Mga Tun-anan sa Dinasig nga Kasulatan ug sa Ilang Luyong Kasayoran

Tun-anan Numero 1​—Usa ka Pagduaw sa Yutang Saad

Ang mga rehiyon sa yuta, pisikal nga kinaiya niini, kabukiran ug kawalogan niini, kasubaan ug kalanawan niini, ug klima, yuta, ug kadaiya sa katanoman niini.

1. (a) Ngano ang ngalan “Yutang Saad” labing haom? (b) Unsang mahimayaong paaboton ang mahimong naa sa hunahuna samtang atong gisusi ang geograpiya sa yuta?

ANG mga utlanan sa karaan Yutang Saad gipahaluna ni Jehova nga Diyos. (Ex. 23:31; Num. 34:1-12; Jos. 1:4) Sulod sa daghang kasiglohan kining dapita gipunting sa pipila ingon yuta sa Palestina, ngalan nga gikan sa Latin nga Palaestina ug sa Gregong Pa·lai·stiʹne. Kining ulahing pulong gikuha sa Hebreohanong Peleʹsheth. Sa Hebreohanong Kasulatan, ang Peleʹsheth gihubad “Pilistia,” ug kini dunay reperensiya lamang sa teritoryo sa mga Pilistihanon, kinsa mga kaaway sa katawhan sa Diyos. (Ex. 15:14) Bisan pa, sanglit gisaad ni Jehova kining yuta sa matinumanong Abraham ug sa iyang mga kaliwat, ang ngalan “Yutang Saad,” o “Yutang Gisaad,” labing haom. (Gen. 15:18; Deut. 9:27, 28; Heb. 11:9) Kining yuta talagsaon sa kadaiya sa geograpiya niini, nga gilakip niining gamay nga dapit ang daghan sa linaing kinaiya ug kahilabihan nga makaplagan sa tibuok yuta. Kon si Jehova makahatag sa panulondon sa iyang karaang mga saksi sa maong yutang saad uban sa tanang kadaiya sa katahom, nan piho siya makahatag sa iyang dedikadong mga magsisimba sa mahimayaon bag-ong kalibotan nga paraiso lukop sa tibuok yuta, uban sa kabukiran, kawalogan, kasubaan, ug kalanawan, sa pagdala kanila sa kalipay. Karon tagdon nato ang geograpikong kinaiya sa Yutang Saad, samtang kita moduaw sa panaw sa handurawan.a

HENERAL NGA GIDAK-ON

2. Sa unsang gidak-on sa Yutang Saad mipuyo ang mga Hudiyo, ug sa unsa dugang teritoryo?

² Sumala sa hatag-Diyos nga mga utlanan niini ingon sa gipahayag sa Numeros 34:1-12, ang yutang gisaad sa Israel usa ka nipis nga tabas sa teritoryo. Kini mga 480 ka kilometro gikan sa amihanan pa habagatan ug mga 56 ka kilometro ang gilapdon, sa kasarangan. Sa panahon lamang sa pagmando nila Haring David ug Solomon nga ang entirong dapit nga gisaad giokupar sa militar, uban sa pagkontrolar sa daghan sakop nga katawhan. Bisan pa, ang luna nga aktuwal gipuy-an sa mga Hudiyo kasagaran gihubit ingon mikobre gikan sa Dan ngadto sa Berseba, distansiya nga mga 240 ka kilometro gikan sa amihanan pa habagatan. (1 Hari 4:25) Ang distansiya tabok sa yuta gikan sa Bukid Karmelo ngadto sa Dagat sa Galilea mga 51 ka kilometro, ug sa habagatan diin ang kabaybayonan Mediteranyo anam-anam mikurba ngadto sa habagatan-kasadpan, kini kapin sa 80 ka kilometro gikan sa Gasa ngadto sa Patay nga Dagat. Kining gipuy-ang dapit kasadpan sa Suba Jordan undan lamang sa mga 15,000 ka kilometro kuwadrado. Bisan pa, ang mga Israelita dugang mipuyo sa kayutaan silangan sa Jordan (kayutaan nga wala gilakip sa orihinal gisaad nga mga utlanan), sa paghimo sa total gipuy-an nga teritoryo kubos ug diyotay sa 26,000 ka kilometro kuwadrado.

NATURAL NGA MGA REHIYON

3. Ginamit ang mapa “Natural nga mga Rehiyon sa Yutang Saad” uban sa parapo, sa mubo ilha ang mga dapit nga gilakip sa mosunod natural nga dibisyon sa yuta: (a) kapatagan kasadpan sa Jordan, (b) mga rehiyon sa kabukiran kasadpan sa Jordan, (c) kabukiran ug ibabaw-kapatagan silangan sa Jordan.

³ Ang atong duaw sa Yutang Saad modala kanato latas sa mosunod natural nga dibisyon sa yuta. Ang laraw sa ubos motagana sa yawi sa duyog nga mapa, gipakita ang banabana nga mga utlanan sa mga dapit nga gihisgotan.

Geograpikong mga Rehiyon

A. Kabaybayonan sa Dakong Dagat.—Jos. 15:12.

B. Kapatagan Kasadpan sa Jordan

1. Patag sa Aser.—Maghu. 5:17.

2. Baybayon sa Dor.—Jos. 12:23.

3. Patag Daplin sa Baybayon sa Saron.​—1 Cron. 27:29; Awit 2:1.

4. Patag sa Pilistia.—Gen. 21:32; Ex. 13:17.

5. Walog sa Sentral Silangan-Kasadpan

a. Patag sa Megido (Esdraelon).—2 Cron. 35:22.

b. Ubos nga Patag sa Jesreel.—Maghu. 6:33.

