“Tan-awa! Ginabag-o Ko ang Tanang Butang”
1-4. (a) Unsang mga kahimtang nga gihulagway sa atong hapin ang buot nimong pahimuslan? (b) Unsang mahimayaong palaaboton ang ginatanyag dinhi kanimo? (c) Unsa ang pila ka teksto sa Bibliya nga nagapaluyo sa maong paglaom?
SUD-ONGA ang mga tawong malipayon nga ginapakita niining pulyetoha. Gusto ba nimong mahimo kang usa kanila? ‘Aw, oo,’ moingon ka. Kay ania dinhi ang pakigdait ug panaghiusang gitinguha sa tanang tawo. Ang mga tawo sa tanang rasa—ang itom, ang puti, ang dalag—ngatanan nagaipon ingong usa ka pamilya. Pagkamalipayon gayod! Pagkamahiusahon gayod! Dayag nga kining mga tawhana wala mabalaka mahitungod sa nukleyar nga aligato o sa hulga sa terorismo. Ang mga ayroplanong jet sa gubat wala makabungkag sa kalinaw sa mga langit ibabaw niining matahom nga parke. Wala dinhay mga sundalo, walay mga tangke, walay mga pusil. Wala ganiy kinahanglana ang batota sa polis sa pagbantay sa kahusay. Ang gubat ug krimen lunsayng wala diha. Ug walay kakulang sa puluy-anan, kay ang tanan may matahom nga balay nga matawag niyang iyang kaugalingon.
2 Tan-awa lamang ang kabataan! Ang ilang pagduladula makapahimuot tan-awon. Pagkatalagsaon ang mga hayop nga ikaduladula! Wala kinahanglana ang puthawng mga rehas niining parkeha, kay ang tanang hayop may pakigdait sa mga tawo ug sa usag usa. Managhigala na bisan ang leyon ug ang nating karnero. Sud-onga ang kalanggamang masanag ang mga bulok samtang nagalupadlupad ngadto-nganhi, ug pamatia ang maanindot nilang honi nga miduyog sa katawa sa kabataan nga milukop sa kahanginan. Wala ba dihay mga halwa? Wala, kay ang tanan dunay kagawasan ug walay-kinutbanang kasadya niining dapita. Simhota lamang ang kahumot nianang kabulakan, pamatii ang hinaganas sa sapa, batia ang manuhotsuhot nga kainit sa adlaw. Ay, tilawi ang bunga sulod sa basket, kay kana ang labing lamiang ikahatag sa yuta, ang kinamaayohan, sama sa tanang butang hikit-an ug matagamtam niining maanindot kaayong samag-parkeng tanaman.
3 ‘Apan usa pa,’ may moingon, ‘hain ang mga tawong tigulang? Dili ba diay sila, usab, angay makaapil sa pagpahimulos niining malipayong katilingban?’ Sa tinuoray, anaa dinha ang mga tawong tigulang, apan sila nagakabatan-on na usab. Niining parkeha walay mausang mamatay tungod sa pagkatigulang. Ang batan-on motubo karon hangtod sa pagkahamtong ug dili na matigulang. Bisan 20 o 200 ka tuig ang panuigon, ang matag usa sa minilyong tawo nga nagapuyo niining parkeha magapahimulos sa kasadya sa batan-ong kinabuhi, diha sa hingpit nga panglawas. Minilyon, matud nimo? Oo, minilyon, kay kining parkeha ipaabot ngadto sa tanang kayutaan. Dagaya unya ang kinabuhi, pakigdait, ug katahom hangtod sa kinatumyan mismo sa atong yuta, gikan sa Fuji hangtod sa Andes, gikan sa Hong Kong hangtod sa Mediteranyo. Kay ang tibuok yuta mabag-o nga mahimong usa ka paraisong parke. Mao unya kini ang Paraiso nga mapasig-uli sa tibuok yuta.
4 ‘Dili katuohan,’ moingon ka ba? Apan, palandonga una ang mga hitabo ingong pamatuod. Mahimong ikaw ug ang imong pamilya makalabang-buhi sa pagkalaglag sa presenteng masamokong sistema sa mga butang ug mosulod sa Paraisong gihulagway sa atong hapin.a
Ang Basahon nga Nagapatin-aw sa Paraiso
5. (a) Unsang basahona ang nagapatin-aw niining mga butanga? (b) Sa unsang mga paagi kini usa ka talagsaong basahon?
5 Kining tanang kahimayaan, ug ang pagkapiho niini, ginapatin-aw diha sa usa ka basahon, ang labing talagsaong basahon nga sukad nahisulat. Kini gitawag ang Bibliya. Kini karaan kaayong basahon, nga ang mga bahin niini gisulat mga 3,500 ka tuig kanhi. Sa samang panahon, kini ang labing takdo-sa-panahong basahon nga nagahatag ug maayo, praktikal nga tambag alang sa pagkinabuhi karong adlawa. Ang mga tagna niini mopukaw sa masanag nga kalaoman sa umaabot. Kini ang labing himalitang basahon sa tibuok kasaysayan, kay kapin sa 2,458,000,000 ka kopya sa tibuok Bibliya o sa dagkong mga seksiyon niini ang nasabwag diha sa mga 1,810 ka pinulongan.
6. Unsay nagapalahi sa Bibliya gikan sa ubang sinulat nga giisip nga balaan?
6 Walay laing basahon ang nakabaton ug tibuok-yutang pagsabwag, ug ang kadaghanan sa ubang balaang basahon dili makatumbas sa edad. Ang Koran sa Islam wala pay 1,400 ka tuig sa edad. Si Buddha ug si Confucius nabuhi sa mga 2,500 ka tuig kanhi, ug ang ilang mga sinulat nagsukad nianang panahona. Ang Kasulatang Shinto nahan-ay diha sa dagway niini karon sa dili mokapin ug 1,200 ka tuig kanhi. Ang Basahon sa mga Mormon maoy 160 ka tuig lamang sa edad. Walay mausa niining balaang mga basahon ang makasubay sa tukma sa kasaysayan sa tawo balik sa 6,000 ka tuig, sama sa pagsubay sa Bibliya. Aron hisabtan ang unang relihiyon, kinahanglang modangop kita sa Bibliya. Kini ang bugtong basahon nga may tibuok-kalibotang mensahe alang sa tanang tawo.
7. Unsay gisulti sa mga tawong maalam mahitungod sa Bibliya?
7 Ang kaalam ug katahom sa mensahe sa Bibliya ginadayeg sa mga tawong maalam gikan sa tanang kanasoran ug gikan sa tanang kahimtang sa kinabuhi. Ang iladong siyentipiko ug nakadiskobre sa balaod sa grabidad, si Sir Isaac Newton, miingon: “Walay mga siyensiya ang labing gipamatud-an kay sa Bibliya.” Si Patrick Henry, ang Amerikanong pangulo sa rebolusyon nga nabantog tungod sa mga pulong “Hatagi ako sa kagawasan, o hatagi ako sa kamatayon,” mipahayag usab: “Ang Bibliya may bili nga katumbas sa tanang ubang basahon nga sukad nahipatik.” Bisan ang bantogang maalamong Hindu si Mohandas K. Gandhi kas-a misulti sa Britanikong viceroy sa India: “Kon ang imong nasod ug ang akoa magkahiusa sa mga pagtulon-ang gihatag ni Kristo sa Wali sa Bukid, masulbad unta nato ang mga suliran, dili lamang sa atong mga nasod kondili hasta ang iya sa tibuok kalibotan.” Gihisgotan ni Gandhi ang Mateo kapitulo 5 ngadto 7 diha sa Bibliya. Basaha kining mga kapituloha sa imong kaugalingon ug tan-awag dili ka ba mahinam sa gamhanang mensahe niini.
Ang Bibliya—Usa ka Basahon sa Silangan
8, 9. (a) Nganong sayop ang pagtawag sa Bibliya nga usa ka basahon sa Kasadpan? (b) Sa unsang paagi nasulat ang Bibliya, ug latas sa unsang yugto sa panahon? (c) Nganong ang Bibliya matawag usa ka librarya? (d) Pila ka tawo ang gigamit sa pagsulat sa Bibliya? (e) Unsang pamatuod ang gihatag sa pipila sa maong mga tawo mahitungod sa Tinubdan sa Bibliya?
8 Supak sa gituohan sa kadaghanan, ang Bibliya dili usa ka produkto sa buhilaman sa Kasadpan, ni nagahimaya kini sa maong buhilaman. Ang halos tibuok Bibliya nasulat sa kanasoran sa Silangan. Ang mga tawong nagsulat niana pulos taga-Silangan. Usa ka libo ka tuig una kang Buddha, sa 1513 W.K.P., si Moises, kinsa nagpuyo sa Tungang Sidlakan, gidasig sa Diyos sa pagsulat sa unang basahon sa Bibliya, nga gitawag Genesis. Gikan niining sinugdanana, ang Bibliya nagasunod sa usa ka nagkauyong tema hangtod sa kataposang basahon niini nga Pinadayag. Ang Bibliya natapos sa 98 K.P., mga 600 ka tuig tapos kang Buddha. Nahibalo ka ba nga ang Bibliya nalangkoban sa 66 ka nagkalainlaing basahon? Oo, ang Bibliya maoy usa ka librarya sa kaugalingon!
