag-ong disenyo—nga may pendulo, mga pabug-at, ug medyo bug-at nga mekanismo—nagkinahanglag lig-on ug patindog nga bayanan. Busa mitungha ang orasan nga nailhan sa mga tawo sa tibuok kalibotan ingong grandfather clock, nga gihubit sa usa ka eksperto ingong “kasaligan ug tukma kaayo nga orasan bisan sa dili-maayong mga kahimtang.”a
Sa sinugdan, kining dekalidad nga mga orasan gigama lamang sa dagkong siyudad sa Europe, sama sa London ug Paris. Apan sa ngadtongadto, gigama na kini bisan sa kinalay-ang mga dapit sa Europe. Busa, kini nadugangag maartehong mga disenyo base sa estilo sa matag dapit. Ang porma sa orasan mahimong tul-id o kurba; ang bayanan niini, yagpis o dako. Kini mahimong gama sa kahoyng pino, ebony, mahogany, oak, o walnut, ug pwedeng may dekorasyon o wala. Busa, ang grandfather clock napopular dili lang tungod kay tukma kaayo ang oras niini, kondili nindot usab kining iadorno sa balay.
Lagmit duna pay laing rason kon nganong ang mga tawo ganahan gihapon sa grandfather clock. Ang usa niana mao nga kini morag tawo. “Kini susamag gidak-on sa kasarangang tawo, ug may ekspresyon ang nawong niini,” miingon ang usa ka tigdukiduki sa Finland nga si Dr. Sinikka Mäntylä. Ang hinagtik niini susama gani sa pinitik sa kasingkasing. Karong adlawa, ang tukma ug dili mahal nga mga relong quartz maoy mipuli sa kadaghanan niining dagko, patindog nga mga obra maestra. Apan bisan sa atong puliki nga panahon, ang grandfather clock makahatag gihapog kalinaw sa hunahuna. Ang librong Keeping Time—Collecting and Caring for Clocks nag-ingon nga ang makanunayon ug dili paspas nga hinagtik sa maong orasan makapakalma ug makapahinumdom kanato sa mas malinawong panahon kaniadto.
[Footnote]
a Ang ngalang grandfather clock gikaingon nga gikuha gikan sa popular nga awit niadtong 1876 nga nag-ulohang “My Grandfather’s Clock.”
[Hulagway sa panid 19]
Orasan nga lagmit gigama sa sayong bahin sa katuigan sa 1800