C. Mga Rehiyon sa Kabukiran Kasadpan sa Jordan

1. Kabungtoran sa Galilea.—Jos. 20:7; Isa. 9:1.

2. Kabungtoran sa Karmelo.—1 Hari 18:19, 20, 42.

3. Kabungtoran sa Samarya.—Jer. 31:5; Amos 3:9.

4. Sepela.—Jos. 11:2; Maghu. 1:9.

5. Kabungtoran sa Juda.—Jos. 11:21.

6. Kamingawan sa Juda (Jesimon).—Maghu. 1:16; 1 Sam. 23:19.

7. Negeb.—Gen. 12:9; Num. 21:1.

8. Kamingawan sa Paran.—Gen. 21:21; Num. 13:1-3.

D. Dakong Araba (Walog Liki).—2 Sam. 2:29; Jer. 52:7.

1. Dal-as sa Hula

2. Rehiyon Libot sa Dagat sa Galilea.—Mat. 14:34; Juan 6:1.

5. Araba (pa habagatan gikan sa Dagat Asin).—Deut. 2:8.

1. Yuta sa Basan.—1 Cron. 5:11; Sal. 68:15.

2. Yuta sa Galaad.—Jos. 22:9.

4. Ibabaw-patag sa Bukid Edom.—Num. 21:4; Maghu. 11:15.

F. Kabukiran sa Lebanon.—Jos. 13:5.

A. KABAYBAYONAN SA DAKONG DAGAT

4. Unsa ang kinaiya ug klima sa kabaybayonan?

⁴ Gisugdan ang atong duaw gikan sa kasadpan, atong makita una ang kabaybayonan nga mikatay subay sa matahom, asul nga Mediteranyo. Tungod sa dakong katag sa pinadpad nga balas, ang bugtong maayo natural nga dunggoanan ubos sa Bukid Karmelo mao ang sa Jope; apan amihanan sa Karmelo dunay daghan maayo natural nga mga dunggoanan. Ang mga Penisyanhon, kinsa nagkinabuhi sa yuta subay niining parte sa baybayon, nahimong bantogan sakayanong katawhan. Ang kasarangan tinuig nga temperatura subay sa hayag-adlaw nga kabaybayonan mao ang makapahimuot 19° C., bisan pa ang mga ting-init labihan ka init, uban sa kasarangang temperatura sa adlaw nga mga 34° C. sa Gasa.

B-1 PATAG SA ASER

5, 6. Hubita sa mubo (a) ang Patag sa Aser, (b) ang baybayon sa Dor.

⁵ Kining patag sa baybayon mikatay sa amihanan gikan sa Bukid Karmelo sulod sa mga 40 ka kilometro. Ang kinadak-ang gilapdon niini mga 13 ka kilometro, ug kini bahin sa yuta nga gitudlo sa tribo ni Aser. (Jos. 19:24-30) Kini tabunok nga luna sa patag ug maayog abot, mitagana sa pagkaon sa harianong lamesa ni Solomon.—Gen. 49:20; 1 Hari 4:7, 16.

B-2 BAYBAYON SA DOR

⁶ Kining luna sa yuta diha sa ngilit sa Katay Karmelo sulod sa mga 32 ka kilometro. Kini mga upat ka kilometro ra sa gilapdon. Sa aktuwal kini luna sa yuta sa baybayon nga nahaluna taliwala sa Karmelo ug Mediteranyo. Sa habagatang bahin niini, naa ang dunggoanang siyudad sa Dor, ug habagatan niini, misugod ang pinadpad nga balas. Ang kabungtoran luyo sa Dor mipaturok sa piniling pagkaon alang sa mga bangkete ni Solomon. Usa sa mga anak-babaye ni Solomon naminyo sa deputado niining rehiyon.—1 Hari 4:7, 11.

B-3 PATAG DAPLIN SA BAYBAYON SA SARON

7. (a) Sa unsang paagi ang Saron gipunting sa tagna, ug ngano? (b) Sa Hebreohanong panahon alang sa unsa kining rehiyon gigamit?

⁷ Tungod sa sanglitanang katahom sa mga bulak niini, haom nga gihisgotan ang Saron sa matagnaong panan-awon ni Isaias sa gipasig-uling yuta sa Israel. (Isa. 35:⁠2) Kini tabunok, maayo-pagkatubig nga yuta. Kini patag nga nagkadaiya gikan sa 16 ngadto 19 ka kilometro sa gilapdon, nga mikatay sa mga 64 ka kilometro pa habagatan gikan sa baybayon sa Dor. Sa Hebreohanong panahon ang kakahoyang tugas mitubo sa amihanang bahin sa Saron. Daghang panon misibsib didto human ang ani. Sa panahon ni Haring David, ang harianong mga panon gihuptan sa Saron. (1 Cron. 27:29) Karon ang halapad nga kasitrosan makaplagan niining dapit.

B-4 PATAG SA PILISTIA

8. Diin ang Patag sa Pilistia, ug unsa ang mga kinaiya niini?

⁸ Kining luna sa yuta nahaluna habagatan sa Saron, sa gitas-on nga mga 80 ka kilometro subay sa baybayon ug mga 24 ka kilometro pa ilaya. (1 Hari 4:21) Ang pinadpad nga balas subay sa baybayon misuot sa gilay-on nga unom ka kilometro. Kini balodbalod nga patag, nga misaka ingon kabalilinhan gikan sa 30 ka metro ngadto sa 200 ka metro luyo sa Gasa sa habagatan. Tabunok ang yuta; apan dili dagaya ang ulan, ug naa kanunay ang peligro sa hulaw.

B-5 WALOG SA SENTRAL SILANGAN-KASADPAN

9. (a) Unsang duha ka bahin milangkob sa walog sa sentral silangan-kasadpan, ug unsa ang praktikal nga bili niini? (b) Pinaagi sa paggamit sa mga diagrama sa “Kinaiyanhong mga Cross Section sa Yutang Saad,” hubita ang heneral nga topograpiya niining dapita.

⁹ Ang walog sa sentral silangan-kasadpan aktuwal gilangkoban sa duha ka bahin, ang Walog sa Patag sa Megido, o Esdraelon, sa kasadpan, ug sa Ubos nga Patag sa Jesreel sa silangan. (2 Cron. 35:22; Maghu. 6:33) Kining entirong walog sentral mitanyag sa sayon tabok-yutang panaw gikan sa walog liki sa Jordan ngadto sa Kabaybayonan Mediteranyo, ug kini nahimong importante nga ruta sa patigayon. Ang Patag sa Megido gilimasan sa walog sulog sa Kison, nga migula latas sa hiktin nga kal-ang taliwala sa Bukid Karmelo ug sa kabungtoran sa Galilea ngadto sa Patag sa Aser ug gikan didto ngadto sa Mediteranyo. Kining kasarangang agianan sa tubig mauga sulod sa mga bulan sa ting-init, apan usahay kini mahimong sulog.—Maghu. 5:21.

10. (a) Hubita ang Ubos nga Patag sa Jesreel. (b) Uban sa unsang mga hitabo sa Bibliya kining dapita nalangkit?