9 Busa, latas sa yugtong may 1,600 ka tuig sukad sa panahon ni Moises, mga 40 ka lalaki ang miapil sa pagsulat sa nagkahiusang talaan sa Bibliya. Sila nagapamatuod nga ang ilang mga sinulat gidasig sa usa ka gahom nga labaw kaayo kay sa himalatyong tawo. Ang Kristohanong apostol Pablo misulat: “Ang tibuok Kasulatan gidasig sa Diyos ug mapuslanon alang sa pagtudlo, sa pagbadlong, sa pagtul-id sa mga butang, sa pagdisiplina diha sa pagkamatarong.”b (2 Timoteo 3:16) Ug si apostol Pedro misaysay: “Walay tagna sa Kasulatan ang nagagikan sa kaugalingong paghubad. Kay ang tagna sa bisan unsang panahon wala ipatungha sa pagbuot sa tawo, kondili ang mga tawo misulti gikan sa Diyos samtang sila giagak sa balaang espiritu.”—2 Pedro 1:20, 21; 2 Samuel 23:2; Lucas 1:70.
10. (a) Sa unsang paagi ang Bibliya nakaabot sa atong adlaw? (b) Nganong kita makatinong nabatonan gihapon nato ang orihinal dinasig nga teksto sa Bibliya?
10 Labing talagsaon, usab, mao ang pagkaabot sa Bibliya niining adlawa. Sulod sa kaliboan ka tuig, hangtod sa pagkaimbento sa imprenta duolan sa 500 ka tuig kanhi, ang mga kopya sa Bibliya kinahanglang himoon nga kinamot. Walay laing buhat sa katitikan sa karaang mga panahon ang makugihon kaayong gikopya ug gikopya pag-usab. Kini gibalikbalik sa pagkopya, apan sa kanunay uban ang dakong pag-amping. Pipila ra ka gagmayng sayop ang nahimo sa mga magkokopya, ug ang pagtandi niini kanila nagtino sa orihinal nga teksto nga gidasig sa Diyos. Ang usa ka inilang awtoridad sa mga manuskrito sa Bibliya, si Sir Frederic Kenyon, nag-ingon: “Ang kataposang pasikaranan sa bisan unsang pagduhaduha nga nakaabot ang Kasulatan nganhi kanato sumala sa pagkasulat niini nawala na karon.” Karong adlawa, nagalungtad pa ang mga 16,000 sinulat-sa-kamot nga mga kopya sa Bibliya o mga bahin niana, nga ang pipila nagagikan pa sa ikaduhang siglo una kang Kristo. Dugang pa, ang husto nga mga hubad nahimo gikan sa Hebreohanon, Aramaiko, ug Gregong mga pinulongan nga niana unang gisulat ang Bibliya ngadto sa hapit tanang pinulongan sa yuta.
11. Unsang modernong mga diskobre ang nahiuyon sa talaan sa Bibliya?
11 Gisulayan sa pipila ang pagdaot sa Bibliya pinaagi sa pag-ingong kini sayop. Apan, sa katuigang bag-o pa ang mga arkeyologo nangalot sa kagun-oban sa karaang mga siyudad sa kayutaan sa Bibliya ug nakakaplag sa kinulit nga mga sulat ug sa ubang ebidensiya nga nagapamatuod nga ang mga tawo ug mga dapit nga gihisgotan bisan diha sa labing karaang mga talaan sa Bibliya naglungtad gayod. Sila nakakalot ug daghang ebidensiya nga nagatumong sa usa ka tibuok-yutang lunop, nga sumala sa Bibliya nahitabo kapin ug 4,000 ka tuig kanhi, sa adlaw ni Noe. Niining puntoha, si Prinsipe Mikasa, usa ka iladong arkeyologo, mipahayag: “Tinuod bang may usa ka Lunop kanhi? . . . Ang kamatuorang nahitabo gayod ang lunop napamatud-ang makapatuo.”c
Ang Diyos sa Bibliya
12. (a) Unsay ginaingon sa pipila ka mabiaybiayon mahitungod sa Diyos? (b) Nganong ang Bibliya nagatawag sa Diyos ingong usa ka Amahan? (c) Unsay ginapakita sa Bibliya nga mao ang ngalan sa Diyos?
12 Maingong ang pila ka tawo nagatamay sa Bibliya, ang uban nagatamay sa pagkadunay Diyos nga Makagagahom sa Tanan. (2 Pedro 3:3-7) Sila nagaingon, ‘Unsaon nako pagtuo sa Diyos, sanglit ako dili man makakita kaniya? May pamatuod ba nga ang usa ka Maglalalang nga dili makita, nga hataas pa kay sa tawo, tinuod nagalungtad? Wala ba ang Diyos magpuyo sa tanang butang?’ Ang uban nagaingon, ‘Walay Diyos o Buddha.’ Bisan pa niana, ang Bibliya nagapakita nga maingong kitang tanan nakadawat ug kinabuhi pinaagi sa usa ka yutan-ong amahan, ang atong unang katigulangan nakadawat usab ug kinabuhi gikan sa usa ka langitnong Amahan, o Maglalalang, kansang personal nga ngalan mao si Jehova.—Salmo 83:18; 100:3; Isaias 12:2; 26:4.
13. Sa unsang duha ka paagi gipadayag ni Jehova ang iyang kaugalingon ngadto sa katawhan?
13 Ginapadayag ni Jehova ang iyang kaugalingon nganha sa katawhan sa duha ka talagsaong paagi. Ang pangunang paagi maoy pinaagi sa Bibliya, nga nagapahibalo sa iyang kamatuoran ug sa iyang walay-kataposang mga katuyoan. (Juan 17:17; 1 Pedro 1:24, 25) Ang laing paagi maoy pinaagi sa iyang kalalangan. Pinaagi sa pagpaniid sa kahibulongang mga butang alirong kanila, daghang tawo nakadangat sa pag-ila nga adunay usa ka Maglalalang-Diyos kansang halangdong personalidad gibanaag diha sa iyang mga binuhatan.—Pinadayag 15:3, 4.
14. Unsay ginasulti sa Bibliya mahitungod kang Jehova?
14 Si Jehova nga Diyos mao ang Tagmugna sa Bibliya. Siya mao ang Dakong Espiritu, nga nagalungtad hangtod sa kahangtoran. (Juan 4:24; Salmo 90:1, 2) Ang iyang ngalang “Jehova” nagapaila sa iyang katuyoan nganha sa iyang mga linalang. Maoy iyang katuyoan ang pagbayaw nianang dakong ngalan pinaagi sa paglaglag sa mga daotan ug pagluwas niadtong nahigugma kaniya aron sila makapuyo sa usa ka paraisong yuta. (Exodo 6:2-8; Isaias 35:1, 2) Tungod kay Diyos nga Makagagahom sa Tanan, siya may gahom sa pagbuhat niini. Ingong Maglalalang sa tibuok uniberso, siya labaw kaayo kay sa kasagarang nasodnong mga diyos ug mga idolo.—Isaias 42:5, 8; Salmo 115:1, 4-8.
15. Ang mga pagtuon sa kalalangan pinaagi sa mga tawong utokan mitultol sa unsang mga konklusyon?
15 Sa kasiglohang bag-o pa, ang mga tawo sa siyensiya migugol ug daghang panahon sa pagtuon sa mga buhat sa kalalangan. Unsay ilang nahinapos? Usa sa mga mag-uuna sa natad sa elektrisidad, ang ilado kaayong Britanikong pisiko si Lord Kelvin, mipahayag: “Nagtuo ako nga kon tun-ang labi pang bug-os ang siyensiya kini labi pang mopahilayo kanato sa butang susama sa ateyismo.” Ang natawo-sa-Uropa nga siyentipiko si Albert Einstein, bisan tuod gidungog nga ateyista, misugid: “Alang kanako igo na . . . ang pagpalandong sa kahibulongang gambalay sa uniberso, nga hisabtan natog diyutay, ug sa mapainubsanong pagsulay sa pagsabot bisan sa gamay kaayong bahin sa intelihensiya nga gipadayag diha sa kinaiyahan.” Ang Amerikanong siyentipiko ug mananaog sa premyong Nobel si Arthur Holly Compton miingon: “Ang usa ka mahusay mapadayganong uniberso nagapamatuod sa pagkatinuod sa labing halangdong pamulong nga sukad gipahayag—‘Sa sinugdan ang Diyos.’” Siya nagkutlo sa unang mga pulong sa Bibliya.
16. Sa unsang paagi ang uniberso nagatuboy sa kaalam sa paglalang ug sa gahom sa Diyos?
16 Ang mga magmamando sa gamhanang mga nasod tingali magpasigarbo sa ilang intelihensiya ug siyentipikanhong mga kahimoan sa paggahom sa kawanangan. Apan pagkawalay-bili sa ilang mga salakwanang kon itandi sa bulan nga nagabiyo sa yuta, ug sa mga planeta nga nagabiyo sa adlaw! Pagkagamay kaayo ang mga kahimoan niining mga tawong himalatyon kon itandi sa kalalangan ni Jehova nga binilyong langitnong galaksiya, nga ang matag usa nasudlan sa binilyong adlaw nga sama sa atoa, ug sa iyang pagpundok ug pagpahimutang kanila sa wanang alang sa dili-masukod nga panahon! (Salmo 19:1, 2; Job 26:7, 14) Dili katingad-anang giisip ni Jehova ang mga tawo nga sama lamang sa mga dulon, ug ang gamhanang mga nasod “sama sa wala.”—Isaias 40:13-18, 22.
17. Nganong makataronganon ang pagtuo sa usa ka Maglalalang?
17 Nagapuyo ka ba sa usa ka balay? Lagmit dili ikaw ang nagtukod sa balay, ni nakaila ka kon kinsay nagtukod niana. Bisan pa niana, ang kamatuorang wala ka makaila sa nagtukod dili makapugong nimo sa pagdawat sa kamatuorang ang usa ka intelihenteng tawo maoy nagtukod niana. Ang pagpangatarongan nga ang balay natukod sa kaugalingon mopatim-aw nga kabuangan kaayo! Sanglit ang dakong uniberso, ug ang tanang sulod niana, nagkinahanglan sa labaw pa kaayong intelihensiya sa pagtukod niana, dili ba makataronganon ang paghinapos nga aduna gayod ing Intelihenteng Maglalalang? Sa pagkamatuod, ang buang lamang ang magaingon sa iyang kasingkasing, “Walay Jehova.”—Salmo 14:1; Hebreohanon 3:4.
