Kon Unsay Angay Nimong Mahibaloan Bahin sa Pagdaginot ug Enerhiya

KITA nagdepende sa enerhiya sa pagpainit ug pagpabugnaw sa atong balay, pagtubil sa atong sakyanan, ug paghimo sa atong adlaw-adlawng buluhaton. Pero ang mga tawo sa tibuok kalibotan dakog problema labot sa enerhiya.

Si Gary, sa South Africa, miingon nga problema kaayo “ang pagtaas sa presyo sa gasolina.” Si Jennifer, sa Pilipinas, nabalaka kay “ang koryente sigeg putolputol.” Si Fernando, sa El Salvador, “nabalaka sa epekto niini diha sa ekolohiya.” Sa daghang dapit sa kalibotan, ang tuboran sa enerhiya nakahatag ug polusyon.

Siyempre, makapangutana ka, ‘Unsay akong mahimo bahin niini nga mga problema sa enerhiya?’

Mahimo natong magamit ang enerhiya sa maalamong paagi. Ang pagdaginot ug enerhiya ug paggamit niini sa maalamong paagi dakog benepisyo. Kon menos ang atong pagkonsumo ug enerhiya, gamay ang atong bayronon. Makatabang sab kita sa pagprotektar sa kinaiyahan, ug dili makadugang sa nagkadakong panginahanglan ug enerhiya.

Atong hisgotan ang tulo ka bahin diin kita makadaginot sa paggamit ug enerhiya: sa balay, transportasyon, ug sa adlaw-adlawng kalihokan.

SA BALAY

Ayaw pagpatuyag gamit sa heater ug aircon. Nakita sa usa ka pagtuon nga gihimo sa usa ka nasod sa Europe nga ang pagpaubos sa thermostat sa heater bisag duha lang ka degree panahon sa tingtugnaw epektibo kaayong paagi sa pagpamenos sa bayranan sa koryente sa tibuok tuig. Si Derek, sa Canada, miuyon niana. “Tungod sa pagsul-ob ug sweater panahon sa tingtugnaw imbes i-full ang thermostat sa heater, ang among pamilya makadaginot ug koryente,” siya miingon.

Kini nga paagi mapadapat sab sa pagpabugnaw sa balay diha sa mga lugar nga init ug klima. Gi-set ni Rodolfo, nga taga-Pilipinas, ang thermostat sa aircon sa igo nga temperatura. Ngano? Siya miingon, “Makadaginot kami sa bayranan ug sa koryente.”

Sirad-i ang mga bentana ug pultahan dihang mogamit ug heater o aircon.a Makadaginot kitag koryente kon dili nato pasagdang bukas ang pultahan o bentana dihang magpaandar ug heater o aircon. Pananglitan, kon bukas ang pultahan sa panahong bugnaw ang klima, mas daghang koryente ang makonsumo sa pagpainit sa balay.

Gawas sa pagsira sa mga bentana ug pultahan, ang ubang tawo nagtaod ug maayong insulasyon sa balay, ug mga bentana nga makasagang sa kainit o kabugnaw.

Paggamit ug suga nga dili kalas ug koryente. “Ang ordinaryong bombilya nga among gigamit among gipulihan ug bombilya nga dili kalas ug koryente,” miingon si Jennifer nga gihisgotan sa sinugdan. Bisag mahal, dili kini kusog mokaon ug koryente, busa mas makadaginot ka.

TRANSPORTASYON

Sakay ug publikong transportasyon kon mahimo. “Mosakay kog tren o magbisikleta paingon sa trabahoan,” miingon si Andrew, sa Great Britain. Ang librong Energy: What Everyone Needs to Know nagpahinumdom nato nga “ang awto halos tulo ka pilo nga mas taas ug konsumo sa gasolina matag pasahero kay sa bus o tren.”

Planoha ang imong pagbiyahe. Pinaagi sa pagplano, imong mamenosan ang biyahe nga imong himoon, busa makadaginot kag kuwarta ug panahon.

Si Jethro, sa Pilipinas, nagtakdag binulan nga badyet para sa gasolina. “Busa akong maplanog maayo ang akong mga biyahe.”

SA ADLAW-ADLAWNG KALIHOKAN

Limitahe ang paggamit ug init nga tubig dihang maligo. Sumala sa usa ka pagtuon, “ang makina nga magpainit ug tubig diha sa balay mokonsumo ug mga 1.3% sa katibuk-ang enerhiya nga gigamit diha sa mga siyudad sa Australia o 27% sa katibuk-ang koryente nga gigamit diha sa balay.”

Kay ang pagpainit ug tubig mokonsumo mag koryente, ang dili pagsigeg gamit ug init nga tubig dihang maligo makadaginot ug koryente. Si Victor, sa South Africa, miingon: “Dili kaayo mi mogamit ug init nga tubig dihang maligo.” Ang siyentista nga si Steven Kenway miingon nga “ang dili pagsigeg gamit ug init nga tubig dakog tabang,” kay “mamenosan ang konsumo sa koryente ug tubig, ang gasto sa kompaniya nga nagsuplay sa tubig ug koryente, ug ang bayronon sa koryente . . . sa pamilya.”

Palonga ang mga gamit nga dekoryente. Palonga ang mga suga ug mga gamit nga dekoryente, sama sa TV ug computer. Bisag gipalong na, daghan niini nga mga gamit mokaon gihapog koryente. Ang ubang eksperto nagrekomendar sa paghulbot sa plug niini gikan sa outlet o sa paggamit ug switch nga pangpatay sa koryente gikan sa outlet aron makadaginot ug koryente. Kini ang gihimo ni Fernando, nga gihisgotan sa sinugdan, “Akong palongon ang suga ug hulboton gikan sa outlet ang mga plug sa aplayanses nga wala gamita.”

Dili kaayo nato makontrolar kon unsa ka dako ang magasto sa pagpatunghag enerhiya o sa epekto niini diha sa kinaiyahan, pero makahimo kita sa pagdaginot ug enerhiya. Ug ang mga tawo sa tibuok kalibotan nangitag paagi sa paghimo niana. Sa pagkatinuod, ang pagdaginot ug enerhiya nagkinahanglag paningkamot ug plano, pero palandonga ang mga benepisyo niini. Si Valeria, sa Mexico, miingon, “Namenosan ang akong mga bayranan, ug nakatabang ko sa pagprotektar sa kinaiyahan.”