¹⁰ Ang Ubos nga Patag sa Jesreel mihubas pa habagatan-silangan ngadto sa Jordan. Kining walog agianan, ang Patag sa Jesreel, mga 3.2 ka kilometro sa gilapdon ug mikobre sa distansiya nga duolan sa 19 ka kilometro. Ang kahabog misugod sa kapin 90 ka metro, ug kini anam-anam kanaog sa mga 120 ka metro ubos sa nibel sa dagat duol sa Betsan. Kining entiro walog sentral tabunok kaayo, ang dapit sa Jesreel usa sa kinatabunokang bahin sa entirong yuta. Ang Jesreel mismo nagkahulogan ang “Diyos Mopugas ug Binhi.” (Ose. 2:22) Ang Kasulatan misulti sa kahimuot ug katahom niining distrito. (Gen. 49:15) Ang Megido ug Jesreel estratehiko sa mga gubat nga giaway sa Israel ug palibot nga mga nasod, ug dinhi nga sila Barak, Gideon, Haring Saul, ug Jehu nakig-away.—Maghu. 5:19-21; 7:12; 1 Sam. 29:1; 31:1, 7; 2 Hari 9:27.

C-1 KABUNGTORAN SA GALILEA

11, 12. (a) Sa unsang gilapdon ang Galilea nalangkit sa ministeryo ni Jesus, ug kinsa ang gikan niining distrito? (b) Tandia ang Ubos nga Galilea uban sa Ibabaw nga Galilea.

¹¹ Niining habagatang dapit sa kabungtoran sa Galilea (ug libot sa Dagat sa Galilea) nga gihimo ni Jesus ang dakodakong bahin sa iyang bulohaton sa pagpanaksi sa ngalan ni Jehova ug sa Gingharian. (Mat. 4:15-17; Mar. 3:7) Kadaghanan sa mga sumusunod ni Jesus, lakip ang tanan 11 sa iyang matinumanong apostol, gikan sa Galilea. (Buh. 2:7) Niining distrito, usahay gitawag Ubos nga Galilea, ang yuta sa matuod makapahimuot, ang kabungtoran mosaka dili mokapin sa 600 ka metro. Gikan sa tingtugnaw ngadto sa tingpamulak, waykakulang sa ulan ibabaw niining makapahimuot nga yuta, ug busa kini dili rehiyon nga disyerto. Sa tingpamulak ang matag hanayhay sa bungtod misilak uban sa mga bulak, ug ang matag dal-as sa walog dagaya sa abot. Niining gagmay ibabaw-kapatagan, naa ang tabunok nga yuta alang sa panguma, ug ang kabungtoran haom kaayo alang sa pagpatubo sa mga kahoy nga olibo ug mga paras. Ang mga lungsod nga nabantog sa Bibliya niining dapit mao ang Nasaret, Kana, ug Nain. (Mat. 2:22, 23; Juan 2:1; Luc. 7:11) Kining dapit mihatag kang Jesus sa bahandianong impormasyon sa pagmugna sa iyang mga ilustrasyon.—Mat. 6:25-32; 9:37, 38.

¹² Sa amihanang dapit, o Ibabaw nga Galilea, ang kabungtoran misaka kapin sa 1,100 ka metro, nga, sa epekto, nahimong tiilan sa Kabukiran sa Lebanon. Ang Ibabaw nga Galilea halayo ug gipadpad-hangin, ug kusog ang ulan. Sa panahon sa Bibliya ang kasadpang hanayhay baga nga kalasangan. Kining rehiyon gitudlo sa tribo ni Neptali.—Jos. 20:7.

C-2 KABUNGTORAN SA KARMELO

13. (a) Unsa sa aktuwal ang Karmelo? (b) Unsang hisgot niini ang gihimo sa Bibliya?

¹³ Ang tahud sa Bukid Karmelo migawal nga harianon ngadto sa Dagat Mediteranyo. Ang Karmelo aktuwal katay sa kabungtoran, mga 48 ka kilometro sa gitas-on, misaka sa gihabugon nga 545 ka metro ibabaw sa dagat. Gikan kini sa kabungtoran sa Samarya ngadto sa Mediteranyo, ug ang lawis niini, miporma sa pangunang tagaytay sa amihanan-kasadpang punta, dimakalimtan sa kaanyag ug katahom niini. (Awit ni Sol. 7:5) Ang ngalan Karmelo nagkahulogan “Prutasan,” nga haom kaayo niining tabunok habog nga lawis, nga gidayandayanan sa nabantog nga mga parasan ug mga prutasan ug mga kahoy nga olibo. Gigamit kini sa Isaias 35:2 ingon simbolo sa mabungahong himaya sa gipasig-uli nga yuta sa Israel: ‘Ang katahom sa Karmelo kinahanglan ihatag niini.’ Dinhi gihagit ni Elias ang mga saserdote ni Baal ug “ang kalayo ni Jehova nanaog” ingon pruweba sa iyang supremasiya, ug gikan dinhi sa tumoy sa Karmelo gidapit ni Elias ang pagtagad sa gamay nga panganod nga nahimong dakong ulan, sa ingon milagro nga mitapos sa hulaw sa Israel.—1 Hari 18:17-46.

C-3 KABUNGTORAN SA SAMARYA

14. Unsang mga tribo ang mipuyo sa kabungtoran sa Samarya, ug alang sa unsang mga abot kining dapita angay?

¹⁴ Ang habagatang bahin niining rehiyon mas bungtoron, misaka ibabaw sa 900 ka metro sa silangan. (1 Sam. 1:1) Niining rehiyon, dunay mas kusog ug mas kasaligang ulan kay sa Juda sa habagatan. Kining rehiyon gipuy-an sa mga kaliwat ni Epraim, batan-ong anak-lalaki ni Jose. Ang amihanang bahin niining rehiyon, nga gihatag sa katunga tribo ni Manases, magulang anak-lalaki ni Jose, milangkob sa mga dal-as sa walog ug gagmay nga kapatagan nga gilibotan sa kabungtoran. Ang bungtorong yuta dili kaayo tabunok, bisan pa dunay kaparasan ug kaolibohan, nga nahimo pinaagi sa pagterasa sa ubos nga kabungtoran. (Jer. 31:5) Bisan pa, ang dakodakong mga dal-as sa walog maayo kaayo alang sa pagpatubo sa lugas ug naandang panguma. Daghang siyudad nia niining rehiyon sa panahon sa Bibliya. Sulod sa panahon sa amihanang gingharian, gitagana ni Manases ang tulo ka sunodsunod kabisera—Sikem, Tirsa, ug Samarya—ug ang entirong rehiyon gitawag Samarya, awat sa kabisera.—1 Hari 12:25; 15:33; 16:24.