18. Unsay nagapakita nga ang Diyos usa ka persona, ug takos pagadayegon?
18 Ang mahimayaong mga kahibulongan sa kinaiyahan nga nagaalirong kanato—ang kabulakan, ang kalanggaman, ang kahayopan, ang kahibulongang linalang nga gitawag tawo, ang mga milagro sa kinabuhi ug sa pagkatawo—kining tanan nagapamatuod sa dili-makitang Batid nga Intelihensiya nga nagbuhat kanila. (Roma 1:20) Kon dunay intelihensiya, dunay hunahuna. Kon dunay hunahuna, dunay usa ka persona. Ang kinalabwang intelihensiya mao ang iya sa Kinalabwang Persona, ang Maglalalang sa tanang buhing butang, ang Tuboran mismo sa kinabuhi. (Salmo 36:9) Ang Maglalalang takos gayod sa tanang pagdayeg ug pagsimba.—Salmo 104:24; Pinadayag 4:11.
19. (a) Nganong walay nasod karong adlawa ang makaangkon sa gihatag-sa-Diyos nga kadaogan sa panggubatan? (b) Nganong ang Diyos walay bahin sa mga gubat sa kanasoran?
19 Adunay pipila kansang pagtuo sa Diyos naluya tungod sa giagian nga mga kapait panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Niadtong panahona ang matag nasod misangpit sa iyang “Diyos,” bisan sakop sa Katoliko o Protestanteng mga relihiyon o sa mga relihiyon sa Silangan. Ikaingon bang gihatag sa “Diyos” ang kadaogan ngadto sa pipila sa maong mga nasod ug gitugotan nga maparot ang uban? Ang Bibliya nagapakitang walay mausa sa maong mga nasod ang misangpit sa matuod nga Diyos. Si Jehova nga Diyos, ang Maglalalang sa langit ug sa yuta, dili maoy nakaingon sa kalibog ug sa mga gubat taliwala sa kanasoran. (1 Corinto 14:33) Ang iyang mga hunahuna labaw kaayo kay sa iya sa politikanhon ug militaristikanhong kanasoran niining yutaa. (Isaias 55:8, 9) Sa samang paagi, ang matuod nga relihiyon ug pagsimba kang Jehova walay bahin sa mga gubat sa kanasoran. Si Jehova labaw kaayo kay sa nasyonalistikanhong mga diyos. Siya maoy linain tungod kay Diyos sa mahigugmaon-ug-kalinaw nga mga lalaki ug mga babaye sa tanang nasod. Sumala sa ginaingon sa Bibliya: “Ang Diyos walay pinalabi, apan sa matag nasod ang tawo nga nahadlok kaniya ug nagabuhat sa pagkamatarong dalawaton niya.” (Buhat 10:34, 35) Ang mahiligon-sa-pagkamatarong nga mga tawo sa tanang nasod karon nagatuon sa Bibliya ug nagasagop sa pagsimba sa matuod nga “Diyos nga nagahatag ug kalinaw,” ang Maglalalang sa tanang tawo.—Roma 16:20; Buhat 17:24-27.
20. Unsay nagapakita nga ang Kakristiyanohan dili Kristohanon ug batok sa Diyos?
20 Ang ubang tawo mopunting sa mga pagkabahinbahin ug pagkasalingkapaw diha sa mga relihiyon sa Kakristiyanohan, nga nagaangkong nagasunod sa Bibliya. Sila nagaingon usab, ‘Unsaon nako sa pagtuo sa Diyos sa Bibliya, dihang ang kanasorang nagbaton sa Bibliya nahiapil man niadtong maikagong nagatigom ug nukleyar nga armas?’ Ang matuod mao nga, samtang ang Bibliya nagapabiling matuod sa kanunay, ang kanasoran sa Kakristiyanohan nahilayo kaayo sa Kristiyanidad sa Bibliya sama sa pagkalayo sa Polo Norte gikan sa Polo Sur. Sila salingkapaw sa pag-angkon sa Kristiyanidad. Sila nagbaton sa Bibliya, apan wala magtuman sa mga pagtulon-an niini. Ang Amerikanong presidente nga nagsugo nga ihulog ang unang bomba atomika sa Hiroshima kas-a mituwaw: “Ay, may usa ka Isaias unta o San Pablo!”—aron magagiya sa mga tawo niining krisis sa kalibotan. Kon siya uyon pa kang Isaias sa Bibliya, dili gayod unta niya ihulog ang usa ka bomba atomika, kay si Isaias mipasiugda sa ‘pagsalsal sa mga espada ngadto sa mga punta sa daro ug sa mga bangkaw ngadto sa mga galab.’ Dugang pa, si Pablo sa Bibliya maoy mipahayag: “Kami wala makiggubat sumala kon unsa kami sa unod. Kay ang mga hinagiban sa among pakiggubat dili unodnon.” (Isaias 2:4; 2 Corinto 10:3, 4) Ugaling, inay sa pagsunod sa maalamong tambag sa Bibliya, ang kanasoran sa Kakristiyanohan nalangkit sa mahikogon nga lumba sa armas. Bakak ang bisan unsang mga pangangkong ilang ginahimo nga sila masinugtanon-sa-Bibliya nga mga Kristohanon. Kinahanglang atubangon nila ang paghukom sa Diyos tungod sa pagkapakyas sa pagbuhat sa iyang kabubut-on.—Mateo 7:18-23; Sofonias 1:17, 18.
Ang mga Paglalang ug mga Milagro ni Jehova
21. Nganong makataronganon ang dili pagduhaduha sa mga milagro sa Diyos?
21 Si Jehova nagalalang, ug siya nagahimog mga milagro. Napalandong ba nimo ang paghimo sa tubig nga dugo, ang pagbahin sa Pulang Dagat, ang pagkatawo ni Jesus gikan sa ulay, ug ubang milagrong nahitala sa Bibliya? Sanglit ang tawo may limitadong pangutok, lagmit dili gayod niya matugkad sa unsang paagi nahitabo ang pipila sa maong mga milagro, samang siya dili bug-os makatugkad sa milagro sa pagsilang ug pagsalop sa adlaw sa matag adlaw. Ang paglalang sa tawo maoy usa ka milagro. Wala makita sa modernong tawo kadtong milagroha, apan siya nasayod nga kadto nahitabo, kay siya buhi karong adlawa ingong pamatuod niana. Sa pagkamatuod, ang tanang kinabuhi ug ang tibuok uniberso maoy usa ka walay-kataposang milagro. Busa pagaduhaduhaan ba nato sa dihang ang Pulong sa Diyos, ang Bibliya, nagaingong iyang gihimo ang tinong mga milagro sa tinong mga panahon, bisan pag dili na kinahanglan ang samang mga milagro karong adlawa?
22. Batbata ang unang gilalang sa Diyos.
22 Ang tanang gilalang ni Jehova maoy milagroso ug kahibulongan! Bisan pa niana, ang una mismo niyang gilalang mao ang labing kahibulongan sa tanan. Kadto ang paglalang sa usa ka espiritung Anak, ang iyang “panganay.” (Colosas 1:15) Kadtong langitnong Anak ginganlag “ang Pulong.” Sa dimaihap nga mga panahon tapos sa paglalang kaniya, siya mianhi niining yutaa ug gitawag ang “tawo, si Kristo Jesus.” (1 Timoteo 2:5) Unya kini giingon mahitungod kaniya: “Busa ang Pulong nahimong unod ug mipuyo sa atong taliwala, ug kita nakakita sa iyang himaya, usa ka himaya nga iya sa bugtong-inanak nga anak gikan sa usa ka amahan; ug siya puno sa dili-takos nga kalulot ug kamatuoran.”—Juan 1:14.
23. (a) Sa unsang paagi ikapatin-aw ang relasyon tali sa Diyos ug sa iyang Anak? (b) Pinaagi sa iyang Anak, unsay gilalang ni Jehova?
23 Ang relasyon ni Jehova ug sa iyang Anak ikatandi ngadto sa iya sa tag-iya-manedyer ug sa iyang anak sa usa ka buhatan, diin ang anak motabang paggama sa mga butang gidesinyo sa iyang amahan. Pinaagi sa iyang panganay nga Anak ug kaubang magbubuhat, gilalang ni Jehova ang daghang ubang espiritung linalang, ang mga anak sa Diyos. Sa ulahi, sila nagkalipay sa pagkakita nga ang Anak ni Jehova, ang iyang Batid nga Magbubuhat, nagpatungha sa materyal nga kalangitan ug sa yuta nga atong ginapuy-an. Nagaduhaduha ka ba nga kining mga butanga gilalang? Kaliboan ka tuig sa ulahi, gisukna ni Jehova ang usa ka tawong matinumanon: “Diin ka ba sa dihang gitukod ko ang yuta? Suginli ako, kon ikaw nakaila sa pagsabot. Sa diha nga ang mga bituon sa kabuntagon malipayong mihugyaw, ug ang tanang anak sa Diyos misugod sa pagsuliyaw nga namakpak?”—Job 38:4, 7; Juan 1:3.
24. (a) Unsang yutan-ong linalang ni Jehova ang talagsaon, ug sa unsang mga bahin? (b) Nganong dili makataronganon ang pag-ingon nga ang tawo naggikan sa mga hayop?
