Lubnganan ni Ciro
PAGDUMDOM SA KAGAHAPON
Ciro nga Bantogan
Base sa atong modernong kalendaryo, sa gabii sa Oktubre 5/6, 539 B.C.E., ang dili katuohang mahitabo nahitabo sa siyudad sa Babilonya, nga kaulohan sa Imperyo sa Babilonya. Nianang gabhiona, ang siyudad nailog sa kasundalohan sa Media ug Persia, ubos sa Persianhong komander nga si Haring Ciro, nga nailhan usab nga Cyrus the Great o Ciro nga Bantogan. Maayo kaayo siyag estratehiya.
KON GIUNSA PAG-ILOG NI CIRO ANG BABILONYA
“Sa nagplano si Ciro sa pag-ilog sa Babilonya, kining siyudara bantog na kaayo kon itandi sa tanang siyudad sa Middle East—o tingali sa tanang siyudad sa kalibotan,” nag-ingon ang librong Ancient World Leaders—Cyrus the Great. Ang Suba sa Euprates nagtadlas sa Babilonya, nga nag-agos usab diha sa mga kanal palibot sa baga ug tag-as kaayong mga paril sa siyudad mao nga ang siyudad lisod atakehon.
Sa ibabawng bahin sa suba, gipatipas sa kasundalohan ni Ciro ang tubig sa Euprates mao nga mihubas ang tubig sa siyudad. Dayon ang mga sundalo milabang sa suba paingon sa mga ganghaan sa siyudad nga nabiyaang bukas, ug dali nilang nailog ang Babilonya. Sumala sa Gregong mga historyano nga si Herodotus ug Xenophon, kompiyansa kaayo ang mga taga-Babilonya kay nagsalig sila sa paril ug sa tubig nga naglibot sa ilang siyudad. Gani, sa gabii nga sila gisulong, daghan ang nagkombira, hasta pod ang hari! (Basaha ang “Anaa Na ang Sinulat Diha sa Bungbong.”) Dugang pa, sa pagsulong ni Ciro, daghang kahibulongang tagna sa Bibliya natuman.
Ang pag-ilog ni Ciro sa Babilonya gitagna sa Bibliya
KAHIBULONGANG MGA TAGNA
Ang mga tagna ni Isaias kahibulongan gayod kay gisulat kini 200 ka tuig nga abante—lagmit 150 ka tuig una matawo si Ciro! Tagda kini:
Buntogon sa usa ka tawo nga ginganlag Ciro ang Babilonya ug iyang hatagag kagawasan ang mga Hudiyo.—Isaias 44:28; 45:1.
Ang Suba sa Euprates momala, busa makasulod sa siyudad ang kasundalohan ni Ciro.—Isaias 44:27.
Ang mga ganghaan sa siyudad mabiyaang bukas.—Isaias 45:1.
Ang kasundalohan sa Babilonya dili makapakig-away.—Jeremias 51:30; Isaias 13:1, 7.
MILAGROSONG KALUWASAN
Una pa niini, sa 607 B.C.E., gilumpag sa mga sundalo sa Babilonya ang Jerusalem ug gibihag kadtong wala mangamatay. Unsa ka dugay silang mabihag? Ang Diyos miingon: “Dihang mabug-os na ang kapitoan ka tuig ako makighusay batok sa hari sa Babilonya ug batok nianang nasora . . . ug himoon ko kini nga awaaw hangtod sa panahong walay tino.”—Jeremias 25:12.
Sama sa nahisgotan na, nailog ni Ciro ang Babilonya niadtong 539 B.C.E. Wala madugay, iyang gipapauli ang mga Hudiyo nga ang uban kanila nakaabot sa ilang nasod sa 537 B.C.E.—eksaktong 70 ka tuig human sila mabihag. (Esdras 1:1-4) Kon bahin sa Babilonya, kini sa ulahi nahimong “awaaw”—laing pamatuod nga tukma ang tagna sa Bibliya.
NGANONG ANGAY KANG MAHIBALO?
Hunahunaa kini: Gitagna sa Bibliya (1) ang 70 ka tuig nga pagkabihag sa mga Hudiyo, (2) ang pagdaog ni Ciro batok sa Babilonya ug ang iyang pangunang mga estratehiya, ug (3) ang bug-os nga pagkaawaaw sa Babilonya sa ngadto-ngadto. Kini nga mga tagna imposibleng iya sa tawo! Ang mas katuohan mao kini: “Walay panagna bisan kanus-a nga midangat pinaagi sa kabubut-on sa tawo, hinunoa ang mga tawo nagsulti gikan sa Diyos.” (2 Pedro 1:21) Busa angay gyong susihon ang Bibliya.
a Kini nga mga termino nagpunting sa lainlaing gibug-aton sa kuwarta. Alang sa detalyadong eksplinasyon, tan-awa ang kapitulo 7 sa librong Patalinghogi ang Tagna ni Daniel! nga gipatik sa mga Saksi ni Jehova.