15. (a) Sa unsang paagi ang panalangin ni Moises kang Jose natuman sa rehiyon sa Samarya? (b) Sa unsang paagi kining yuta dugang gipanalanginan sulod sa panahon ni Jesus?

¹⁵ Ang panalangin ni Moises kang Jose matuod natuman niining yuta. “Mahitungod kang Jose siya miingon: ‘Hinaot unta ang iyang yuta padayon nga panalanginan ni Jehova uban sa bililhong mga butang sa langit, uban sa yamog, . . . ug uban sa bililhong mga butang, sa bunga sa lunar nga mga bulan, ug uban sa labing bililhon gikan sa kabukiran sa silangan, ug uban sa bililhong mga butang sa walay katinoan dayon nga kabungtoran.’” (Deut. 33:13-15) Oo, kini makapahimuot nga yuta. Ang kabukiran niini baga ug kalasangan, ang mga walog niini mabungahon, ug kini napuno sa mauswagon ug daghan-populasyon nga mga siyudad. (1 Hari 12:25; 2 Cron. 15:8) Sa ulahing panahon si Jesus miwali sa yuta sa Samarya, ingon sa gibuhat sa iyang mga disipolo, ug ang Kristiyanidad nakakaplag sa daghang dumadapig didto.—Juan 4:4-10; Buh. 1:8; 8:1, 14.

C-4 SEPELA

16. (a) Unsa ang kinaiya sa Sepela? (b) Unsa ang importansiya niining distrito sa panahon sa Bibliya?

¹⁶ Samtang ang ngalan Sepela nagkahulogan “Ubosyuta,” kini sa aktuwal bungtorong dapit nga misaka sa gihabugon nga mga 450 ka metro sa habagatang bahin ug gitadlas sa kawalogan nga midagan gikan silangan pa kasadpan. (2 Cron. 26:10) Kini misaka silangan sa baybayon nga patag sa Pilistia ug isipon ubosyuta lamang kon itandi uban sa hataas nga kabungtoran sa Juda ngadto sa silangan. (Jos. 12:8) Ang kabungtoran niini, nga gilukop sa mga kahoy sikomoro, karon misuporta sa kaparasan ug kaolibohan. (1 Hari 10:27) Daghan kini ug mga siyudad. Sa kasaysayan sa Bibliya kini mialagad ingon sona nga sagang taliwala sa Israel ug mga Pilistihanon o bisan unsa misulong kasundalohan nga misulay sa pagsulod sa Juda gikan sa direksiyon sa patag sa baybayon.—2 Hari 12:17; Abd. 19.

C-5 KABUNGTORAN SA JUDA

17. (a) Unsa ka mabungahon ang kabungtoran sa Juda sa panahon sa Bibliya, ug unsa na man karon? (b) Alang sa unsa ang Juda giisip nga maayong dapit?

¹⁷ Kini taas batoon nga dapit mga 80 ka kilometro ang gitas-on ug menos 32 ka kilometro ang gilapdon, uban sa gihabugon nga nagkadaiya gikan sa 600 ngadto 1,000 ka metro ibabaw sa nibel sa dagat. Sa panahon sa Bibliya ang dapit gitabonan sa kakahoyan, ug labi na sa kasadpang hanayhay, ang kabungtoran ug kawalogan mabungahon uban sa mga lugas, kaolibohan, ug kaparasan. Kini distrito nga dagaya sa abot sa maayong lugas, lana, ug bino alang sa Israel. Labi na ang dapit libot sa Jerusalem miantos ug dakong pagkawala sa lasang sukad sa panahon sa Bibliya ug busa makita nga daw hupas kon itandi sa kon unsa kini kanhi. Sa tingtugnaw, ang niyebe usahay mahulog sa taastaas nga gihabugon sa sentro, ingon sa Betlehem. Sa karaang panahon ang Juda giisip maayong dapit alang sa mga siyudad ug mga kuta, ug sa samok nga mga panahon ang katawhan mahimong mokagiw niining kabukiran alang sa kahilwasan.—2 Cron. 27:4.

18. (a) Kanus-a ang Jerusalem nahimong kabisera sa Israel ug Juda? (b) Unsa ang pipila ka makapainteres nga kinaiya sa siyudad?

¹⁸ Talagsaon sa kasaysayan sa Juda ug Israel mao ang Jerusalem, usab gitawag Sion, sunod sa ngalan sa kuta niini. (Sal. 48:1, 2) Sa orihinal kini ang siyudad sa Jebus sa Kanaan, nahaluna sa taas yuta ibabaw sa tagboanan sa Walog Hinom ug Walog Kidron. Human kini gibihag ni David ug gihimo kini nga kabisera, kini gipalapad pa amihanan-kasadpan, ug sa kaulahian kini mikobre usab sa Walog Tyropoeon. Sa lakaw sa panahon ang Walog Hinom gitawag Gehenna. Tungod kay ang mga Hudiyo mihimog mga halad idolatroso didto, gideklara kini nga hugaw ug gihimo kini nga labayanan sa basura ug sa patay nga mga lawas sa talamayong mga kriminal. (2 Hari 23:10; Jer. 7:31-33) Busa, ang mga kalayo niini nahimong simbolo sa bug-os nga pagkahanaw. (Mat. 10:28; Mar. 9:47, 48) Ang Jerusalem mikuha ug limitado nga abiyo lamang sa tubig gikan sa Danaw sa Siloe, kasadpan sa Walog Kidron, ug giprotektahan ni Hesekias kini pinaagi sa pagtukod sa gawas nga paril sa paglakip niini sulod sa siyudad.—Isa. 22:11; 2 Cron. 32:2-5.

C-6 KAMINGAWAN SA JUDA (JESIMON)

19. (a) Sa unsang paagi ang Jesimon haom sa kahulogan sa ngalan niini? (b) Unsang mga hitabo sa Bibliya ang nahitabo niining rehiyon?