24 Sa lakaw sa panahon, gilalang ni Jehova ang buhi, materyal nga mga butang niining yutaa, ang mga tanom, kakahoyan, kabulakan, kaisdaan, kalanggaman, ug kahayopan. (Genesis 1:11-13, 20-25) Unya ang Diyos miingon ngadto sa iyang Batid nga Magbubuhat: “Atong buhaton ang tawo sa atong dagway, sumala sa atong kasamahan . . . Ug gilalang sa Diyos ang tawo sa iyang dagway, sa dagway sa Diyos iyang gilalang siya; lalaki ug babaye iyang gilalang sila.” (Genesis 1:26, 27) Tungod kay gilalang sa dagway ug kasamahan sa Diyos, uban ang dagkong mga hiyas sa Diyos nga gugma, kaalam, hustisya, ug gahom, ang unang tawo labaw kaayo kay sa mga hayop. Ang tawo maoy sa matang nga bulag sa mga hayop sa pagkaaging siya makapangatarongan, siya makaplano alang sa umaabot, ug siya may katakos sa pagsimba sa Diyos. Ang mga hayop walay pangutok nga magamit sa pagpangatarongan, apan sila mabuhi sumala sa kinaiya. Pagkawalay buot ang pag-ingong walay Maglalalang apan nga ang tugob-gigasahan, intelihenteng linalang nga tawo mitungha gikan sa walay-buot ubos nga mga hayop!—Salmo 92:6, 7; 139:14.
25, 26. (a) Unsang dakong kalaoman ang gibutang sa atubangan sa tawo? (b) Nganong wala unyay suliran nga masobrahan pagpuno sa mga tawo ang yuta?
25 Gibutang sa Diyos ang tawo diha sa “usa ka tanaman sa Eden, sa dapit sa silangan.” Kadto usa ka tanaman sa kalipay, sama sa tanaman diha sa atong hapin, bisan tuod niadto duha lamang ang tawo, si Adan ug ang iyang asawa. Kining unang Paraiso wala na, kay nalaglag sa Lunop sa adlaw ni Noe. Apan ang iyang duolduol nga puwesto sa Tungang Sidlakan nahibaloan, tungod kay ang pila ka subang ginganlan diha sa Bibliya ingong miagos latas niana nagalungtad hangtod niining adlawa. (Genesis 2:7-14) Ang tawo may dakong higayon sa paggamit sa maong tanaman ingong sentro nga gikan niana sila mokaylap ug mag-ugmad sa tibuok yuta, nga himoon kanang tibuok-yutang paraiso.—Isaias 45:12, 18.
26 Maingong ang Diyos ug ang iyang Anak manggibuhaton, ang Diyos mihatag usab sa tawo ug buluhaton nga buhaton dinhi sa yuta. (Juan 5:17) Kang Adan ug Eva, ang unang lalaki ug babaye, siya miingon: “Magmabungahon kamo ug magdaghan ug pun-on ninyo ang yuta ug magagahom kamo niini, ug magbaton kamo ug pagbulot-an sa mga isda sa dagat ug sa nagalupad nga mga linalang sa mga langit ug sa tanang buhing linalang nga nagakamang sa ibabaw sa yuta.” (Genesis 1:28) Nagkahulogan ba kini nga ang tawo magsanay, pun-on ang yuta, ug dayon magpadayon sa pagsanay hangtod magaawas ang yuta? Dili. Kon may mosulti kanimo nga pun-on ang tasa sa tsa, dili ka magpadayon sa pagbubo hangtod moawas ang tsa sa tasa ug mosuyla sa lamesa. Pun-on nimo ang tasa ug dayon mohunong ka. Sa samang paagi, ang sugo ni Jehova sa tawo, “Pun-on ninyo ang yuta,” nagpaila sa iyang katuyoan nga pun-on sa tawo ang yuta nga hamugaway, ug dayon mohunong na ang pagsanay sa katawhan dinhi sa yuta. Kini dili suliran sa usa ka hingpit tawhanong katilingban. Diha lamang sa kalibotan karong adlawa sa dili-hingpit nga katawhan nga ang sobrang populasyon maoy usa ka suliran.
Daotang mga Butang—Nganong Gitugotan Kana sa Diyos?
27. Unsang mga pangutana ang karon kinahanglang tubagon?
27 Kon katuyoan sa Diyos ang pagtukod sa usa ka paraisong yuta, ngano mang ang yuta karong adlawa puno kaayo sa pagkadaotan, pag-antos, ug kasub-anan? Kon ang Diyos mao ang Makagagahom sa Tanan, nganong iyang gitugotan kining mga kahimtanga sa dugay kaayong panahon? May paglaom bang matapos ang tanan natong suliran? Unsay ginaingon sa Bibliya?
28. Sa unsang paagi ang rebelyon misulod sa tanaman sa Paraiso?
28 Ang Bibliya nagapakitang nagsugod ang mga suliran sa katawhan dihang usa sa espiritung mga anak sa Diyos mirebelde batok sa pagkasoberano o paggahom ni Jehova. (Roma 1:20; Salmo 103:22, NW Ref. Bi., potnot) Pihong kadtong manulondaa nahiapil niadtong nagkalipay sa pagkakita sa paglalang sa tawo. Apan unya miturok ang kaibog ug garbo sa iyang kasingkasing, ug siya nadaldal sa tinguhang si Adan ug Eva magsimba hinuon kaniya inay sa ilang Maglalalang, si Jehova. Nga misulti pinaagi sa usa ka bitin, samang ang usa ka ventriloquist mosulti pinaagi sa usa ka tawotawo, ang maong manulonda naghaylo kang Eva nga dili sugton ang Diyos nga Makagagahom sa Tanan. Unya ang iyang bana si Adan misunod kaniya sa pagsupak.—Genesis 2:15-17; 3:1-6; Santiago 1:14, 15.
29. (a) Unsang mga isyu ang mitungha aron pagahusayon? (b) Giunsa pag-atubang sa Diyos ang hagit? (c) Sa unsang paagi ikaw makaapil sa pagtaganag tubag sa pagtamay ni Satanas?
29 Kanang rebelyosong manulonda nailhang “ang unang bitin.” (Pinadayag 12:9; 2 Corinto 11:3) Siya ginganlan usab nga Satanas, nga nagkahulogang “Magsusupak,” ug Yawa, nga nagkahulogang “Tigpasipala.” Iyang gilalis ang pagkatul-id ug pagkamatarong sa pagmando ni Jehova sa yuta, ug iyang gihagit ang Diyos nga karon siya, si Satanas, makapahilayo sa tanang tawo gikan sa matuod nga pagsimba. Gitugotan sa Diyos si Satanas ug mga 6,000 ka tuig sa pagpaningkamot sa pagpamatuod sa iyang hagit, aron ang isyu o suliran mahitungod sa pagkasoberano ni Jehova mahusay hangtod sa kahangtoran. Napakyas sa labihan ang pagmando sa tawo nga bulag sa Diyos. Apan ang mga lalaki ug mga babaye sa pagtuo, nga taliwala kanila si Jesus mao ang talagsaong panig-ingnan, naghupot sa integridad ngadto sa Diyos ilalom sa labing grabeng mga pagsulay, nga nagbayaw kang Jehova ug nagpamatuod sa Yawa nga usa ka bakakon. (Lucas 4:1-13; Job 1:7-12; 2:1-6; 27:5) Ikaw, usab, mahimong maghuhupot sa integridad. (Proverbio 27:11) Apan si Satanas dili mao lamang ang kaaway nga nagasakit kanato. Unsa man ang laing kaaway?
Ang Kaaway—Kamatayon
30. Unsay ginaingon sa Kasulatan mahitungod sa silot nga misangpot sa tawo tungod sa pagkamasupakon?
30 Gipahayag sa Diyos ang silot sa pagkamasinupakon—ang kamatayon. Sa pagpahamtang sa silot diha sa unang babaye, si Jehova miingon: “Padaghanon ko sa hilabihan ang kasakit sa imong pagpanamkon; sa mga kasakit ikaw magapanganak, ug ikaw mangandoy sa imong bana, ug siya magabuot kanimo.” Sa lalaking si Adan siya miingon: “Sa singot sa imong nawong ikaw magakaon sa tinapay hangtod ikaw mobalik sa yuta, kay gikan niana ikaw gikuha. Kay abog ka ug sa abog ikaw mobalik.” (Genesis 3:16-19) Ang masinupakong magtiayon gihinginlan gikan sa Paraiso sa kalipay ngadto sa wala-maugmad nga yuta. Sa lakaw sa panahon sila namatay.—Genesis 5:5.
31. Unsa ang sala, ug unsa ang misangpot niana alang sa katawhan?
31 Tapos lamang sa ilang pagkahulog sa timaan sa kahingpitan nga misugod si Adan ug Eva sa pagpanganak. Ang tanang tawo karong adlawa maoy ilang mga liwat diha sa pagkadili-hingpit, ug busa ang tanan mamatay. Ang usa ka magsusulat sa Bibliya nagasaysay niini niining mga pulonga: “Pinaagi sa usa ka tawo ang sala misulod sa kalibotan ug ang kamatayon pinaagi sa sala, ug niana ang kamatayon mikuyanap ngadto sa tanang tawo tungod kay silang tanan nakasala.” Unsa ba kining “sala”? Kini mao ang dili pagkab-ot sa timaan sa kahingpitan o pagkakompleto. Si Jehova nga Diyos dili mouyon o magbuhi sa bisan unsa nga dili hingpit. Sanglit ang tanang tawo nakapanunod sa sala ug pagkadili-hingpit gikan sa unang tawo si Adan, ang kamatayon “naghari” ibabaw kanila. (Roma 5:12, 14) Ang nahulog nga tawo mamatay, sa samang paagi nga mamatay ang mga hayop.—Ecclesiastes 3:19-21.
32. Giunsa pagbatbat sa Bibliya ang kamatayong atong napanunod?
32 Unsa man kining “kamatayon”? Ang kamatayon mao ang kaatbang sa kinabuhi. Gibutang sa Diyos sa atubangan sa tawo ang kalaomang mabuhi sa walay kataposan sa yuta kon magmasinugtanon siya. Ugaling, siya misupak, ug ang silot mao ang kamatayon, pagkawalay-hunahuna, pagkawala-maglungtad. Ang Diyos walay gisulti mahitungod sa pagbalhin sa kinabuhi sa tawo ngadto sa dominyo sa espiritu o ngadto sa kalayonhong “impiyerno” kon siya mosupak ug mamatay. Iyang gipasidan-an ang tawo: “Ikaw tinong mamatay.” Ang mamumuno-sa-tawong Yawa mao ang namakak sa pag-ingon: “Dili ka gayod mamatay.” (Genesis 2:17; 3:4; Juan 8:44) Ang napanunod sa tanang tawo gikan kang Adan mao ang samag-abog nga kamatayon.—Ecclesiastes 9:5, 10; Salmo 115:17; 146:4.
33. (a) Unsang mahimayaong kaugmaon ang ginapaabot sa katawhan ug niining yutaa? (b) Unsang tulo ka hinungdanong butang ang ginahimo ni Jehova pinaagi sa iyang Anak?
33 Nan, wala bay kaugmaon ang tawo nga mamatay? Adunay kahibulongang kaugmaon! Ginapakita sa Bibliya nga dili gayod mapakyas ang katuyoan sa Diyos nga usa ka paraisong yuta alang sa tanang tawo, apil kadtong mga patay karon. Nagaingon si Jehova: “Ang mga langit mao ang akong trono, ug ang yuta mao ang akong tumbanan.” “Pagahimayaon ko ang dapit mismo sa akong mga tiil.” (Isaias 66:1; 60:13) Tungod sa dako niyang gugma, gipadala ni Jehova ang iyang Anak, ang Pulong, nganhi sa yuta, aron ang kalibotan sa katawhan makabaton ug kinabuhi pinaagi kaniya. (Juan 3:16; 1 Juan 4:9) Adunay tulo ka hinungdanong butang nga kinahanglang atong hisgotan karon ug ginahimo ni Jehova pinaagi sa iyang Anak, nga mao, (1) pagtaganag kagawasan gikan sa gahom sa kamatayon; (2) pagpabalik sa mga patay ngadto sa kinabuhi; ug (3) pagtukod sa usa ka hingpit nga kagamhanan ibabaw sa tanang tawo.
Kagawasan sa Kamatayon
34, 35. (a) Sa unsang paagi lamang ang tawo malukat gikan sa kamatayon? (b) Unsa ang usa ka lukat?
34 Sukad sa karaang mga panahon, gipahayag sa mga propeta sa Diyos ang ilang pagsalig, dili sa pagkadili-mamatay sa tawo, kondili sa paglaom nga ang Diyos “maglukat kanila” gikan sa kamatayon. (Oseas 13:14) Apan sa unsang paagi ang tawo mahigawas sa mga gapos sa kamatayon? Ang hingpit nga hustisya ni Jehova nagkinahanglan sa ‘kalag alang sa kalag, mata alang sa mata, ngipon alang sa ngipon.’ (Deuteronomio 19:21) Busa, sanglit gidala ni Adan ang napanunod nga kamatayon ngadto sa tanang tawo pinaagi sa tinuyong pagsupak sa Diyos ug sa ingon nawad-an sa hingpit tawhanong kinabuhi, ang laing hingpit nga tawo ang kinahanglang mopuli kang Adan aron mabayran ang iyang hingpit nga kinabuhi, aron matubos ang butang giwala ni Adan.
35 Ang makataronganong prinsipyo sa ‘baraibara’ kaylap gidawat sa tibuok kasaysayan. Ang ekspresyong kasagarang gigamit maoy “pagbayad sa lukat.” Unsa ba ang usa ka lukat? Kini maoy “usa ka bili nga ibayad aron matubos ang usa ka tawo o butang gikan sa usang nagahawid nianang tawhana o butanga sa pagkaulipon. Busa ang mga priso de guerra o mga ulipon giingong gilukat dihang sila pagawson ilis sa mahal nga butang. . . . Bisan unsa man ang ipuli o iilis ingong bayad alang sa hingtungdan mao ang iyang lukat.”d Sukad sa sala ni Adan, ang tanang tawo nahisamag mga priso de guerra o mga ulipon, nga nagapos sa pagkadili-hingpit ug kamatayon. Sa pagpagawas kanila, kinahanglang itagana ang usa ka lukat. Sa paglikay sa bisan unsang panaglalis karon o sa ulahi bahin sa pagkamatarong sa bili sa lukat, kinahanglang isakripisyo ang usa ka hingpit tawhanong kinabuhi, nga mao, ang eksaktong katumbas ni Adan.
36. Giunsa pagtagana ni Jehova ang usa ka hingpit tawhanong kinabuhi ingong usa ka lukat?
36 Apan, diin ba hikaplagi ang maong hingpit tawhanong kinabuhi? Ang tanang tawo, ingong mga kaliwat sa dili-hingpit nga Adan, natawong dili hingpit. “Walay mausa kanila ang makatubos bisan sa usa ka igsoon, ni makahatag sa Diyos sa usa ka lukat alang kaniya.” (Salmo 49:7) Sa pagtagana sa panginahanglan, si Jehova, nga gitukmod sa iyang halalom nga gugma sa katawhan, mitagana sa iyang minahal “panganay” nga Anak aron mahimong ang gikinahanglang halad. Iyang gibalhin ang hingpit nga kinabuhi sa maong espiritung Anak, ang Pulong, ngadto sa tagoangkan sa usa ka Hudiyong ulay, si Maria. Ang dalaga nanamkon ug sa igong panahon nanganak sa usa ka anak lalaki, kinsa ginganlang “Jesus.” (Mateo 1:18-25) Ang Maglalalang sa kinabuhi makataronganong makahimo nianang kahibulongang milagro.
37. Giunsa pagpakita ni Jesus ang iyang gugma alang sa tanang tawo nga buot ug kinabuhi?
37 Si Jesus mitubo sa pagkahamtong, mitanyag sa iyang kaugalingon kang Jehova, ug nabawtismohan. Unya gisugo siya sa Diyos sa pagbuhat sa Iyang kabubut-on. (Mateo 3:13, 16, 17) Sanglit ang yutan-ong kinabuhi ni Jesus naggikan sa langit ug siya hingpit, ikahalad niya ang maong hingpit tawhanong kinabuhi, nga gamiton kana sa pagpagawas sa katawhan gikan sa kamatayon. (Roma 6:23; 5:18, 19) Sumala sa iyang giingon: “Ako mianhi aron sila makabaton ug kinabuhi ug makabaton niini sa kadagaya.” “Walay mausang may labaw nga gugma kay niini, nga ang usa magatugyan sa iyang kalag alang sa iyang mga higala.” (Juan 10:10; 15:13) Dihang gipapatay ni Satanas si Jesus diha sa usa ka kahoy sa pagsakit, si Jesus mipailalom sa maong mapintas nga kamatayon, kay nahibalong ang mga tawo nga magtuo makabaton ug kinabuhi pinaagi sa iyang taganang lukat.—Mateo 20:28; 1 Timoteo 2:5, 6.
Pagpasig-uli Ngadto sa Kinabuhi
38. Sa unsang paagi ang Anak sa Diyos napasig-uli sa kinabuhi, ug unsay nagapamatuod niini?
38 Bisan pag gipatay siya sa iyang mga kaaway, ang Anak sa Diyos wala gayod mawad-i sa iyang katungod sa hingpit tawhanong kinabuhi, kay gihuptan niya ang integridad ngadto sa Diyos. Apan, kay patay man sa lubnganan, sa unsang paagi magamit ni Jesus kadtong bililhong butang, ang katungod sa tawhanong kinabuhi, alang sa katawhan? Dinhi gihimo ni Jehova ang laing milagro, ang una sa iyang matang. Sa ikatulong adlaw nga didto si Jesus sa lubnganan, gibanhaw siya ni Jehova gikan sa kamatayon ingong espiritung linalang, nga dili na mamatay. (Roma 6:9; 1 Pedro 3:18) Sa pagtukod sa pagtuo diha sa pagkabanhaw, sa nagkalainlaing okasyon gisul-ob ni Jesus ang tawhanong mga lawas ug mipakita ngadto sa iyang mga tinun-an, sa usa ka panahon ngadto sa 500 ug mas daghan pa kanila. Walay mausa kanila, ni si apostol Pablo nga sa ulahi nabuta tungod sa pagpakita sa hinimayang Jesus, ang may katarongan sa pagduhaduha sa milagro sa iyang pagkabanhaw.—1 Corinto 15:3-8; Buhat 9:1-9.
39. (a) Sa unsang paagi gigamit ni Jesus ang bili sa iyang halad, ug nahauna alang kang kinsa? (b) Unsang laing dakong milagro ang gihisgotan ni Jesus?