¹⁹ Jesimon ang ngalan sa Bibliya alang sa Kamingawan sa Juda. Kini nagkahulogan “Disyerto.” (1 Sam 23:19, nota sa ubos) Kamahubiton ug kahaom niining ngalan! Ang kamingawan gilangkoban sa gansangon silangan nga mga hanayhay sa hupas tisason nga mga porma sa kabungtoran sa Judea, nga mikanaog sa gihabugon kapin sa 900 ka metro sa 24 ka kilometro samtang miduol kini sa Patay nga Dagat, diin dunay paril sa gansangon nga mga pangpang. Walay mga siyudad ug pipila lang ang mga molupyo sa Jesimon. Niining kamingawan sa Juda nga si David mikagiw gikan kang Haring Saul, taliwala niining kamingawan ug sa Jordan nga si Juan Bawtista miwali, ug niining rehiyon nga si Jesus miretiro sa dihang mipuasa sa 40 ka adlaw.b—1 Sam. 23:14; Mat. 3:1; Luc. 4:1.

C-7 NEGEB

20. Hubita ang Negeb.

²⁰ Habagatan sa kabungtoran sa Juda nahaluna ang Negeb, diin ang mga patriarka Abraham ug Isaac mipuyo sa daghang katuigan. (Gen. 13:1-3; 24:62) Ang Bibliya mipunting usab sa habagatang bahin niining dapit ingon “kamingawan sa Sin.” (Jos. 15:1) Ang bahin-mala nga Negeb mikatay gikan sa distrito sa Berseba sa amihanan pa Kades-barnea sa habagatan. (Gen. 21:31; Num. 13:1-3, 26; 32:8) Ang yuta mikanaog gikan sa kabungtoran sa Juda pinaagi sa sunodsunod nga tagaytay, nga midagan silangan ug kasadpan, sa paagi nga mitanyag sa natural nga babag sa trapiko o pagsulong gikan sa habagatan. Ang yuta nahulog pahilayo gikan sa kabungtoran sa silangang bahin sa Negeb ngadto sa patag disyerto sa kasadpan, subay sa baybayon. Makaplagan sa ting-init ang yuta ingon hupas sama sa disyerto, gawas sa haduol sa pipila ka walog sulog. Bisan pa, ang tubig mahimong mabatonan pinaagi sa pagpatidlom ug atabay. (Gen. 21:30, 31) Ang modernong Estado sa Israel mitubig ug miugmad sa mga bahin sa Negeb. “Ang suba sa Egipto” mitimaan sa habagatan-kasadpan nga utlanan sa Negeb ingon man bahin sa habagatang utlanan sa Yutang Saad.—Gen. 15:18.

C-8 KAMINGAWAN SA PARAN

21. Diin ang Paran, ug unsang papel ang gidula niini sa kasaysayan sa Bibliya?

²¹ Habagatan sa Negeb ug mitipon uban sa Kamingawan sa Sin nahaluna ang Kamingawan sa Paran. Sa pagbiya sa Sinai, gitabok sa mga Israelita kining kamingawan sa ilang dalan pa Yutang Saad, ug gikan sa Paran gipadala ni Moises ang 12 ka espiya.—Num. 12:16–13:3.

D. DAKONG ARABA (WALOG LIKI)

22. Pinaagi sa paggamit sa mapa sa panid 272 ug sa mga diagrama sa panid 273, uban sa parapo, sa mubo hubita ang pangunang kinaiya sa Araba (Walog Liki) ug sa ilang relasyon sa teritoryo sa palibot.

²² Usa sa labing talagsaong porma sa yuta niining yuta mao ang dakong Walog Liki. Sa Bibliya, ang bahin nga mitadlas latas sa Yutang Saad gikan sa amihanan pa habagatan gitawag “Araba.” (Jos. 18:18) Sa 2 Samuel 2:29 kining siak sa haklap sa yuta gihubit ingon lugot. Sa amihanan niini mao ang Bukid Hermon. (Jos. 12:1) Gikan sa tiilan sa Hermon, ang Walog Liki mikanaog sa hinanali pa habagatan ngadto sa mga 800 ka metro ubos sa nibel sa dagat sa kahiladman sa Patay nga Dagat. Gikan sa habagatang tumoy sa Patay nga Dagat, ang Araba mipadayon, misaka kapin sa 200 ka metro ibabaw sa nibel sa dagat sa tungatunga taliwala sa Patay nga Dagat ug Gulpo sa ʽAkaba. Human niini kini tuling mikanaog ngadto sa init-init nga tubig sa silangang tumoy sa Pulang Dagat. Ang miduyog seksiyon nga mga mapa mipakita sa relasyon sa Walog Liki sa yuta sa palibot.

D-1 DAL-AS SA HULA

23. Uban sa unsa nalangkit ang rehiyon sa Hula sa panahon sa Bibliya?

²³ Gikan sa tiilan sa Bukid Hermon, ang Walog Liki daling nahulog kapin 490 ka metro ngadto sa rehiyon sa Hula, nga naa sa nibel sa dagat. Kining distrito maayong pagkatubig ug nagpabilin nga lunhaw matahom bisan pa sa init nga mga bulan sa ting-init. Niining dapit nga ang mga Dananhon mipuyo sa ilang siyudad sa Dan, mialagad ingon idolatrosong sentro sa pagsimba gikan sa panahon sa mga maghuhukom ngadto sa panahon sa napulo-tribo nga gingharian sa Israel. (Maghu. 18:29-31; 2 Hari 10:29) Didto sa Cesarea Filipo, lungsod duol sa dapit sa karaang Dan, nga gikumpirmar ni Jesus sa iyang mga disipolo nga siya ang Kristo, ug daghan mituo nga kini sa duol nga Bukid Hermon ang kausaban sa dagway nahitabo unom ka adlaw sa ulahi. Gikan sa Hula, ang Walog Liki milugsong ngadto sa Dagat sa Galilea, nga nahaluna mga 210 ka metro ubos sa nibel sa dagat.—Mat. 16:13-20; 17:1-9.

D-2 REHIYON LIBOT SA DAGAT SA GALILEA

24. (a) Unsang ubang ngalan gitawag ang Dagat sa Galilea sa Bibliya? (b) Unsa ang kasama sa palibot niini sa adlaw ni Jesus?