39 Tapos sa 40 ka adlaw ang nabanhawng Jesus mikayab ngadto sa presensiya mismo sa Diyos sa mga langit, aron itanyag didto ang bili sa iyang hingpit tawhanong halad sa pagpagawas sa katawhan. “Apan kini nga tawhana mihalad sa usa ka halad alang sa mga sala sa walay kataposan ug milingkod sa tuo nga kamot sa Diyos, nga sukad niadto nagpaabot hangtod ang iyang mga kaaway igabutang nga tumbanan sa iyang mga tiil.” (Hebreohanon 10:12, 13) Ang mga unang pagawson pinaagi niining lukat mao ang usa ka “gamay nga panon” sa matinumanong mga Kristohanon “nga iya ni Kristo.” (Lucas 12:32; 1 Corinto 15:22, 23) Kini sila “gipalit gikan sa katawhan,” ug busa sa pagkabanhaw sila mahimong espiritung mga kauban ni Kristo sa mga langit. (Pinadayag 14:1-5) Ugaling, komosta ang daghang tawo nga karon patay nga anaa sa ilang mga lubnganan? Sa dinhi siya niining yutaa, si Jesus miingon nga siya gihatagan sa iyang Amahan sa gahom sa paghukom ug pagpasa sa kinabuhi. Siya midugang: “Ayaw kahibulong niini, tungod kay ang takna nagasingabot dihang ang tanang atua sa handumanang mga lubnganan makadungog sa iyang tingog ug manggula, . . . sa pagkabanhaw.” (Juan 5:26-29) Kini sila iyang ipasig-uli sa kinabuhi diha sa Paraisong yuta.
40, 41. (a) Ipatin-aw sa tukma kon unsay ipasabot sa “pagkabanhaw.” (b) Nganong kita makatuo sa saad sa Diyos sa pagkabanhaw?
40 Matikdi ang mga pulong ni Jesus, “Ayaw kamo kahibulong niini.” Apan, sa unsang paagi ang usa nga dugay nang patay mahigawas gikan sa kamatayon ug mapasig-uli sa kinabuhi? Dili ba ang iyang lawas nahibalik na sa abog? Ang pipila sa mga partikulo nga naglangkob niadtong lawasa tingali nahaipon na sa ubang buhing butang, sama sa mga tanom ug mga hayop. Bisan pa niana, ang pagkabanhaw wala magkahulogang iponon na usab ang samang kemikal nga mga elemento. Kini nagkahulogang lalangon pag-usab sa Diyos ang samang tawo, uban ang mao rang personalidad. Iyang ipatungha ang usa ka bag-ong lawas gikan sa mga elemento sa yuta, ug nianang lawasa iyang ibutang ang mao rang mga kinaiya, ang samang linaing mga hiyas, ang samang memorya, ang samang sumbanan sa kinabuhi nga naugmad sa tawo sa panahon sa iyang pagkamatay.
41 Tingali nakasinati ka nga ang imong balay nga nagustohan nimo pag-ayo nasunog. Bisan pa niana, dali nimong mapatukod pag-usab ang samang balay, kay ang sumbanan sa tanang nagustohan nimong detalye tin-aw kaayo sa imong panumdoman. Nan, seguradong ang Diyos nga mao ang Tagmugna sa memorya makalalang pag-usab sa mga tawo kinsa iyang gitipigan sa iyang memorya tungod kay sila iyang gihigugma. (Isaias 64:8) Kini ang hinungdang ang Bibliya nagagamit sa ekspresyong “handumanang mga lubnganan.” Kon mao nay panahong gitakda sa Diyos sa pagbuhi pag-usab sa mga patay, iyang himoon kanang milagroha, maingong iyang gihimo ang usa ka milagro sa paglalang sa unang tawo, hinuon sa maong panahon iyang himoon kana sa makadaghang panahon.—Genesis 2:7; Buhat 24:15.
42. Nganong posible ug tino ang kinabuhing walay kataposan sa yuta?
42 Ipasig-uli sa Diyos ang katawhan sa kinabuhi, uban ang kalaoman nga dili na mamatay sa yuta. Apan sa unsang paagi posible ang kinabuhing walay kataposan sa yuta? Kini posible ug tino tungod kay kini mao ang kabubut-on ug katuyoan sa Diyos. (Juan 6:37-40; Mateo 6:10) Ang bugtong hinungdan nga mamatay ang tawo sa yuta karong adlawa mao nga iyang napanunod ang kamatayon gikan kang Adan. Ugaling, kon atong palandongon ang walay-kataposang kadaiyahan sa kahibulongang mga butang sa yuta nga pahimuslan sa tawo, ang mubong kinabuhi nga walay usa ka gatos ka tuig mubo gayod kaayo! Sa paghatag niining yutaa ngadto sa mga anak sa mga tawo, gituyo sa Diyos nga ang tawo magpadayong buhi sa pagpahimulos sa katahoman sa Iyang kalalangan, dili lamang sulod sa usa ka gatos ka tuig, o bisan sa usa ka libo ka tuig, kondili sa walay kataposan!—Salmo 115:16; 133:3.
Ang Hingpit nga Kagamhanan nga May Pakigdait
43. (a) Nganong gikinahanglan ang usa ka hingpit nga kagamhanan? (b) Unsa ang katuyoan ni Jehova mahitungod niini?
43 Tungod kay gisalikway sa atong unang mga ginikanan ang kasugoan sa Diyos, ang tawhanong kagamhanan nailalom sa gahom ni Satanas. Tukmang ginatawag sa Bibliya si Satanas “ang diyos niining sistema sa mga butang.” (2 Corinto 4:4) Ang mga gubat, ang mga kapintasan, ang kahiwian, ug pagkahuyang sa mga kagamhanan sa tawo nagapamatuod niana. Ang Liga sa Kanasoran ug ang Hiniusang Kanasoran napakyas sa pagpatunghag pakigdait gikan sa kasamok. Ang katawhan nagatuwaw alang sa usa ka kagamhanan nga may pakigdait. Dili ba makataronganon nga ang Maglalalang, nga may katuyoan sa pagpasig-uli sa Paraiso niining yutaa, magtagana usab ug hingpit nga kagamhanan alang sa maong Paraiso? Kana sa tukma mao ang katuyoan nga pagabuhaton ni Jehova. Ang Hari nga magahawas Kaniya sa maong kagamhanan mao ang iyang “Prinsipe sa Pakigdait,” si Jesu-Kristo, ug “sa kadagaya sa prinsipinhong pagmando ug sa pakigdait walay kataposan.”—Isaias 9:6, 7.
44. (a) Asa man kining kagamhanana? (b) Kinsay maglangkob niini?
44 Ginapakita sa Bibliya nga ang hingpit nga kagamhanan maoy didto sa langit. Gikan sa maong hataas nga dapit, ang Haring Jesu-Kristo magmandong epektibo sa tibuok yuta diha sa pagkamatarong. Dugang pa, siya magbaton ug kaubang mga magmamando nianang dili-makita, langitnong kagamhanan. Sila ginapili gikan sa taliwala sa matinumanong mga tawo, mga sumusunod ni Jesus nga mipabilin uban kaniya latas sa mga pagsulay ug kanila siya nagaingon: “Akong himoon ang usa ka tugon uban kaninyo, maingon nga ang akong Amahan mihimo sa usa ka tugon uban kanako, alang sa usa ka gingharian.” (Lucas 22:28, 29) Diyutay lamang gikan sa katawhan ang dad-on sa langit aron magmando uban kang Kristo Jesus. Kini susama sa kanasoran karong adlawa, diin diyutay lamang ang pilion sa pagmando diha sa diet o parliamento. Ginapakita sa Bibliya nga si Jesu-Kristo magbaton lamang ug 144,000 ka kaubang magmamando. Busa ang Gingharian sa Diyos, o langitnong kagamhanan, malangkoban ni Kristo Jesus ug sa 144,000 ka tawong gikuha gikan sa yuta nga moadto sa langit. (Pinadayag 14:1-4; 5:9, 10) Ug komosta man ang yuta? Ang Salmo 45:16 nagahisgot nga ang Hari magatudlog “mga prinsipe sa tibuok yuta.” Ang tawhanong “mga prinsipe,” o kagamhananong mga magtatan-aw igatudlo gikan sa langit tungod sa ilang lalom nga debosyon ngadto sa mga prinsipyo sa pagkamatarong.—Itandi ang Isaias 32:1.
45, 46. (a) Unsa ang pangunang tema sa pagsangyaw ni Jesus sa yuta? (b) Nganong ang hingpit nga kagamhanan wala dayon matukod? (c) Sa unsang paagi ang 1914 K.P. usa ka talagsaong tuig kon bahin sa tagna ug sa mga hitabo sa kalibotan?
45 Kanus-a ug sa unsang paagi matukod ang hingpit nga kagamhanan? Sa dinhi si Jesus sa yuta kining Ginghariana mao ang pangunang tema sa iyang pagsangyaw. (Mateo 4:17; Lucas 8:1) Bisan pa niana, wala niya tukora ang Gingharian niadtong panahona, ni sa panahon sa iyang pagkabanhaw. (Buhat 1:6-8) Bisan dihang mikayab siya ngadto sa mga langit, nagpaabot gihapon siya sa tinudlong panahon ni Jehova. (Salmo 110:1, 2; Hebreohanon 1:13) Ang tagna sa Bibliya nagapakitang ang tinudlong panahon miabot sa 1914 K.P. Apan, may mangutana, ‘Inay sa hingpit nga kagamhanan, dili ba ang 1914 nagtimaan sa pagsugod sa misamot nga kasakitan sa kalibotan?’ Kana gayod ang punto! Adunay suod nga koneksiyon tali sa pag-abot sa Gingharian sa Diyos ug sa daotang mga hitabo sa katuigang bag-o pa, sumala sa atong makita karon.
46 Sulod sa mga 35 ka tuig una sa 1914, ang Bantayanang Torre (karon ang labing kaylap giapod-apod nga relihiyosong magasin sa yuta) nag-awhag sa pagtagad sa 1914 ingong tuig nga tiniman-an sa tagna sa Bibliya. Kining mga tagnaa misugod sa pagkatuman sa 1914. Usa niana mao ang tagna mismo ni Jesus, nga gipahayag 1,900 ka tuig kanhi, mahitungod sa “ilhanan” nga motungha sa kataposan sa sistema sa mga butang ug magpamatuod nga siya presente nga dili makita uban ang harianong gahom. Ingong tubag sa pangutana sa iyang mga tinun-an mahitungod sa maong “ilhanan,” siya miingon: “Ang nasod motindog batok sa nasod ug ang gingharian batok sa gingharian, ug aduna unyay mga kanihit sa pagkaon ug mga linog sa sunodsunod nga dapit. Kining tanang butanga maoy sinugdanan sa mga kasakit.” (Mateo 24:3, 7, 8) Ingong iladong katumanan, ang una sa mga gubat sa kalibotan misugod sa 1914, nga mipahinabog pagpanglaglag nga pito ka pilo nga labaw kay sa tanang 900 ka gubat sa nag-unang 2,500 ka tuig! Ang mga kasakitan nagpadayon sukad niadto. Nakasinati ka ba sa pagpanglaglag sa gubat, mga kanihit sa pagkaon, o bisan hain sa dagkong mga linog nga nagsakit sa yuta sukad sa 1914? Kon mao, ikaw usa ka saksi sa “ilhanan” sa “panahon sa kataposan” niining sistema sa mga butang.—Daniel 12:4.
47. Sa unsang paagi ang mga hitabong nagatuman sa “ilhanan” misamot sa katuigang bag-o pa?
47 Ang “mga kasakitan” misamot sa Gubat sa Kalibotan II, nga upat ka pilo ka malaglagon kay sa Gubat sa Kalibotan I, ug hangtod sa nukleyar nga panahon, nga nagatuman sa dugang tagna ni Jesus: “Sa yuta kagul-anan sa kanasoran, nga wala mahibalo sa lutsanan . . . , samtang ang mga tawo panguyapan tungod sa kahadlok ug pagpaabot sa mga butang mahitabo sa gipuy-ang yuta.” (Lucas 21:25, 26) Ang pag-uswag sa krimen ug pagkadaotan, sa pagkamasupilon ug pagkadelingkuwente taliwala sa kabataan, ingon man pagtubo sa pagkadili-diyosnon ug imoralidad—kining makuyaw nga mga hitabo gitagna usab ingong magatimaan sa “kataposang mga adlaw” niining daotang sistema.—2 Timoteo 3:1-5; Mateo 24:12.
48. Kinsa ang responsable sa mga kaalaotan sa yuta, ug nganong kana misamot sukad sa 1914?
48 Apan, kon ang langitnong kagamhanan natukod sa 1914, nganong anaa kining tanang kasakitan sa yuta? Si Satanas nga Yawa mao ang responsable. Sa nadawat ni Kristo ang gahom sa Gingharian, ang una niyang lihok mao ang pagpakiggubat kang Satanas sa dili-makita nga kalangitan. Ingong sangpotanan, si Satanas, “kinsa nagalimbong sa tibuok gipuy-ang yuta,” gitambog uban sa iyang mga manulonda nganhi sa silinganan sa yuta. Kay nahibalong haduol na ang iyang kalaglagan, iyang ginapukaw ang dakong kasamok sa yuta. Kini maoy “alaot ang yuta ug ang dagat, tungod kay ang Yawa nanaog kaninyo, nga may dakong kapungot, kay nahibaloan niyang siya adunay hamubo na lamang panahon.”—Pinadayag 12:7-9, 12.
49. (a) Unsay mahitabo niadtong “nagalaglag sa yuta”? (b) Sa unsang paagi ipatuman ni Jehova ang iyang “hudisyal nga hukom” diha sa kanasoran?
49 May kataposan kaha kining mga kaalaotana? Oo!—dihang ang langitnong kagamhanan mismo, ang Gingharian sa Diyos nga Makagagahom sa Tanan, molihok sa “paglaglag niadtong nagalaglag sa yuta.” (Pinadayag 11:18; Daniel 2:44) Dili na gayod unya tugotan sa Diyos ang politikanhong mga gahom, ang bakak nga mga Kristohanon o si bisan kinsa sa pagdaot sa iyang binuhatan, ang yuta, pinaagi sa ilang nukleyar nga mga armas. Hinunoa, siya nagapahayag: “Ang akong hudisyal nga hukom mao ang pagtigom sa mga nasod, nga akong tigomon ang mga gingharian, aron ibubo kanila ang akong kasuko, ang tanan kong nagasilaob nga kasuko.” (Sofonias 3:8) Si Jehova, pinaagi sa iyang Kristo, mogamit sa daghang mga puwersa nga iyang ginagamhan sa uniberso sa pagpahinabog labihan ka dakong kalaglagan sa tanang nagasunod kang Satanas sa yuta. Kini unya maoy tibuok kalibotan sa gidak-on, nga susama sa gidak-on sa Lunop sa adlaw ni Noe.—Jeremias 25:31-34; 2 Pedro 3:5-7, 10.
50. (a) Unsa ang “Armageddon”? (b) Kinsa lamang ang molabang-buhi sa Armageddon?
50 Sa Bibliya kining paglaglag sa daotang mga nasod gitawag gubat sa Diyos sa Armageddon. (Pinadayag 16:14-16) Ang mga tawong maaghop lamang, kadtong nagapangita kang Jehova ug sa pagkamatarong, ang makalabang-buhi sa Armageddon ug mosulod sa malinawong bag-ong sistema sa Diyos. (Sofonias 2:3; Isaias 26:20, 21) Mahitungod niini ang Bibliya nagaingon: “Apan ang mga maaghop mismo magapanunod sa yuta, ug sila makakaplag gayod sa ilang tumang kalipay sa kadagaya sa pakigdait.” (Salmo 37:11) Ang dakong buluhaton sa pagpasig-uli sa Paraiso sa yuta pagasugdan unya!
Ang Edukasyon Aron Makasulod sa Paraiso
51. Nganong kinahanglang ikaw molihok karon?
51 Buot ba nimong mopuyo sa Paraiso? Kon ang imong tubag maoy ‘Oo,’ malipay kang mahibalo nga dihang si Jesus naghisgot bahin sa samok nga sistema karong adlawa ug sa “ilhanan” sa nagsingabot nga pagkalaglag niini, siya midugang, “Kining kaliwatana dili gayod mahanaw hangtod mahitabo kining tanang butanga.” Ang pipila, labing menos, sa kaliwatan nga nakakita sa “sinugdanan sa kasakit” sa 1914 buhi pa unya nga makakitang napasig-uli ang Paraiso sa yuta. (Mateo 24:3-8, 34) Ugaling, makapasubo nga ang kinabag-ang tawo karong adlawa nagasubay sa halapad nga dalan nga mopaingon sa kalaglagan. (Mateo 7:13, 14) Diyutay na lang panahon ang nahibilin aron sila magbag-o. Mapasalamaton ka kaayo nga gitagana ni Jehova ang pasidaan sa hustong panahon! Tungod kay gusto ni Jehova nga imong maangkon ang kinabuhi, tabangan ka niya sa pagkuha sa hustong mga lakang.—2 Pedro 3:9; Ezekiel 18:23.
52. Unsay imong gikinahanglan aron sa paghimog maalamong pagpili kon mahitungod sa relihiyon?
52 Ang imong dinaliang panginahanglan karon mao ang tukmang kahibalo. (1 Timoteo 2:4; Juan 17:3) Diin nimo makuha kini? Hikaplagan ba kini diha sa bisan unsa lang nga relihiyon? Ang pila ka tawo nagaingong ang tanang relihiyon mopaingon sa samang tumong, sama rang ang tanang dalan sa usa ka bukid mopaingon sa tuktok. Pagkasayop nila! Sa pagkaplag sa hustong dalan, ang mga tigkatkat sa bukid nagagamit ug mga mapa, ug sila nagasuhol ug mga giya. Sa samang paagi, adunay usa lamang ka relihiyon nga matuod nga mopaingon sa kinabuhing walay kataposan, ug gikinahanglan ang giya sa pagkaplag niana.—Buhat 8:26-31.
53. (a) Aron mabatonan ang kinabuhing walay kataposan, unsay kinahanglang ipadayon nimo sa pagbuhat? (b) Unsang mga tentasyon ni Satanas ang kinahanglan tingali nimong buntogon?
53 Kining pulyetoha gitagana sa mga Saksi ni Jehova sa pagbulig kanimo. Nakabulig na kini kanimo sa pagsabot sa pila ka paninugdang kamatuoran sa Bibliya, dili ba? Pihong napamatud-an nimo sa imong kaugalingon nga ang matag punto gipasukad sa dinasig nga Pulong sa Diyos. Karon, aron mouswag ngadto sa imong tumong, kinahanglang mopadayon ka sa pagtuon. Maingong gikinahanglan ang tukmang sekular nga edukasyon aron ang usa ka tawo mohaom sa usa ka dapit diha sa matag-adlawng katilingban, ang tukmang edukasyon sa Bibliya gikinahanglan usab sa pagsangkap sa usa sa pagsulod sa katilingban nga molabang-buhi aron mopuyo sa Paraisong yuta. (2 Timoteo 3:16, 17) Si Satanas tingali mosulay sa pagbalda kanimo pinaagi sa pagpahinabong ang suod nga mga higala mosupak kanimo o pinaagi sa pagtental kanimo ngadto sa mahakogong materyalistikanhon o imoral nga mga paagi. Ayaw pagpadaog kang Satanas. Ang imong kaluwasan ug ang tibuok nimong kaugmaon ug sa imong pamilya nagadepende sa imong dugang pagtuon sa Bibliya.—Mateo 10:36; 1 Juan 2:15-17.