²⁴ Ang Dagat sa Galilea ug palibot niini makapahimuot.c Ang interes nianang rehiyon mitugbaw tungod sa daghang insidente sa ministeryo ni Jesus nga nahitabo didto. (Mat. 4:23) Ang dagat gitawag usab Lanaw sa Genesaret, o Chinnereth, ug Dagat Tiberias. (Luc. 5:1; Jos. 13:27; Juan 21:1) Kini sa matuod porma-kasingkasing nga lanaw, halos 21 ka kilometro ang gitas-on por 11 ka kilometro ang gilapdon sa kinahalaparang punto niini, ug milangkob sa importante nga pundohanan sa tubig alang sa tibuok yuta. Kini suod gitak-opan sa kabungtoran halos sa tagsa ka kilid. Ang ibabaw sa lanaw mga 210 ka metro ubos sa nibel sa dagat, nga miresulta sa makapahimuot, init-init nga tingtugnaw ug taas kaayo, init nga mga ting-init. Sa mga adlaw ni Jesus, kini ang sentro sa maayo pagkaugmad nga industriya sa panagat, ug ang mauswagong mga siyudad sa Korasin, Betsaida, Kapernaum, ug Tiberias nahaluna sa o duol sa lapyahan sa lanaw. Ang kalinaw sa lanaw daling masamok sa mga unos. (Luc. 8:23) Ang gamay nga patag sa Genesaret, porma triyangulo, nahaluna sa amihanan-kasadpan sa lanaw. Ang yuta tabunok, nagpatungha halos sa tagsa ka matang sa abot nga hiilhan sa Yutang Saad. Sa tingpamulak ang malipayon kolor nga mga hanayhay misilak sa kadan-ag nga bisan asa wahilabwi sa yuta sa Israel.d

D-3 DISTRITO SA WALOG JORDAN (GHOR)

25. Unsa ang pangunang kinaiya sa Walog Jordan?

²⁵ Kining entiro samag-lugot dulhogong walog gitawag usab “Araba.” (Deut. 3:17) Ang mga Arabo karon mipunting niini ingon Ghor, nagkahulogan “Hulpa.” Ang walog misugod sa Dagat sa Galilea ug kasagaran halapad—mga 19 ka kilometro ang gilapdon sa ubang mga dapit. Ang Suba Jordan mismo nahaluna mga 46 ka metro ubos sa patag sa walog, mituyok ug miliyo sa usa ka kurso sa 320 ka kilometro sa pagkobre sa 105 ka kilometro pa Patay nga Dagat.e Milayat ibabaw ug kanaog sa 27 ka sulog nga busay, kini nahulog sa mga 180 ka metro sa panahon kini makadangat sa Patay nga Dagat. Ang ubos nga Jordan giborlasan sa kalibunan sa kakahoyan ug kasagbotan, labi na sa mga tamarisko, mga adelpa, ug mga willow, diin taliwala niini ang mga liyon ug ang ilang mga itoy mipahipi sa panahon sa Bibliya. Kini karon hiilhan nga Zor ug bahin malunopan sa tingpamulak. (Jer. 49:19) Misaka ibabaw sa matag kilid niining hiktin samag-lasang dapit mao ang Qattara, dili maabiabihon nga utlanan sa awaaw nga yuta sa gagmay nga ibabaw-kapatagan ug daw gihiwahiwa nga mga hanayhay nga misangko sa kapatagan sa Ghor mismo. Ang kapatagan sa amihanang bahin sa Ghor, o Araba, maayong pagkatikad. Bisan sa habagatang bahin, nganha sa Patay nga Dagat, ang ibabaw-patag sa Araba, nga karon mala kaayo, makausa giingon mipatungha sa daghang matang sa datiles, ingon man sa daghan ubang prutas sa tropiko. Ang Jerico mao ug sa gihapon ang labing bantogang siyudad sa Walog Jordan.—Jos. 6:2, 20; Mar. 10:46.

D-4 (PATAY NGA) DAGAT ASIN

26. (a) Unsa ang pipila sa talagsaong kamatuoran mahitungod sa Patay nga Dagat? (b) Unsang makapaalinggat nga testimonyo ang gihatag niining rehiyon mahitungod sa mga hukom ni Jehova?

²⁶ Kini usa sa labing talagsaong lawas sa tubig sa nawong sa yuta. Haom kini gitawag patay, kay walay isda nga buhi sa dagat ug dunay diyotay kaayong tanom sa lapyahan niini. Gitawag kini sa Bibliya nga Dagat Asin, o Dagat Araba, sanglit kini nahaluna sa walog liki sa Araba. (Gen. 14:3; Jos. 12:3) Ang dagat kapin-kulang 75 ka kilometro gikan sa amihanan pa habagatan ug 15 ka kilometro tabok. Ang ibabaw niini mga 400 ka metro ubos nianang sa Dagat Mediteranyo, nga mihimo niini ang kinaubsang dapit sa yuta. Sa amihanang bahin niini, kini may giladmon nga mga 400 ka metro. Sa kada kilid, ang dagat gitak-opan sa hupas nga kabungtoran ug tiptip nga mga pangpang. Bisan pa ang Suba Jordan midala sa tab-ang tubig, walay lutsanan sa tubig gawas sa alisngaw, nga ingon ka tulin sa pagsulod sa tubig. Ang nalit-agang tubig miunod sa mga 25 porsiyento sa nahilis solidong butang, kadaghanan asin, ug makalanag sa isda ug masakit sa tawhanong mga mata. Ang mga bisita sa kadaghanan sa dapit libot sa Patay nga Dagat sagad mabanlas sa sentido sa kaawaaw ug kalaglagan. Kini dapit sa patay. Bisan pa ang entirong rehiyon makausa “maayo pagkatubig nga rehiyon . . . ingon sa tanaman ni Jehova,” ang dapit libot sa Patay nga Dagat karon labi na “usa ka awaaw nga usik” ug ingon niana duolan na sa 4,000 ka tuig, makapaalinggat nga pamatuod sa kadili mausab sa mga hukom ni Jehova nga gipakanaog batok sa Sodoma ug Gomora.—Gen. 13:10; 19:27-29; Sof. 2:9.

D-5 ARABA (PA HABAGATAN GIKAN SA DAGAT ASIN)

27. Unsang matang sa teritoryo milangkob sa habagatang Araba, ug kinsa ang mikontrol niini sa karaang panahon?

²⁷ Kining pangataposang seksiyon sa Walog Liki midagan pa habagatan alang sa lain 160 ka kilometro. Kining rehiyon halos tanan disyerto. Ang ulan panagsa, ug ang adlaw misilang nga waykaluoy. Gitawag usab kini sa Bibliya nga “Araba.” (Deut. 2:8) Sa tungatunga, kini misaka sa kinatas-ang punto kapin sa 200 ka metro ibabaw sa nibel sa dagat ug unya milugsong pa habagatan usab ngadto sa Gulpo sa ʽAkaba, sa silangang punta sa Pulang Dagat. Dinhi, sa dunggoanan sa Esion-geber, nga si Solomon mihimog panon sa mga sakayan. (1 Hari 9:26) Sulod sa dakong bahin sa panahon sa mga hari sa Juda, kining bahin sa Araba ubos sa kontrol sa gingharian sa Edom.