54. Unsang dugang tagana sa edukasyon ang gihimo ni Jehova diha sa inyong silinganan?
54 Gawas sa pagpadayon sa imong presenteng pagtuon sa Bibliya, adunay laing paagi sa pagtuon. Ang katawhan diha sa imong silinganan nga interesado sa edukasyon sa Bibliya regular nga nagatambong sa mga tigom sa lokal nga Kingdom Hall. Ang tanang nagatambong atua didto sa pagkuhag instruksiyon gikan sa Bibliya ug sinserong nagapaningkamot nga mahimong mas maayong mga tawo. Sila nagaabiabi dayon sa mga bag-ohan, nga nagaingon, “Umari kamo, kamong katawhan, ug manungas kita ngadto sa bukid ni Jehova [iyang dapit sa pagsimba] . . . ug siya magatudlo kanato mahitungod sa iyang mga dalan, ug kita magalakaw sa iyang mga alagianan.” (Isaias 2:3) Ang maayong mga katarongan sa pagtambong sa mga tigom sa Bibliya gisaysay diha sa Hebreohanon 10:24, 25, nga mabasa: “Magdasigay kita sa usag usa sa gugma ug maayong mga buhat, nga dili magabiya sa panagkatigom sa atong kaugalingon, ug ilabina na gayod samtang inyong makita nga haduol na ang adlaw.”
55. (a) Sa unsang mga paagi ang organisasyon ni Jehova lahi sa uban? (b) Sa unsang paagi ang mga Saksi ni Jehova nahiusa nga wala mahimo sa ubang mga tawo?
55 Samtang nagapakig-uban sa organisasyon ni Jehova, imong makaplagan nga lahi kaayo ang palibot kay sa didto sa mga templo ug mga simbahan. Walay pagpangayog salapi, walay pagpanglibak o panag-away, ug walay pagpihigpihig tungod sa pamilyahanong kagikan o pinansiyal nga kahimtang. Ang labing iladong hiyas taliwala sa mga Saksi ni Jehova mao ang gugma. Nahauna, ilang gihigugma si Jehova, ug ikaduha, ilang gihigugma ang ubang tawo. Kini maoy mga ilhanan sa matuod nga mga Kristohanon. (Mateo 22:37-39; Juan 13:35) Angay kang motambong sa ilang mga tigom ug pamatud-i kini sa imong kaugalingon. Pihong makadayeg ka sa ilang panaghiusa. Adunay kapin sa tulo ka milyong Saksi sa tibuok kalibotan diha sa kapin sa 200 ka kayutaan. Bisan pa niana, ang mga Saksi sa tibuok yuta nagasunod sa samang mga programa diha sa ilang mga tigom. Ug tungod sa dungan nga pagpatik diha sa daghang pinulongan, sa ilang senemanang mga tigom ang kadaghanan sa mga Saksi ni Jehova sa tibuok kalibotan nagatuon sa samang Kasulatanhong mga ulohan nga may deperensiyang pila ra ka oras sa usag usa. Ang panaghiusa sa organisasyon ni Jehova maoy modernong-adlaw nga milagro niining nabahin nga kalibotan.
56. (a) Unsang mga kaayohan ang imong madawat gikan sa pagpakig-uban sa organisasyon ni Jehova? (b) Kon motungha ang mga suliran, unsay angay nimong sanong? (c) Nganong hinungdanong imong ipahinungod ang imong kinabuhi kang Jehova?
56 Samtang makig-uban kang regular sa katawhan ni Jehova, kinahanglang imong isul-ob ang “bag-ong pagkatawo” ug ugmaron ang mga bunga sa espiritu sa Diyos—“gugma, kalipay, pakigdait, hataas-nga-pailob, kalulot, pagkamaayo, pagtuo, kalumo, pagpugong-sa-kaugalingon.” (Colosas 3:10, 12-14; Galacia 5:22, 23) Kini mohatag kanimog halalom nga katagbawan. Mahimong matag karon ug unya ikaw may mga sulirang pagabuntogon tungod kay ikaw nagakinabuhi sa hiwi nga kalibotan ug usab tungod sa kaugalingon nimong mga pagkadili-hingpit. Apan si Jehova motabang kanimo. Ang iyang Pulong nagapasalig niadtong sinserong nagasingkamot sa pagpahimuot kaniya: “Ayaw kamo kabalaka sa bisan unsa, apan sa tanang butang pinaagi sa pag-ampo ug pangaliyupo uban ang pasalamat ipahibalo ninyo ang inyong mga hangyo ngadto sa Diyos; ug ang kalinaw sa Diyos nga molabaw sa tanang hunahuna magapanalipod sa inyong mga kasingkasing ug inyong mga gahom sa panghunahuna pinaagi kang Kristo Jesus.” (Filipos 4:6, 7) Ikaw madani sa gugma ni Jehova, mao nga buot nimong moalagad kaniya. Ang mga Saksi ni Jehova malipay sa pagpakita kanimo sa unsang paagi ikaw makapahinungod sa imong kinabuhi ngadto niining mahigugmaong Diyos ug mahimong usa sa iyang pinaborang mga saksi. (Salmo 104:33; Lucas 9:23) Oo, kini usa ka pribilehiyo. Palandonga ra! Ingong magsisimba ni Jehova, ikaw makapangab-ot sa tumong nga kinabuhing walay kataposan diha sa usa ka paraiso dinhi sa yuta.—Sofonias 2:3; Isaias 25:6, 8.
57. (a) Sa bag-ong sistema, unsang suod nga relasyon ang anaa tali sa Diyos ug sa katawhan? (b) Unsa ang pipila sa mga panalangin nga imo unyang matagamtam?
57 Nan, magpadayon sa pagtuon ug pag-uswag diha sa gugma ug pagpabili kang Jehova nga Diyos, sa iyang Anak, ug sa langitnong kagamhanan sa pagkamatarong. Sa pagbatbat sa kagamhanan sa Diyos ug sa mga panalanging ibubo niana sa katawhan, ang tagna sa Bibliya nagaingon: “Tan-awa! Ang balongbalong sa Diyos nagauban sa katawhan, ug siya magapuyo uban kanila, ug sila mahimong iyang mga katawhan. Ug ang Diyos mismo magauban kanila.” Ang “Diyos mismo,” kinsa binayaw kaayo nga labaw sa hakog, malaglagong pagmando sa tawo niining adlawa, masuod kaayo sama sa usa ka malulutong Amahan ngadto sa tanang nahigugma ug nagasimba kaniya nianang bag-ong sistema. Sa pagkamatuod, aduna unyay usa ka relihiyon, ang matuod nga pagsimba ni Jehova nga Diyos, ug ang iyang mga magsisimba magpahimulos sa suod nga relasyon nga iya sa mga anak ngadto sa Amahan. Pagkamahigugmaon nga Amahan iyang ipadayag ang iyang kaugalingon! “Ug iyang pagapahiran ang tanang luha gikan sa ilang mga mata, ug ang kamatayon mawala na, ni may pagbalata ni paghilak ni kasakit pa. Ang unang mga butang miagi na.”—Pinadayag 21:3, 4.
58. Nganong makasalig ka nga ‘bag-ohon ni Jehova ang tanang butang’?
58 Busa ang dakong milagro sa pagtukod sa usa ka paraisong yuta ilalom sa hingpit langitnong kagamhanan matuman na. Kini tino sama sa pagkatino nga ang adlaw mosilang ug mosalop ugma. Kay ang mga saad ni Jehova nga Diyos, ang Maglalalang sa langit ug sa yuta, sa kanunay “matinumanon ug matuod.” Siya mao ang nagapahayag gikan sa iyang trono sa langit: “Tan-awa! Ginabag-o ko ang tanang butang.”—Pinadayag 21:5.
Sa pagsubli niining pulyetoha, unsaon nimo pagtubag ang mosunod nga mga pangutana?
Sa unsang mga paagi ang Bibliya talagsaon?
Unsay imong nasayran mahitungod sa Diyos?
Kinsa si Kristo Jesus?
Kinsa si Satanas nga Yawa?
Nganong gitugotan sa Diyos ang pagkadaotan?
Nganong ang tawo mamatay?
Unsa ang kahimtang sa mga patay?
Unsa ang lukat?
Diin ug sa unsang paagi mahitabo ang pagkabanhaw?
Unsa ang Gingharian, ug unsay pagabuhaton niini?
Unsa ang “ilhanan” sa “konklusyon sa sistema sa mga butang”?
Sa unsang paagi ikaw makaandam alang sa kinabuhing walay kataposan sa Paraiso?
[Mga footnote]
a Mga reperensiya sa Bibliya sa pagpaluyo sa mga parapo sa ibabaw: (1) Buhat 17:26; Salmo 46:9; Miqueas 4:3, 4; Isaias 65:21-23; (2) Isaias 65:25; 11:6-9; 55:12, 13; Salmo 67:6, 7; (3) Job 33:25; Isaias 35:5, 6; 33:24; Salmo 104:24; (4) Isaias 55:11.
b Gawas kon ipaila, ang mga kinutlo sa Kasulatan niining basahona nagagikan sa modernog-pinulongang New World Translation of the Holy Scriptures, 1984 nga edisyon.
c Monarchs and Tombs and Peoples—The Dawn of the Orient, panid 25.
d Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature, ni J. McClintock ug J. Strong, Tomo 8, panid 908.
[Mga hulagway sa panid 13]
Ingong usa ka linalang, ang tawo labaw kaayo kay sa mga hayop
[Hulagway sa panid 18]
Si Jesus, katumbas sa hingpit nga tawo si Adan