E. KABUKIRAN UG IBABAW-KAPATAGAN SILANGAN SA JORDAN

28. Unsa ang bili sa mga yuta sa Basan ug Galaad sa agrikultura, ug sa unsang paagi kining mga rehiyon nalangkit sa kasaysayan sa Bibliya?

²⁸ “Ang kilid sa Jordan ngadto sa silangan” tuling misaka gikan sa Walog Liki sa pagporma sa serye sa ibabaw-kapatagan. (Jos. 18:7; 13:9-12; 20:8) Sa amihanan ang yuta sa Basan (E-1), nga, uban sa katunga sa Galaad, gihatag sa tribo ni Manases. (Jos. 13:29-31) Kini dapit bakahan, yuta alang sa mga mag-uuma, tabunok ibabaw-patag nga kasarangan mga 600 ka metro ibabaw sa nibel sa dagat. (Sal. 22:12; Ezeq. 39:18; Isa. 2:13; Zac. 11:2) Sa adlaw ni Jesus kining dapit mieksport ug daghang lugas, ug karon kini mabungahon sa agrikultura. Sunod, sa habagatan, nahaluna ang yuta sa Galaad (E-2), ang ubos katunga niini gitudlo sa tribo ni Gad. (Jos. 13:24, 25) Usa ka rehiyon sa kabukiran nga misaka sa 1000 ka metro, gitubigan sa maayong mga ulan sa tingtugnaw ug baga nga mga yamog sa ting-init, kini usab maayong dapit alang sa kahayupan ug labi na nabantog alang sa balsamo niini. Karon kini nabantog alang sa piniling mga ubas niini. (Num. 32:1; Gen. 37:25; Jer. 46:11) Ngadto sa yuta sa Galaad nga si David mikagiw gikan kang Absalom, ug sa kasadpang bahin, si Jesus miwali sa “mga rehiyon sa Dekapolis.”—2 Sam. 17:26-29; Mar. 7:31.

29. Silangan sa Jordan, unsang kayutaan ang nahaluna sa habagatan, ug alang sa unsa sila nabantog?

²⁹ “Ang yuta sa mga anak ni Amon” (E-3) nahaluna dihadiha habagatan sa Galaad, ug katunga niini gihatag sa tribo ni Gad. (Jos. 13:24, 25; Maghu. 11:12-28) Kini balodbalod nga ibabaw-patag, nga labing maayo sa pagpasibsib sa mga karnero. (Ezeq. 25:5) Unya unahan pa habagatan mao “ang yuta sa Moab.” (Deut. 1:5) Ang mga Moabihanon mismo maayong mga magbalantay-karnero, ug hangtod niining adlawa ang pagpasanay sa mga karnero mao ang prinsipal nga okupasyon nianang dapit. (2 Hari 3:4) Unya, habagatan-silangan sa Patay nga Dagat, moabot kita sa ibabaw-patag sa bukid sa Edom (E-4). Ang mga gun-ob sa iyang dagkong kuta sa pamatigayon, ingon sa Petra, mipabilin hangtod niining adlawa.—Gen. 36:19-21; Abd. 1-4.

30. Pinaagi sa unsa giutlanan ang ibabaw-kapatagan sa silangan?

³⁰ Sa silangan niining kabungtoran ug ibabaw-kapatagan nahaluna ang halapad batoon nga kamingawan nga epektibong miputol sa direkta nga pagpanaw taliwala sa Yutang Saad ug Mesopotamia, mipahinabo sa mga ruta sa panon nga motipas sa daghang kilometro pa amihanan. Sa habagatan kining kamingawan mitagbo sa pinadpad nga balas sa dakong disyerto Arabo.

F. KABUKIRAN SA LEBANON

31. (a) Unsa ang milangkob sa kabukiran sa Lebanon? (b) Unsang kinaiya sa Lebanon ang mipabilin ingon sa panahon sa Bibliya?

³¹ Midominar sa talan-awon sa Yutang Saad mao ang kabukiran sa Lebanon. Duna sa matuod duha ka tagaytay sa kabukiran nga paralelo sa usa ug usa. Ang tiilan sa mismong Tagaytay sa Lebanon mipadayon ngadto sa Ibabaw nga Galilea. Sa daghang dapit kining kabungtoran mikanaog ngadto mismo sa baybayon. Ang kinatas-ang taluktok niining tagaytay mga 3,000 ka metro ibabaw sa nibel sa dagat. Ang kinatas-ang taluktok sa tapad Tagaytay nga Anti-Lebanon mao ang matahom nga Bukid Hermon, misaka sa 2,814 ka metro ibabaw sa nibel sa dagat. Ang nagkahilis nga niyebe niini mitagana sa pangunang tinubdan sa tubig alang sa Suba Jordan ug tinubdan sa yamog sulod sa mala nga panahon sa ulahing tingpamulak. (Sal. 133:3) Ang Kabukiran sa Lebanon labi na nabantog sa ilang dagkong sidro, kansang tabla gigamit sa pagtukod sa templo ni Solomon. (1 Hari 5:6-10) Samtang pipila na lamang ka sidro ang nahibilin karon, ang ubos-ubos nga hanayhay sa gihapon misuporta sa kaparasan, kaolibohan, ug prutasan, ingon sa panahon sa Bibliya.—Ose. 14:5-7.

32. Sa unsang paagi hustong gihubit ni Moises ang Yutang Saad?

³² Samtang kita mitiklop sa atong duaw sa Yutang Saad ni Jehova, taliwala sa makalilisang kamingawan sa silangan ug sa Dakong Dagat, makaporma kita sa hulagway sa hunahuna sa himaya nga makausa mibisti niini sa mga adlaw sa Israel. Matuod, kini “maayo kaayong yuta . . . , nga nagaagay sa gatas ug dugos.” (Num. 14:7, 8; 13:23) Si Moises mipunting niini niining mga pulong: “Si Jehova nga imong Diyos modala kanimo sa usa ka maayong yuta, yuta sa sulog nga mga walog sa tubig, mga sapa ug mga tubod nga nagaagay sa patag nga walog ug sa rehiyon sa kabukiran, yuta sa trigo ug sebada ug mga paras ug mga higera ug mga granada, yuta sa mga lana nga olibo ug dugos, yuta diin dili ka mokaon sa tinapay sa kakulang, diin walay makulang kanimo, yuta nga ang mga bato niini puthaw ug gikan sa kabukiran imong minahon ang tumbaga. Sa dihang nakakaon ka ug natagbaw sa imong kaugalingon, kinahanglan usab imong dayegon si Jehova nga imong Diyos alang sa maayong yuta nga iyang gihatag kanimo.” (Deut. 8:7-10) Hinaot unta ang tanan kinsa nahigugma kang Jehova karon mopasalamat usab nga siya mituyo sa paghimo sa entiro nga yuta nga usa ka mahimayaong paraiso, sunod sa sundanan sa iyang karaan Yutang Saad.—Sal. 104:10-24.

[Mga footnote]

[Mapa sa panid 272]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

NATURAL NGA MGA REHIYON sa YUTANG SAAD

(ug kanait nga teritoryo)

MI 0 10 20 30 40 50 60

KM 0 20 40 60 80

(Sa mga cross section V—V, W—W, X—X,Y—Y, ug Z—Z, tan-awa ang atbang panid)

YAWI SA MGA NUMERO

DAGAT MEDITERANYO

A Kabaybayonan sa Dakong Dagat

Jope

B-1 Patag sa Aser

B-2 Baybayon sa Dor

Dor

B-3 Patag Daplin sa Baybayon sa Saron

B-4 Patag sa Pilistia

Asdod

Askelon

Ekron

Gat

Gasa

Betsan

C-1 Kabungtoran sa Galilea

Kana

Nain

Nasaret

Tiro

C-2 Kabungtoran sa Karmelo

C-3 Kabungtoran sa Samarya

Betel

Jerico

Samarya

Tirsa

Sikem

C-4 Sepela

Lakis

C-5 Kabungtoran sa Juda

Betlehem

Geba

Hebron

Jerusalem

C-6 Kamingawan sa Juda (Jesimon)

C-7 Negeb

Berseba

Kades-barnea

Suba sa Egipto

C-8 Kamingawan sa Paran

D-1 Dal-as sa Hula

Dan

Cesarea Filipo

D-2 Rehiyon Libot sa Dagat sa Galilea

Betsaida

Kapernaum

Korasin

Dagat sa Galilea

Tiberias

D-3 Distrito sa Walog Jordan (Ghor)

Suba Jordan

D-4 (Patay nga) Dagat Asin (Dagat Araba)

Dagat Asin

D-5 Araba (pa habagatan gikan sa Dagat Asin)

Esion-geber

Pulang Dagat

E-1 Yuta sa Basan

Damasko

Edrie

E-2 Yuta sa Galaad

Raba

Ramot-galaad

S.W. sa Jabok

E-3 Yuta sa Amon ug Moab

Hesbon

Kir-hareset

Medeba

S.W. sa Arnon

S.W. sa Sered

E-4 Ibabaw-patag sa Bukid Edom

Petra

F Kabukiran sa Lebanon

Sidon

Kabukiran sa Lebanon

Bukid Hermon

[Mga mapa sa panid 273]

(Alang sa aktuwal nga pagkahan-ay, tan-awa ang publikasyon)

KINAIYANHONG MGA CROSS SECTION SA YUTANG SAAD

(Sa dapit, tan-awa ang mapa sa atbang panid)

Gihabogon gibanabana 10 ka pilu sa sukod sa linya

Kasadpan-Silangang Seksiyon Tabok sa Epraim (V​—V)

Dagat Mediteranyo

B-3 Patag Daplin sa Baybayon sa Saron

C-3 Kabungtoran sa Samarya

D-3 Araba o Walog Jordan (Ghor)

Qattara

Sor

E-2 Yuta sa Galaad

MI 0 5 10

KM 0 8 16

Numero sa wala sa METRO Numero sa tuo sa PIE

+900 +3,000

+600 +2,000

+300 +1,000

0 (Nibel sa Dagat) 0

−300 −1,000

−600 −2,000

Kasadpan-Silangang Seksiyon Tabok sa Juda (W​—W)

Dagat Mediteranyo

B-4 Pinadpad nga Balas

Patag sa Pilistia

C-4 Sepela

C-5 Kabungtoran sa Juda

Jerusalem

C-6 Kamingawan sa Juda

D-4 Walog Liki

E-3 Yuta sa Amon ug Moab

MI 0 5 10

KM 0 8 16

Numero sa wala sa METRO Numero sa tuo sa PIE

+900 +3,000

+600 +2,000

+300 +1,000

0 (Nibel sa Dagat) 0

−300 −1,000

−600 −2,000

Kasadpan-Silangang Seksiyon Tabok sa Juda (X​—X)

Dagat Mediteranyo

B-4 Pinadpad nga Balas

Patag sa Pilistia

C-4 Sepela

C-5 Kabungtoran sa Juda

C-6 Kamingawan sa Juda

D-4 Walog Liki

Dagat Asin

E-3 Yuta sa Amon ug Moab

MI 0 5 10

KM 0 8 16

Numero sa wala sa METRO Numero sa tuo sa PIE

+900 +3,000

+600 +2,000

+300 +1,000

0 (Nibel sa Dagat) 0

−300 −1,000

−600 −2,000

−900 −3,000

C-7 Negeb

C-5 Kabungtoran sa Juda

C-3 Kabungtoran sa Samarya

B-5 Ubos nga Patag sa Jesreel

C-1 Kabungtoran sa Galilea

F

MI 0 5 10 20

KM 0 8 16 32

Numero sa wala sa METRO Numero sa tuo sa PIE

+900 +3,000

+600 +2,000

+300 +1,000

0 (Nibel sa Dagat) 0

Habagatan-Amihanang Seksiyon Subay sa Araba o Walog Liki (Z​—Z)

D-5

D-4 Dagat Asin

D-3 Araba o Walog Jordan (Ghor)

D-2 Dagat sa Galilea

D-1 Dal-as sa Hula

F

MI 0 5 10 20

KM 0 8 16 32

Numero sa wala sa METRO Numero sa tuo sa PIE

+900 +3,000

+600 +2,000

+300 +1,000

0 (Nibel sa Dagat) 0

−300 −1,000

−600 −2,000

−900 −3,000